دانشيار گروه كتابداري و اطلاعرساني دانشگاه فردوسي مشهد با اشاره به تاريخچهاي از روند شكلگيري نرمافزارهاي كتابخانهاي در ايران به خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، گفت: اگر بخواهيم نگاه تاريخچهاي به وضعيت نرمافزارهاي كتابخانهاي در ايران داشته باشيم بايد بگويم اين نرمافزارها در ابتدا در كتابخانههاي دانشگاهي متولد شدند.
مهري پريرخ ادامه داد: وجود نرمافزارهاي كتابخانهاي موجب تحولي در كتابداران براي ارايه خدمات به مراجعهكنندگان شد و شروع خوبي براي آنها بود؛ چراكه با استفاده از نرمافزارهاي كتابخانهاي ميتوانستند با سرعت بيشتري خدمات را ارايه كنند و همچنين موجب سهولت دسترسپذيري به منابع براي افراد شوند.
اين استاد كتابداري با بيان اينكه اين آغاز خوب مدت زيادي ادامه نيافت، افزود: پس از ظهور نرمافزارهاي كتابخانهاي در ايران ما دوران ركودي را در اين بخش سپري كرديم؛ در گذشته براي ذخيرهسازي اطلاعات كاربرگهايي وجود داشت كه كاربران از اين طريق به اطلاعات دسترسي پيدا ميكردند اما عليرغم وجود نرمافزارهاي كتابخانههاي نگاه كتابداران به اين نرمافزارها سنتي باقي ماند و تنها فكر ميكردند كه اين كاربرگها الكترونيكي شده است.
وي تاكيد كرد: در واقع سازوكار يكپارچه جستوجوي اطلاعات كه امكان دسترسي به تمام منابع كتابخانهاي را فراهم كند، در كتابخانهها وجود نداشت. پس از مدتي اما به لطف برخي كتابداران در اين حوزه شاهد تحولات ديگري بوديم و همايشي درباره نرمافزارهاي كتابخانهاي برگزار شد.
پريرخ اضافه كرد: در نرمافزارهاي كتابخانهاي كه بعدها به وجود آمد، پيوندهايي ميان نويسندگان آثار، موضوعات، پيوند امانت با پايگاههاي كتابخانهاي ايجاد شد. همچنين در اين مقطع زماني، پايگاههاي ارجاعي به وجود آمد. اين پايگاهها مجموعهاي از پايگاههاي پدر و فرزند هستند؛ كاربر هر واژهاي را كه در اين پايگاه وارد ميكند در پايگاه پدر كنترل و به جاي آن واژه مترادفي تعريف و جايگزين ميشود.
وي ادامه داد: از سوي ديگر اگر كاربر عبارتي را به زبان طبيعي در پايگاه تايپ ميكرد چون در پايگاه اصلي زبان ديگري وجود داشت تمام منابع مرتبط با آن واژه در پايگاه اصلي جستوجو ميشد. اينها مواردي بود كه براي دسترسي كاربر به منابع، متنع ايجاد ميكرد.
اين دانشيار گروه كتابداري و اطلاعرساني با بيان اينكه در اين حوزه چندين نرمافزار كتابخانهاي پيشرو داشتيم، گفت: براي پيشرفت نرمافزارهاي كتابخانهاي تنها متخصصان رايانهاي تلاش نكردند و كتابداران نيز فعاليتهاي بسياري را براي اين عرصه انجام دادند.
پريرخ با انتقاد از سليقهاي عمل كردن شركتها در توليد نرمافزارهاي كتابخانهاي افزود: اگرچه ما انتظار روند رو به جلو در نرمافزارها را داشتيم اما در برخي از زمانها پسرفت كرديم؛ چون در بسياري از شركتهاي توليدكننده نرمافزار كتابخانهاي در ايران بر اساس فلسفه و تئوري عمل نميشود و كار، سليقهاي است.
وي تاكيد كرد: درخواستهاي كتابدارن در ساخت اين نرمافزارها به كار گرفته نشده و ما در اين بخش با يك روند يكسان رو به جلو در دسترسپذيري كيفي به منابع را نداشتيم.
اين استاد دانشگاه با اشاره به رقابتي شدن اين عرصه اضافه كرد: اگرچه كه شركتهاي ايراني تلاش كردند از فعاليتهاي شكل گرفته در خارج از كشور استفاده و در اين عرصه رقابت كنند، اما گاهي اين رقابت آسيبهاي بيشتري از فوايد آن داشته است.
وي تاكيد كرد: شركتها در فرايند رقابتي شدن خود به جاي توجه به بنيانها به حاشيه رفتند و تنها هر كدام به دنبال ارايه يك امكان جديد و يا حتي پيادهسازي شعار كتابخانه ديجيتال هستند.
عضو هيات علمي دانشگاه فردوسي مشهد معتقد است روند منطقي تئوريك براي رشد نرمافزارهاي كتابخانهاي در ايران وجود ندارد و بسياري از كارها در اين حوزه تنها تقليد ناشيانهاي از غرب بوده است كه آسيبهاي آن بيشتر از فوايدش است.
به گفته عضو انجمن كتابداري و اطلاعرساني ايران، نگاه سنتي كتابداران از يكسو و شركتهاي توليد كننده نرمافزار كتابخانهاي مانع رشد بيشتر اين عرصه شده است.
وي تاكيد كرد: ما انسجام فكري كه بنيان تئوريك داشته باشد نداريم و كتابداران در اين بخش پراكنده كار ميكنند؛ گاهي سيستم و امكانات وجود دارد اما از آن استفاده درست نميشود چون نگاه سنتي وجود دارد.
پريرخ در پايان سخنانش با بيان اينكه بايد از ظرفيتهاي كتابداران و شركتها در اين بخش استفاده كرد گفت: بايد با سرعت روي بحث كاربرپسندي نرمافزارهاي كتابخانهاي كار كرد. اين موضوع در نرمافزارها مغفول مانده و متاسفانه ما بيشتر به دنبال اضافه كردن يك امكان جديد يا نوآوري در نرمافزار هستيم تا كارآمد كردن آن!
چهارشنبه ۱۷ خرداد ۱۳۹۱ - ۱۴:۱۴
نظر شما