محمد هرندي درباره فرصت‌هايي كه نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي در اختيار مراجعه‌كنندگان و كتابداران قرار مي‌دهد، به خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، گفت: نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي، با استفاده از روش‌هاي نوين، جوامع كتابداري را به سوي اشاعه اطلاعات و اطلاع‌رساني سوق داده‌اند.

وي ادامه داد: در گذشته نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي تحت محيط داس و يا ویندوز بودند و اطلاع‌رساني را به شبكه‌های محلي خود محدود مي‌كردند.

اين كارشناس نرم‌‌افزارهاي كتابخانه‌اي افزود: در اين محيط كتابداران نيز حضورشان در حد شبكه اطلاع‌رساني محلي خود بود اما گسترش سامانه‌هاي اطلاع‌رساني و استانداردهاي سازوكار‌های حوزه كتابداري و کتابخانه‌ها، موجب گسترش اشاعه اطلاعات شد و مرزهای كتابخانه‌ها را گسترده‌تر كرد، تا جايي كه این کتابخانه‌ها را به سوي مجازي شدن سوق داد.

وي در توضيح تفاوت كتابخانه‌ها گذشته با كتابخانه‌های امروز  گفت: ‌در گذشته حضور فيزيكي افراد در كتابخانه‌ها لازمه بهره‌گیری آنان از خدمات کتابخانه بود، اما با ظهور كتابخانه‌هاي ديجيتالي و حذف نسبی حضور فیزیکی مراجعان، حجم بیشتری از فعالیت‌های کتابخانه‌ای بر دوش كتابداران قرار گرفته است.

مدیر توسعه و برنامه‌ريزي شركت پارس آذرخش با اشاره به اهمیت بیش از پیش روزآمدسازی دانش کتابداران تاكيد كرد: فعاليت كتابداران در اين محيط نيز به ارتقاي دانش آن‌ها وابسته است كه با توجه به برگزاري دوره‌هاي آموزشي متعدد براي آن‌ها تامين مي‌شود.

هرندي در ادامه با شرح چگونگي آماده‌سازي منابع براي كتابخانه‌ها در گذشته و امروز گفت: پيش از اين، همه فعالیت‌های فهرست‌نویسی و اشاعه اطلاعات، توسط كتابدار و به صورت دستي انجام مي‌شد اما اكنون با وجود آماده‌سازی حجم انبوهی از اطلاعات توسط کتابداران به صورت مکانیزه و بارگذاری این اطلاعات روی کتابخانه‌های دیجیتالی افراد با مراجعه به وب‌سايت كتابخانه‌ها و چند كليك، به‌راحتی مي‌توانند به اطلاعات موردنياز خود دسترسي پيدا كنند.

وي اضافه كرد: درباره محيط كتابخانه‌هاي ديجيتالي دو نكته مطرح است؛ اول اين‌كه فردي كه در كتابخانه‌ها اطلاعات را براي اين محيط آماده‌سازي مي‌كند بايد مسلط به محیط نرم‌افزاری و دانش حوزه کتابخانه‌های دیجیتالی باشد و نيازهاي اطلاعاتي كاربران را به درستي شناسايي كند. دوم اين كه بايد سازوكار استانداردي وجود داشته باشد كه بتواند اطلاعات را درون خود ذخیره و امکان بازیابی دقیق آن را فراهم كند.

وی در بخش ديگري از سخنان خود در پاسخ به اين سوال كه وضعيت نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي در ايران چگونه است، گفت: نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي در ايران روند رو به رشدي داشته‌اند و فعاليت‌هاي خوبي نیز در اين حوزه صورت گرفته است. شركت‌هاي متعددي در اين بخش كار كردند كه متاسفانه فعاليت‌ بيشتر آن‌ها معطوف به استانداردسازي نرم‌افزارها نبوده و تنها بحث تجاري سازي آن مطرح بوده است.

وي با بيان اين‌كه براي توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي بايد بستر استاندارد داشته باشيم، گفت: بستر استاندارد كمك مي‌كند كه بتوانيم با سازوكارهاي ناهمگون تبادل اطلاعات داشته باشيم. در دنياي امروز ديگر فرقي نمي‌كند كه هر فرد چگونه وارد يك سامانه اطلاعاتي مي‌شود بلكه دسترسي به اطلاعات مهم است.

وي گفت:  اطلاعات برخي از كتابخانه‌ها از طريق موتورهاي جست‌وجويي چون گوگل در دسترس است ولي در ايران كمتر اين اتفاق افتاده است چرا كه متاسفانه بيشتر سامانه‌هاي اطلاعاتي در ايران انحصاري شده؛ شيوه‌اي كه در دنيا منسوخ شده است.

اين كارشناس نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي تاكيد كرد: استانداردسازي اطلاعات به توليد‌كنندگان و مصرف‌كنندگان اطلاعات كمك مي‌كند؛ برای مثال استاندارد Z.3950 از جمله استانداردهاي كتابخانه‌اي است كه كمك مي‌كند سيستم‌هاي مختلف اطلاع‌رساني كه هيچ سنخيتي با يكديگر ندارند و ناهمگون هستند، از طريق اين پروتكل به هم متصل شوند و به طور مثال وقتي فرد در داخل وب‌سايت يك كتابخانه جست‌وجو مي‌كند بتواند به ساير منابع موجود در وب سايت كتابخانه‌هاي ديگر نیز دسترسي پيدا كند. اين همان اتفاقي است كه نظير آن را در سايت كنسرسيوم مشترك محتواي ملي مي‌بينيم.

به گفته هرندي استانداردهاي كتابخانه‌اي موجب تجميع اطلاعات و در نتیجه تسهیل دسترسي به آن‌ها مي‌شوند.

وي در همين باره توضيح داد: اطلاعات نرم‌افزار كتابخانه مجلس از طريق گوگل در دسترس کاربران است اما متاسفانه برخي سيستم‌هاي اطلاعاتي‌ وجود دارند كه انحصارطلبند. مهم اين است كه كتابداران با بهره‌گیری از يك نرم‌افزار كتابخانه‌اي، بخواهند هدفي را دنبال کنند. آن‌ها بر اساس اين هدف مي‌توانند تصمیم بگيرند كه آيا مي‌خواهند اطلاعات خود را انحصاري كنند و يا اين‌كه آن‌را به اشتراك بگذارند و سهمی نیز در تسهیل دسترسی آزاد به اطلاعات در جهان داشته باشند.

مدیر توسعه و برنامه‌ريزي شركت پارس آذرخش همچنين در پاسخ به سوال خبرنگار ايبنا مبني بر بزرگترين چالش نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي در ايران گفت: عدم شناخت افراد از كارايي نرم‌افزارها مهم‌ترين آسيب اين حوزه است؛ اين افراد نيز محدود به كتابداران نيستند چراكه كتابداران تا حد زيادي با اين سامانه‌‌ها آشنايي دارند. مشكل در واقع عدم شناخت مديران حوزه فناوري اطلاعات است.

وي افزود: اين مديران به ظرفيت نرم‌افزارها شناخت کافی ندارند و نمي‌دانند كه براي اين سيستم‌ها در سراسر دنيا هزينه‌هاي چند صد هزار دلاري صرف مي‌شود. بيشتر مديران ما فكر مي‌كنند كه يك كارشناس ساده فناوري اطلاعات مي‌تواند يك نرم‌افزار كتابخانه‌اي طراحي كند. اين مشكلی است که بسیار در کشور شایع است.

هرندي با اشاره به شناسايي 59 نرم‌افزار كتابخانه‌اي در ايران افزود: تنها دو شركت‌ نرم‌افزاري در اين حوزه بسيار جدي كار مي‌كنند چرا كه انگيزه و هدف قوي داشته‌اند و به همين دليل همواره تلاش كردند تا نيازهاي كاربران و كتابداران را ارزيابي و در نرم‌افزارهاي خود رفع كنند.

وي ادامه داد: در اين ميان بسياري از شركت‌ها هم وجود دارند كه از نیمه راه وارد ميدان شده و نرم‌افزار كتابخانه‌اي را تولید و وارد بازار مي‌كنند. اين نرم‌افزارها نیز براي مدت زمان كوتاهي از سوی برخی کتابخانه‌ها مورد استقبال قرار مي‌گيرند اما خيلي زود از چرخه کارایی خارج مي‌شوند، چون بستر اجرايي مناسبي نداشته‌اند. متاسفانه در ایران کم نبوده‌اند نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای که به دلیل  رعایت نكردن استانداردها و نداشتن بسترهای مناسب اجرایی، به پیامد خارج شدن از چرخه کارآمدی دچار شده و بسیاری از کتابخانه‌ها را با مشکلات فراوان از دست رفتن اطلاعاتشان رو‌به‌رو ساخته‌اند.

مدیر توسعه و برنامه‌ريزي شركت پارس آذرخش در پاسخ به سوال ديگري كه به نظر مي‌آيد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي بدون آزمايش و تست وارد بازار مي‌شوند، گفت: در ارزيابي من از بازار نرم‌افزارها شايد اين مشكل كمتر درباره نرم‌افزارهاي توليد شده توسط شركت‌هاي مطرح اين عرصه وجود داشته باشد.

وي ادامه داد: به طور مثال در سايت كتابخانه ملي و مجلس همواره با حجم زيادي از مراجعه به اطلاعات روبه‌رويم اما كمتر اين نرم‌افزارها با مشكل مواجه بودند. اگر هم گاهي درباره نرم‌افزارها مشكلاتي وجود داشته به دليل عدم شناخت افراد از نحوه عملكرد سيستم‌ها بوده است.

وي اشاره كرد: از سوي ديگر هزينه بالاي نرم‌افزارها از جمله مسايلي است كه مديران، از آن به عنوان مشکل یاد می‌کنند. در این باره باید متذکر شد تخصصی بودن اين نرم‌افزارها و صرف هزینه‌های گزاف از سوی شرکت‌های تولیدکننده براي راه‌اندازی و استقرار سیستم‌های استاندارد، مساله‌ای قابل توجه است که متاسفانه برخی از مدیران غیرمتخصص، به دلیل عدم آگاهی از ظرفیت‌ها و توانایی نرم‌افزارها این هزینه‌ها را بیهوده می‌انگارند.
 
وي افزود: در صورتی که با شناخت قابلیت‌های موجود در نرم‌افزارها می‌توان دریافت که خرید نرم‌افزار نه تنها هزینه‌ساز نيست، بلکه يك سرمایه‌گذاری به‌جا و منطقی در راستای اشاعه بهینه اطلاعات است.

هرندي با اشاره به اين‌كه سازوكار‌هاي اطلاعاتي دائماً در حال تغييرند افزود: استانداردها همواره در حال تغییر و روزآمد شدن هستند و اين يك مزيت بزرگ براي اشاعه اطلاعات به‌شمار مي‌آيد.

وي درباره تعامل شركت‌هاي توليد‌كننده نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي با كتابداران نيز گفت: شرکت پارس آذرخش به عنوان يك شركت نرم‌افزاري، بيشترين تعداد كارمندان خود در بخش توسعه سيستم‌ها و پشتيباني را از میان كتابداران برگزیده است.

وي  عنوان كرد: این شرکت همواره براي تعامل و استفاده از مشاوره كتابداران اهميت بسياري قايل بوده است.

مدیر توسعه و برنامه‌ريزي شركت پارس آذرخش در پايان سخنان خود بر افزايش شناخت مديران از نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي تاكيد كرد و گفت: متاسفانه بسياري از مديران و افراد فعال در اين زمينه غيرمتخصص هستند و شناختي از نرم‌افزارها ندارند در نتیجه توجيه كردن اين افراد براي كتابداران بسيار دشوار است.