به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، عید فطر نخستین روز ماه شوال و زمانی است که ماه رمضان به پایان می‌رسد. این عید از مهم‌ترین جشن‌ها و اعیاد مسلمانان به‌شمار می‌آید و روزه‌گرفتن در این روز حرام است. از جمله مناسک عبادی این روز برگزاری نماز عید فطر است. پرداخت زکات فطره هم در این هنگام بر مسلمانان واجب می‌شود. 

فطر به معنای آفرینش است. مسلمانان پس از یک ماه عبادت و تلاش برای آن‌که خود را از آلودگی پاک کنند به عید فطر می‌رسند. در مکتوبات گوناگون دینی از جمله «مفاتیح الجنان» درباره آداب عید فطر توصیه‌هایی از معصومان(ع) روایت شده است. از میان این آداب می‌توان به احیای شب عید، زیارت امام حسین(ع)، غسل شب و روز عید، پرداخت زکات فطره، تکبیر خداوند و کراهت روزه تا سه روز پس از عید فطر اشاره کرد. زکات فطره را باید پیش از نماز عید پرداخت. 

مقام و منزلت عید سعید فطر
یکی از ابعاد وجودی و کارکردهای ماه مبارک رمضان افزایش وحدت جمعی مسلمانان است؛ گذشته از آن ‌که هر روز تکلیفی جدا و مستقل دارد و روزه گرفتن آن لازم است، مجموع این ماه یک وحدت خاص دارد که قرآن کریم از آن چنین یاد می‌کند: مَنْ شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلیَصُمْهُ. کسی که در ماه مبارک رمضان شاهد و حاضر بود و مسافر بود، این شهر را، این ماه را روزه بگیرد. لذا وظایف خاصی برای شب‌هاست، دستورهای مخصوصی برای روزهاست، این وحدت جمعی ماه مبارک رمضان با فرارسیدن نخستین روز ماه شوّال، فطر او فرا می‌رسد‌. 

نگاهی به عید فطر در کتاب «المراقبات» 
کتاب «المراقبات» یا «اعمال السنة» یکی از تالیفات گران‌سنگ مرحوم «آیت‌الله میرزا جواد آقا ملکی‌تبریزی» است که آن را به راه و روش سلف صالح و عظمای اصحاب امامیه تالیف کرده و در آن به احادیث ائمه، ادعیه و اوراد ویژه ایام و لیالی از منابع موثق پرداخته است. نوشتن کتاب «اعمال السنة» از سنت‌های علمای امامیه است و علمای شاخصی از جمله سیدبن طاووس، شیخ بهایی، شیخ اجل کلینی، محمدبن مسعود عیاشی و شیخ الطایفة شیخ طوسی است. 

در كتاب «المراقبات» آمده است كه امام حسن(ع) روز عيد عده‌اى را ديدند كه مى‌خنديدند و بازى مى‌كردند، ایشان رو به همراهان خود کرده و فرمودند: «خداى عزوجل ماه رمضان را آفريد تا ميدان مسابقه‌اى براى خلقش باشد كه در آن با طاعت و رضايت او با يكديگر مسابقه بدهند. عده‌اى سبقت گرفته و سعادتمند شدند و عده‌اى عقب افتاده و نااميد شدند. شگفتا از كسى كه در اين روز مى‌خندد و بازى مى‌كند. روزى كه نيكوكاران در آن پاداش يافته و كوتاهى‌كنندگان زيان مى‌بينند. به‌خدا سوگند اگر پرده‌ها فرو افتد، نيكوكار مى‌انديشد كه چرا بيشتر عمل نيك انجام ندادم و بدكار مى‌گويد چرا بد مى‌كردم!»

«آیت‌الله میرزا جواد آقا ملکی‌تبریزی» در کتاب «المراقبات» توسل را از جمله کارهای روز عید فطر یاد کرده است؛ «از كارهاى مهم، توسل به حامى و نگهبان آن روز و شفيع قرار دادن او در اول آن و مبالغه در آن به اندازه بزرگى اين روز است. بزرگى اين روز نيز به اندازه بزرگى تمام اوقات و حالات او در ماه رمضان است؛ زيرا اين روز وقت آشكار شدن ثمره، اعطاى جوايز و فهم قبول يا رد شدن، رضا يا خشم، نزديكى يا دورى و خوشبختى يا بدبختى است. به اين جهت بنده سعادتمند بايد در اين مقام به خوبى ادب را رعايت نموده و آثار بد تمام گناهان خود را در روزها و شب‌هاى اين ماه از بين برده و كرامت‌هاى الهى و الطاف خداوندى را كه در طول ماه ضايع كرده، اصلاح كند. خلاصه مى‌توان با رعايت كامل ادب در يك ساعت تمام كوتاهي‌هاى خود در اعمال مهم ماه رمضان را جبران و گناهان را تبديل به نيكي‌ها نموده و به درجات بلندى برسد.»

مولف این کتاب، غسل‌کردن و خواندن دعای ندبه، خواندن نماز عید فطر، مناجات با امام زمان(عج) و خوش‌گمانى به خداوند را از دیگر اقداماتی که مومنان می‌توانند در روز عید داشته باشند، برشمرده و درباره چگونگی به پایان رساندن این روز نوشته است: «روز خود را با توسل و واگذارى به نگهبان اين روز كه از معصومان(ع) است و شفاعت خواستن از او به پايان برساند همان‌گونه كه در ساير روزهاى شريف نيز چنين مى‌كرد.»

با وجود آن‌که درباره عید فطر و فلسفه اعمال و آداب آن جای پژوهش‌های تفصیلی خالی است، اما در کتاب‌های متعددی سخنانی از بزرگان و روایاتی از ائمه اطهار(ع) جای دارد که برخی از این آثار عبارتند از:

ـ بر بال ملائک: اعمال و ادعیه ماه مبارک رمضان همراه با اعمال مشترکه شب‌های قدر و ادعیه و نماز عید فطر / محمدرضا جعفری‌نیا (گردآورنده) / نسیم کوثر / 1388
ـ دعای جوشن کبیر و نماز عید فطر / آیینه زمان / 1387
ـ دعای جوشن کبیر به همراه مناجات حضرت امیرالمومنین(ع)، اعمال عید فطر، نماز عید فطر و دعای عافیت / مهدی الهی قمشه‌ای(مترجم)، شمس فراهانی/ فراهانی / 1385
ـ دعای جوشن کبیر همراه با اعمال شب‌های قدر و اعمال و نماز روز عید فطر / حمید مطیع (گردآورنده)/ کامکار، بوکتاب /1390 
ـ ادعیه کامل ماه مبارک رمضان به ضمیمه دعای جوشن کبیر و اعمال عید فطر / سیدمحمدحسن صادق موسوی آل طعمه (خطاط)/ اسماء / 1386
ـ عید فطر: مجموعه‌ای کامل از مسائل و استفتائات پیرامون احکام عید فطر: مطابق با آخرین فتاوای حضرت امام خمینی(ره) و حضرات آیات عظام: بهجت و .../ ابوالفضل بنایی / انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی / 1390
ـ دعای جوشن کبیر (اعمال و ادعیه شب های قدر) به انضمام اعمال و ادعیه شب و روز عید فطر / سیدعباس اسلامی/ نشر بوستان قرآن / 1389