به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دانشنامه سه جلدی «هشترود و دانشوران» به همت احد علّامی، اثری پژوهشی است که در آن ویژگی‌های فرهنگی، آداب و رسوم، آیین‌ها، سنن اجتماعی، آثار تاریخی و اقلیم هشترود بررسی شده‌اند. 

این دانشنامه بعد از انتشار مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ قرار گرفت، به طوری که به گفته مولف اثر، دو ماه بعد از انتشار و قبل از آغاز نمایشگاه کتاب بیست و پنجم، حدود 80 درصد نسخه‌های این کتاب به فروش رفته بود.

علّامی برای انتشار این کتاب بیش از 10 سال زمان صرف کرده است. وی اهل هشترود است و می‌گوید اجدادش روحانیونی از اهالی اين منطقه بوده‌اند. شجره‌نامه این محقق در کنار نوشته‌های برخی اندیشمندان و پژوهشگران که از ویژگی‌های اين اثر گفته‌اند، در کتاب آمده است.

مولف این مجموعه سه جلدی درباره این اثر به «ايبنا» گفت: «هشترود و دانشوران» اثری در حوزه تاریخ و فرهنگ آذربایجان شرقی قلمداد مي‌شود که با محوریت هشترود نوشته شده و در آن آب، خاک، جغرافیا، میراث فرهنگی، مشاهیر علمی، ادبی، فرهنگی و هنری، آداب و رسوم، مسایل اجتماعی و اقلیم‌شناسی این منطقه به خوبی تشریح و تحلیل شده‌اند.

در سراسر این کتاب و در میان توصیفات نویسنده، می‌توان عکس‌های فراوانی در ارتباط با موضوعات مطرح‌شده مشاهده کرد و در پایان جلد سوم هم عکس‌هایی رنگی آورده شده‌اند که با نگاهی به آن‌ها می‌توان بر مشاهیر، مناظر طبیعی، بناهای تاریخی و مناطق مختلف شهر هشترود مروری داشت. اين تصاوير، دیدی کلی به مخاطب اثر می‌دهند.

به گفته علّامی، وي برای نگارش این اثر از کارشناسان مختلف سازمان‌های فرهنگی کمک گرفت تا اثری مستند را به مخاطب عرضه کند. اسناد استفاده‌شده در اين اثر، از آرشیوهای سازمان‌های مربوط و برخی از سازمان ملی اسناد گرفته شده‌اند و برای اعتباربخشی به اثر، شماره آرشیو آن‌ها هم آمده است.

این نویسنده آغاز نگارش این مجموعه را مربوط به بیش از 10 سال قبل دانست و افزود: در این مدت سفرهای زیادی به داخل و خارج از کشور داشتم که نتیجه این تلاش‌ها و سفرها، بهره‌گیری از بیش از 500 منبع مختلف در این اثر شد.

وی افزود: تمام گروهی که برای انتشار این کتاب با من همکاری کرده‌اند از هنرمندان و محققان برجسته بوده‌اند. برای مثال طراحی روی جلد این اثر مربوط به یکی از هنرمندان و نقاشان برجسته آذربایجان است. این اثر با ادبیاتی ویژه و سبکی خاص نوشته شده و همه بخش‌های آن را با سلیقه خاصی انجام دادم. عبارت «بسم‌الله» که در آغاز این مجموعه آمده هم اثر یکی از خطاطان ممتاز آذربایجان است که در کنار کعبه نوشته شده و وی آن را برای انتشار در کتاب، در اختیار من قرار داد.

علّامی در رابطه با انگیزه تحقیق و نگارش این مجموعه گفت: خدمت به همشهری‌ها و هم‌وطنانم مهمترین انگیزه من بود و تلاش کردم هویت و ریشه‌های شهر خود را به افراد بشناسانم تا بهتر بتوانیم به آینده بنگریم. در نهایت این‌که با انشتار این کتاب کوشیدم اثری نیک از خود به جای بگذارم.

علّامی برخی از مطالب این دانشنامه را برگرفته از متون عربی و انگلیسی دانست و افزود: برخی از منابعی که از آن‌ها بهره بردم به زبان انگلیسی و عربی نوشته شده بودند و ترجمه این متون را در دانشنامه‌ام به کار بردم.

هشترود شهری است با قدمت تاریخی چند هزار ساله و پیش از این هیچ‌گاه اثر تحقیقی دقیق و جامعی درباره آن نوشته نشده بود. حتی نگاهی گذرا به این مجموعه می‌تواند نشان‌گر اهمیت شهر هشترود باشد و این نکته را یادآور می‌شود که هشترود، مانند بسیاری از شهرهای ایران‌زمین، فرزانگان و هنرمندانی داشته که در خدمت به ایران کوشیده‌اند اما اين افراد گمنام باقی ماندند و در مرور تاریخ فراموش شدند.
 
علّامی در این اثر بخشی از فرهنگ، ادب و دانش ایران‌زمین را زنده کرده و اثری از خود بر جای گذاشته است که می‌تواند آغازگر راه محققانی از شهرهای دیگر برای تحقیقات آتی در جهت شناساندن شهرهای مختلف ایران باشد.

جامعیت این دانشنامه از آن جهت است که علّامی کوشید نگاهی چندوجهی به شهر هشترود داشته باشد. وی علاوه بر معرفی مناطق و مشاهیر، به وجه تسمیه نام‌ها و معنی تعدادی از آبادی‌های این منطقه هم پرداخته و این توضیحات را در فصل سوم با عنوان «مدنیت» ذکر کرده است.

ویژگی دیگر این اثر، نگاه مولف به تاریخ معاصر شهر هشترود و بسنده نكردن وي  به ذکر تاریخ گذشته این شهر است. برای مثال وی با آوردن چندین تصوير از بارش برف و کولاک در دی ماه سال 1385 در استان آذربایجان، به «انقلاب جوّی در آذربایجان» پرداخته و این حادثه را با وقایعی این چنین در سال‌های گذشته مقایسه کرده است.

دانشنامه «هشترود و دانشوران» می‌تواند به عنوان یک مرجع تحقیقی مورد استفاده پژوهشگران مختلف قرار بگیرد. این دانشنامه، جدا از مقدمه و بخش فهرست اعلام و راهنما، از هفت فصل تشکیل شده که عبارتند از «نگاهی کوتاه به تاریخ آذربایجان»، «طبیعت؛ موقعیت و ویژگی‌های جغرافیایی و اقلیمی»، «مدنیت؛ ویژگی‌های تاریخی و اجتماعی»، «بزرگان، پیشگامان فضل و دانش و مفاخر ماندگار»، «فرهیختگان وادی فرهنگ و ادب و هنر»، «ویژگی‌های فرهنگی؛ فرهنگ‌ها، آداب، آیین‌ها، سنن و سیمای اجتماعی» و «آثار تاریخی و میراث فرهنگی».

در فصل‌های مختلف این مجموعه، جزییات فراوان و دقیقی از وضعیت شهر هشترود ذكر شده‌اند که مخاطب را با خود به سفری در تاریخ و فرهنگ شهر هشترود می‌برد و بخش‌های مختلف منطقه را به او معرفی می‌کند.

یکی ديگر از ویژگی‌های بارز این مجموعه، مستندسازی مطالب موجود با بهره‌گیری از عکس‌، نسخه‌ خطی، نقشه‌، نظرات کارشناسان و علما و حتی بخش‌هایی از روزنامه‌های کثیرالانتشار کشور است. همین دقت مولف است که سبب شده دانشنامه «هشترود و دانشوران» مورد توجه علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ کشور به خصوص آذربایجان شرقی قرار بگیرد.

شهرستان هشترود حدود 70 هزار نفر جمعیت دارد و در 120 كیلومتری جنوب شرقی مركز آذربایجان شرقی (تبریز) واقع شده است.

دانشنامه سه جلدی «هشترود و دانشوران» به همت احد علّامی 2300 صفحه دارد و با بهای 57 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات «ستوده» منتشر شده است.