به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از ستاد خبری سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «پخش کتاب کودک در ایران» با حضور دکترلیلا مکتبی‌فرد، سیدکاظم حافظیان، رضا هاشمی‌نژاد و سیدعلی کاشفی‌خوانساری برگزار شد.

در ابتدای این جلسه مکتبی‌فرد، دبیر این نشست درباره موضوع و دلیل انتخاب آن توضیحاتی ارایه کرد و گفت: در کتابداری مبحثی به نام ترویج خواندن وجود دارد و چون خواندن را باید از کودکی در وجود فرد نهادینه کرد، این سوال مطرح می‌شود که کودک باید چه مطالبی را بخواند؟ خیلی وقت‌ها کودک نمی‌خواند چون مطالب خواندنی دراختیار او قرار نمی‌گیرند. دسترسی به بسیاری از کتاب‌های کودک نه تنها برای مخاطبان این گروه سنی که برای یک پژوهشگر مانند خود من نیز مشکل است و به همین دلیل بحث درباره مشکلات توزیع کتاب کودک ضروری به نظر می‌رسد.

حافظیان سخنران بعدی نشست بود که مشکلات پخش کتاب کودک را جدا از بحث عام مشکلات کشور ندانست و در این‌باره گفت: ما در سرزمینی زندگی می‌کنیم که تقریباً هیچ چیزی را به صورت سیستماتیک نپذیرفته‌ایم و به همین دلیل است که در کشور ما ناشر کتاب فروش و نویسنده توزیع‌کننده کتابش است.

این عضو انجمن کتابداری و اطلاع رسانی کتابخانه‌ها را یکی از عوامل حل مشکلات توزیع مناسب کتاب کودک در کشور دانست و گفت: لزومی ندارد که همه مردم کتاب بخرند؛ برای دسترسی آسان به کتاب نخستین راه حل این است که کتابخانه‌ها تمام آثار منتشر شده در کشور را در قفسه‌های خود جای دهند. مثالی از یک کشور اروپایی بیان می‌کنم. در کشور هلند، مشتری 15 هزار نسخه از کتاب‌های منتشر شده دولت است و ناشر باید برای فروش بقیه شمارگان کتاب فکری بکند.

هاشمی‌نژاد برخی از مسائل و مشکلات توزیع کتاب کودک را برشمرد: مهم‌ترین مساله به ویترین کتاب کودک برمی‌گردد. تفاوت کتاب کودک با بزرگسال در نحوه ارایه و قیمت آن است که در حوزه فروش قرار می‌گیرد اما توزیع را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.

مدیر نشر افق افزود: مشکل دیگر این است که بزرگ‌سال کتاب مناسب خودش را پیدا می‌کند اما کودک توان این کار را ندارد یا به او اجازه انتخاب داده نمی‌شود. از سوی دیگر بزرگسال خودش هزینه خرید کتابش را تامین می‌کند اما کودک برای خرید به خانواده وابسته است.

وی نحوه چینش کتاب کودک در کتابفروشی‌ها را یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر فروش و توزیع این کالای فرهنگی دانست و در این‌باره توضیح داد: کتاب کودک باید از مقابل دیده شود و عطف آن آنقدر ضخامت ندارد که نام و مشخصات کتاب بر روی آن قابل تشخیص باشد؛ در نتیجه فضای بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد. نکته دیگر این است که قیمت کتاب کودک به طور متوسط کمتر از کتاب بزرگسال است.

هاشمی‌نژاد درباره انتخاب کتاب برای کودکان اظهار کرد: معمولاً کتاب کودک با توجه به جذابیت جلد و قیمت آن انتخاب می‌شود. دلایلی که درباره آن صحبت شد، سبب می‌شود کتابفروش تمایلی به عرضه کتاب کودک نداشته باشد و تنها با هدف کسب رضایت مشتریان کتاب کودک و فقط برای جورشدن جنس، کتاب‌هایی از این حوزه را انتخاب کند که سهل‌الفروش‌ترند؛ یعنی از نظر طراحی جلد، قیمت و ساختار خصوصیت‌هایی دارند که مخاطب سریع‌تر آن‌ها را برای خرید انتخاب می‌کند.

کاشفی‌خوانساری نیز بخش دیگری از مشکلات توزیع کتاب کودک را برشمرد و اظهار کرد: تعداد کتابفروشی‌های ما از ناشران ما کمتر است. متوسط متراژ کتابفروشی‌های ایران کمتر از کتابفروشی‌های چند هزار متری دنیا و چیزی در حدود 30-20 متر مربع است که آن‌هم عمدتاً به فروش لوازم التحریر، وسایل کادویی و فیلم و موسیقی اختصاص می‌یابد.

وي نخستین راه دسترسی به کتاب را کتابخانه‌ها دانست و گفت: خوشبختانه تعداد کتابخانه‌های ما زیاد است اما بخش عمده خرید کتاب برای آن‌ها دولتی است و کمیته‌های خرید تکراری با ملاحظات غیرکتابدارانه کتاب انتخاب می‌کنند. خرید عمده کتاب برای آموزش و پرورش هم از سه ناشر بزرگ این وزارتخانه یعنی انتشارات مدرسه، منادی تربیت و کانون انجام می‌شود.

وی ادامه داد: ما باید در عرصه اطلاع‌رسانی و عرضه به دنبال راه‌کارهایی باشیم. لازم است معرفی کتاب در نشریات، رادیو و تلویزیون عمومی شود؛ نخست باید نام کتاب در جایی شنیده شود تا خوانده شود. نکته دوم این است که باید برای فروش کتاب‌های خاص شبکه‌های توزیع کننده خاص داشت و ویترین جداگانه‌ای برای عرضه کتاب کودک در نظر گرفت. من عرضه کتاب در اسباب‌بازی‌فروشی‌ها را راه‌کار مناسبی می‌دانم و خودم هم تجربه موفقی در این زمینه داشته‌ام.

این نویسنده کودک و نوجوان، نشر کتاب کودک ایران را بسیار دولتی معرفی کرد و افزود: البته دولت‌ها وظیفه دارند برای ترویج کتابخوانی هزینه کنند، کتابخانه بسازند و کتابخوانی را تسریع و تسهیل کنند اما نباید در نشر کتاب دخالت کنند در حالی که در کشور ما 10 ناشر دولتی بزرگ عرصه کتاب کودک را تسخیر کرده‌اند و سایر ناشران بزرگ هم به نوعی از رانت دولت استفاده می‌کنند، مدیرانشان سابقاً جزء مدیران دولتی بوده‌اند یا از وام و کاغذ دولتی بهره برده‌اند و این نشان از یک سیستم سالم و حرفه‌ای نیست.

مکتبی‌فرد دسترسی نداشتن به کتاب‌های کودک را به عنوان اصلی‌ترین مشکل توزیع دانست و از کارشناسان خواست راه حل پیشنهادی خود را برای حل این موضوع ارایه دهند. هاشمی‌نژاد در این‌باره اظهار کرد: این مشکل در اقتصاد یک مساله عادی است و آن با اقبال مردم به کتاب حل می‌شود. اختصاص دادن کاربری فرهنگی در مناطق مختلف نیز راه‌کار دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: در هیچ جای دنیا کتابفروشی شغل پرسودی نیست مثلاً در آلمان سود خالص حاصل زا این شغل چیزی حدود 4 درصد است که نسبت به مشاغل دیگر در این کشور سود بسیار کمی است با وجود این، در قسمت‌های مختلف شهر حتی در مناطق تجاری کاربری ویژه کتابفروشی پیش بینی شده است. حتی در خیابانی مانند شانزه لیزه یک کتابفروشی بزرگ وجود دارد؛ مطمئناً در آن‌جا هم جایگزینی کتابفروشی با یک بوتیک سودآورتر است اما چنین کاری انجام نمی‌شود.

مدیر نشر افق، راه‌کارهای این موسسه انتشاراتی را برای حل مشکل توزیع این‌گونه برشمرد: انتشار کاتالوگ‌هاي پرصفحه برای معرفی کتاب و معرفی و فروش الکترونیکی آثار از جمله راه‌کارهای ما برای حل مشکل توزیع بوده است.

حافظیان در بخش دوم سخنانش اظهار کرد: دولت نباید ناشر باشد. من با هر چیز دولتی در حوزه فرهنگ و دخالت در بازار نشر مخالفم چون در بازار نشر انسان فرهنگی فعالیت می‌کند که خودش بزرگترین عامل اعتماد دولت است.

نشست «پخش کتاب کودک در ایران» ساعت 16 تا 17 و 40 دقیقه چهارشنبه 20 اردیبهشت در سرای کارنامه نشر بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.