به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جلسه نقد و بررسی نمایش «گل سرخ» طراح و کارگردان محسن رنجبر، عصر دیروز سه‌شنبه 17 مرداد ماه با حضور محمودرضا رحیمی و رضا آشفته، پس از اجرای نمایش در سالن ماه حوزه هنری برگزار شد. 

محسن رنجبر کارگردان، در این نشست گفت: تمام سعی من در این اجرا دراماتورژی متن تعزیه برای یک تجربه صحنه‌ای بود؛ کاری که تاکنون انجام نشده است. همچنین ما سعی کردیم به روح نمایش شرقی هم پایبند باشیم. بر این اساس این اجرا یک اجرای پژوهشی است.

وی افزود: ایده اصلی کار نشان دادن فضای خشونت صحرای کربلا از طریق تصویرسازی‌های شاعرانه بود؛ چیزی که آنتونن آرتو از آن تعبیر به شعر فضا کرده است. 

در ادامه محمودرضا رحیمی گفت: این اجرا یک تجربه آتلیه‌ای بود که در همه کشورها درباره هنرهای سنتی خودشان، دیده می‌شود. همچنین این کار یک اجرای ارزشی است که از همه نشانه‌ها و المان‌های آیین‌های ایرانی و اسلامی سود برده است. 

وی افزود: ما در کتاب‌ها اطلاعات غلطی درباره تعزیه خوانده‌ایم که تعزیه یک درامی است که آنتاگونیست و پروتاگونیست دارد، ولی با توجه به حکمت تعزیه این‌چنین نیست. کارگردان با این اجرای خود همه این کتاب‌های پژوهشی و تاریخی را نقد کرده و به روح تعزیه وفادار مانده است. 

این کارگردان و مدرس دانشگاه، در ادامه پس از انتقاد از استاندارد نبودن سالن اجرای نمایش، گفت: کارگردان با این اجرا مانند نمایشنامه «دایره گچی قفقازی» اثر برتولت برشت، غم و شادی را با هم به مخاطب ارایه می‌دهد. همچنین کارگردان بر «ادبیت متن» نیز تاکید بسیاری دارد. کل اشعار این اجرا 25 بیت بود که همگی در قالب پارامتر تصویرنگاری با جذابیت هرچه تمامتر به مخاطب ارایه شدند. 

رضا آشفته، دیگر منتقد حاضر در جلسه گفت: این اثر یک اجرای آیینی است که غم و شادی را همراه با هم به مخاطب ارایه می‌دهد. بر این اساس به نظر من شیوه نشستن مخاطب باید مانند اجرای نمایش‌های آیینی صورت می‌گرفت تا امکان شرکت مخاطب در اجرا، فراهم می‌شد. البته سالن ماه حوزه هنری امکانات اجرایی این‌چنین را ندارد. بازیگرها نیز این نوع نشستن را تغییر نمی‌دهند. این کار به تعزیه ارجاع می‌دهد و بر این اساس نباید مساله دیوار چهارم وجود داشته باشد. 

وی افزود: کارگردان در این اجرا از دو آیین عروسی و عزا سود برده است و هرکسی که قدم در این دو مراسم می‌گذارد، ناچار به دخالت در اجراست. من به عنوان مخاطب بسیار دوست داشتم که سهمی در این اجرا داشته باشم. 

رحیمی در جواب این نقد رضا آشفته گفت: به نظر من این نکته قابل دریافت است که گروه نمی‌خواهد مخاطبش را در اجرا شرکت دهد. کارگردان از ابتدای کار این مرزبندی را مشخص می‌کند. یعنی او می‌خواهد صرفا به تماشاگر تصویرهایش را نشان دهد، بنابراین هیچ نشانه‌ای مبنی بر مشارکت تماشاگر در اجرا طراحی نمی‌کند. 

رنجبر گفت: من این مساله را می‌پذیرم که یک وجه مهم در آیین‌های شرقی، مشارکت تماشاگر است و به نظر من در این نمایش هم بسیار جا داشت که مخاطب در اجرا شرکت کند، اما همان‌طور که در ابتدا بیان کردم ما قرار نبود تعزیه اجرا کنیم. من صرفا یک دراماتورژی روی متن تعزیه انجام دادم تا بر اساس آن یک تجربه صحنه‌ای از تعزیه داشته باشم و گرنه ساختار تعزیه به گونه‌ای است که اجرای آن بر صحنه روح آن‌را می‌کشد. 

وی افزود: بیشترین هم و غم ما نشان دادن تصویرسازی‌های نمایشی گروه بود و این بیشترین انرژی گروه را گرفت، حال اگر قرار بود مخاطب را در اجرا شرکت دهیم، کار کمی پیچیده‌تر و خود تبدیل به یک پروژه‌ای جداگانه می‌شد، بنابراین ضرورتی در مشارکت تماشاگر دیده نشد. همچنین این سالن با صندلی‌های ثابت به ما اجازه بهره بردن از ساختار تعزیه را نمی‌داد. 

این کارگردان در ادامه با بیان این نکته که از بسیاری از امکانات هنر تعزیه سود برده، گفت: این اجرا نه آیین و تعزیه بود و نه پرفرومنس، اما در عین حال از برخی ویژگی‌های این نمایش‌ها استفاد شد. به عنوان مثال ما از یک عنصر، مانند پارچه استفاده‌های گوناگون و کارکردهای متفاوتی گرفتیم. همچنین مساله اقتصاد حرکت نیز برای من بسیار مهم بود، یعنی این‌که از کوچکترین حرکات بیشترین معانی را اخذ کنیم. این اقتصاد حرکت حکمت هنر نمایش در شرق است، شما در نمایش شرقی هیچ‌گونه حرمت اضافه نمی‌بینید. 

در پایان این جلسه منتقدان با بیان این نکته که این اثر یک اجرای پژوهشی است و این گونه از اجراها هزینه‌های بسیاری دارد، از نهادهای فرهنگی درخواست کردند که از اجراهای پژوهشی و همچنین گروه‌های مستقل تئاتری حمایت کنند. 

نمایش «گل سرخ» اقتباسی از «مجلس تعزیه عروسی حضرت قاسم» است. نام این مجلس تعزیه در بسیاری از متون معتبر آمده است و همچنین كهن‌ترين سند معتبر كه اجرای ميدانی تعزيه در دوره زندیه را خبر می‌دهد، گزارش «ويليام فرانكلين» از مشاهداتش درباره مجلس «تعزيه عروسی حضرت قاسم» در شهر شيراز در 1787 میلادی است. 

اجرای نمایش «گل سرخ» با طراحی و کارگردانی محسن رنجبر و با بازی محمد جواد رجب بیگی، مجتبی قربانی، مهدی نهاوندی نژاد، ملودی آرام نیا، پریسا درخشنده و محسن رنجبر از چهارم مرداد در سالن ماه حوزه هنری، شروع شده و به مدت 15 شب ادامه خواهد داشت.