به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جلسه نقد کتاب «هنر نوگرای ایران» عصر دیروز،‌ دوشنبه، 8 خرداد، ساعت 18، با حضور ابراهیم حقیقی، محمدعلی بنی‌اسدی، مهدی حجوانی، محمودرضا بهمن‌پور و  توکا ملكي، نویسنده کتاب، در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد. 

در اين جلسه حقیقی در ابتدا با مروري بر تاريخچه تاريخ نگاري هنر ایران گفت: متاسفانه عموم مکتوبات درباره هنرهای ایرانی را مستشرقان نوشته‌اند. پس از انقلاب مشروطه در ایران تحولات مختلفی در سطوح مختلف جامعه رخ داد و پژوهشگران دگرگونی‌های بسیاری را تجربه كردند.

وی افزود: تاسیس مدارس هنری، هنرستان‌ها و دانشکده‌ها سبب شد که تحصیلات عالی برای هنرمندان جایگزین شیوه استاد، شاگردی در آموزش هنر شود و همین مساله روشمند شدن تدریس توسط استادان هنر را در پي داشت.

حقیقی در ادامه با بیان این نکته که نقادی هنری چندی پس از تاسیس دانشکده‌ها آغاز می‌شود، گفت: کسانی که شروع کننده نقد هنری هستند، غالبا از حوزه ادبیات برخاسته‌اند. در اين باره مي‌توان از جلال آل‌احمد، احمد شاملو، جواد مجابی و دیگران سخن به ميان آورد. نقد تجسمی توسط شاعران و نویسندگان اتفاق می‌افتد، یعنی این نقد سابقه کمی دارد. اين در حالي است كه ما هنوز در اين عرصه منتقد تربیت نکرده‌ایم تا جریان نقد هنری در ایران هنوز  به طور تخصصی پی‌گیری کنند. 

این گرافیست معاصر در ادامه با اشاره به جریان امروز نقد هنری در ایران گفت: پیش‌تر نقد هنری فقط در حوزه سینما اتفاق می‌افتاد، اما هرچه به طرف دوره معاصر می‌آییم به دلیل اشتیاق جوانان به آموزش و درک هنری، پژوهش و نقد درباره هنر معاصر زیادتر می‌شود؛ چرا که جوانان به دلیل آن‌که دانشگاه‌ها چیزی به علم آن‌ها اضافه نمی‌کند، مجبور می‌شوند با حضور مدام در مجامع هنری و خوانش منابع متعدد، درک خود را نسبت به هنر افزایش دهند. 

حقیقی گفت: ای کاش کتاب «هنر نوگرای ایران» تبدیل به کتاب درسی شود؛‌ چرا كه باید نطفه‌های آموزش هنر را در دبستان درست پی‌ریزی کنیم و آموزش پرورش می‌تواند با درسی کردن این کتاب، نخستین قدم را در راه آموزش صحیح هنری در دبستان‌ها بردارد. اکنون کتاب‌های آموزش هنر دبستان بسیار ضعیفند و در آن‌ها حرفی از هنر نوگرای ایرانی نیست. 

حقیقی در پایان گفت: نشر و تولید این کتاب چهار سال طول کشیده است و من هم از نویسنده و هم از ناشر آن کمال تشکر را دارم. این کتاب و کتاب‌های مشابه جای خالی بسياري از نواقص را پر می‌کنند. 

در ادامه اين نشست، حجوانی، استاد دانشگاه با اشاره به این‌که این کتاب و نشر «نظر» از مظاهر هنر نوگرا هستند، گفت: پژوهش در دوران معاصر كار بسیار سختي است. من فکر می‌کنم که اگر خود نویسنده هم گمان می‌کرد که مراحل سختي را پيش رو دارد، ‌سراغ تاليف این‌ كتاب نمی‌رفت. 

وی افزود: اين کتاب سرنخ‌های مناسبی به مخاطب می‌دهد. برای من مطاعله اين كتاب یک سفر اکتشافی بود. نثر کتاب نیز ساده و صمیمی و روان است و نویسنده از زاویه دید دوم شخص برای نگارش آن استفاده کرده؛ یعنی نثر کتاب به گونه‌ای است که گويي مولف با یک مخاطب خیالی گفت‌گو می‌کند. 

حجوانی در ادامه به برخی از اشکالات کتاب اشاره کرد و گفت: کتاب فاقد نگاه فلسفی و تئوریک است. همچنين جا داشت که در کتاب اطلاعات مفصل‌تري درباره نوگرایی ارايه مي‌شد. هنر نوگرا با هنر سنتی تعریف می‌شود و ما باید ابتدا هنر کلاسیک را بشناسیم و سپس هنر نوگرا را بفهمیم. 

این مدرس دانشگاه در ادامه گفت: به نظر من در این کتاب ابتدا باید براي مخاطب روشن می‌شد كه هنر سنتی چیست که ما اکنون قصد گذر از آن را داریم تا به هنر مدرن برسیم و من جای این مبحث را در کتاب خالي می‌بینم. همچنین به نظر من باید تعریف‌های انواع هنر نیز بیان می‌شد؛ مثلا تصویرگری، نقاشی، نگارگری و گرافیک، همه با هم تفاوت دارند و می‌بایست که در این کتاب این هنرها از همدیگر تفکیک می‌شدند. 

حجوانی گفت: البته فقدان مباحث تئوریک در نظام آکادمیک ما چشمگير است. ملاک تقسیم‌بندی‌های اين کتاب نیز مشخص نیست که بر چه مبنایی قرار دارد،‌ ولي کمترین فایده این کتاب در این است که جای خالی منابعی را که باید وجود داشته باشند، تا حدودي پر می‌کند. 

وي در پایان گفت: وقتی در عرصه‌ای تولید كم شود، تولید یک اثری بسیار مشهود خواهد بود. ما باید این حق را برای نویسنده قایل باشیم که انتخاب‌های خود را برای این کتاب داشته باشد. اگر منابع متعدد شوند، دیگر مرجعیت کتاب از آن گرفته می‌شود. در اين صورت نمی‌توان به نویسنده خرده گرفت که چرا نام این هنرمند و یا این سبک را در کتاب آورده و نام دیگری را نیاورده است؟ 

محمدعلی بنی‌اسدی، دیگر منتقد این جلسه نيز در ادامه گفت: روایت این کتاب جذاب است، اما در مواردی این کیفیت افت می‌کند. مثلا در اين کتاب، کنار معرفی نیما یوشیج و سبک شعری او، نام کوبیسم و یا اکسپرسیونیسم هم مطرح می‌شود؛ در صورتي كه اين سبک‌ها در كتاب معرفی نشده و حتی هیچ آدرسی هم برای مطالعه در مورد آن‌ها به مخاطب داده نمی‌شود. 

وی افزود: به نظر من نویسنده مختصات فکری مخاطبان خود را در نظر نگرفته است، به عنوان مثال مگر مخاطب چقدر درباره سبک کوبیسم مي‌داند که درباره آن هيچ توضیحی در كتاب آورده نمی‌شود؟ به نظر من اگر نویسنده دیدگاه و روش نگارش خود را در ابتدای کتاب بیان می‌کرد، دیگر این سوالات پیش نمی‌آمد، که چرا به این مکتب  یا این هنرمند پرداخته و به دیگری نپرداخته است؟ 

این نویسنده کتاب کودک در ادامه گفت: کتاب از یک روش تحقیق مناسب سود نبرده است، اما به هر حال کتابی ماندگار است. 

پس از بنی‌اسدی، بهمن‌پور، مدیر نشر نظر نيز گفت: صحبت کردن درباره هنر معاصر کاری بسیار دشوار است، چرا که بسیاری از هنرمندان حاضر هستند و شاید نتوانند برخی از اشکالات و یا موضوعات را تحمل کنند. به عنوان مثال در کتاب از 9 چهره نام برده شده است که به نظر من اين امكان نيز مي توانست وجود داشته باشد که چهره‌های دیگری هم معرفی شوند. 

مدیر نشر نظر در ادامه گفت: پس از انتشار کتاب انتظار ما بر این بود که با نقدها و حمله‌های سنگینی روبرو شویم، اما این اتفاق رخ نداد و این نشان می‌دهد که نویسنده در قلم خود جانب انصاف را رعایت کرده است. 

در ادامه نشست، ملکی، نویسنده کتاب نيز گفت: من برای نگارش این کتاب با دو مشکل بزرگ مواجه بودم، نخست این‌که هیچ کتاب پیش‌زمینه و یا نمونه‌ای که اطلاعات ابتدایی را به مخاطب کودک و یا نوجوان بدهد، وجود نداشت و دیگر این‌که کتاب مرجعی هم برای این دوره تاریخی وجود ندارد که من به آن استناد کنم. کاملا قبول دارم که این کتاب از نظر بنیادهای علمی اشکال دارد،‌ ولي به هر حال باید تعداد صفحات کتاب را هرچه بیشتر کوتاه می‌کردم که مخاطب با نکات اصلی مواجه شده و سپس علاقمند شود تا به منابع اصلی رجوع کند. 

ملکی در ادامه گفت: فهرست منابع و فهرست اعلام برای این کتاب تهیه شده و در چاپ‌های بعدی به کتاب اضافه خواهد شد. 

كتاب «هنر نوگرای ایران» سال 89 از سوي نشر نظر راهي بازار كتاب شد.