به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، نشست بررسي مجموعه كتاب‌هاي «خاطرات زنان و اسرا» با حضور نویسندگان، محسن كاظمي و سيدقاسم ياحسيني امروز (20 ارديبهشت ماه) در غرفه سوره مهر در بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.

در ابتدا ياحسيني با اشاره به اين‌كه در سال‌هاي اخير كتاب‌هاي خوبي در حوزه زنان و هشت سال دفاع مقدس منتشر شده است گفت: از آغاز دهه 80 با تأسيس واحد تاريخ شفاهي زنان در دفتر ادبيات و هنر مقاومت حوزه هنري، وارد مراحل تدوين و نگارش كتاب‌ها در اين حوزه شده‌ايم كه بايد در كنار اين موفقيت‌ به آسيب‌شناسي آن هم اشاره داشت.

وي ادامه افرود: اكنون جامعه نشر در حوزه خاطره‌نويسي به سوي صنعت خاطره مي‌رود. زيرا استقبال خوب مخاطبان از كتاب‌های خاطرات باعث شده برخي مراكز به سمت صنعت خاطره سقوط  ‌كنند. زيرا اين ناشران پيش از آن‌كه به دنبال كيفيت باشند دغدغه كميت دارند و به جاي توليد آثار فاخر مي‌خواهند آمار كتاب‌هاي خود را بالا ببرند. اين اتفاق امري خطرناك در حوزه خاطره‌نويسي است. در كنار آن نيز برخي مؤلفان هم به جاي خاطره، داستان‌هاي تخيلي و غير واقعي را به مخاطب ارايه مي‌دهند و نام آن را خاطره مي‌گذارند.

ياحسيني با ابراز تاسف از چاپ نشدن كتاب «كمان زنان» كه آن را چند سال پيش نوشته و به حوزه هنري تحويل داده است گفت: اين كتاب قرار بود چند سال پيش توسط سوره مهر منتشر شود ولي تاكنون هيچ خبري از انتشار آن به من داده نشده است. 

اين نويسنده در اين باره كه چرا در حوزه‌های انقلاب اسلامي و هشت سال دفاع مقدس رمان‌های کمی داريم گفت: جامعه ادبي كشور در بخش داستان نگاري دچار مشكل است. اين مساله در حوزه داستان‌نگاري جنگ و انقلاب هم وجود دارد.

وي ادامه داد: خاطره از دل مردم بيرون مي‌آيد، به همين دليل براي مخاطب جذاب است و مي‌تواند به عنوان يك ژانر مستقل مورد توجه قرار گيرد. اما با كمال تأسف با اين كه داستان نويسان خوبي در زمينه انقلاب و جنگ داريم و نوشته نشدن اين نوع كتاب‌ها به دليل فراهم ‌نبودن فضاي فرهنگي لازم و گفتمان مختص آن است.

ياحسيني گفت: رمان زماني مي‌تواند جاي خود را در جامعه پيدا كند كه افكارش را با شجاعت بيان كند و نويسنده به راحتی وارد قلمرو خصوصي فرد شود اما در فضاي موجود اين مسايل خط قرمزهايي هستند كه نمي‌توان براي نوشتن يك رمان جذاب از آن‌ها استفاده كرد. اميدواريم با توجه به كارهايي كه سوره مهر در چند سال اخير براي چاپ كتاب‌هاي فاخر در زمينه رمان و داستان انجام مي‌دهد دهه 90 سال شكوفايي اين دو ژانر ادبي باشد.

در ادامه محسن كاظمي با اشاره به بالابودن جمعيت زنان نسبت به مردان و سهم حضور آنان در فرهنگ و صحنه‌هاي مختلف سياسي و فرهنگي گفت: تاكنون در عرصه مكتوبات با موضوع زنان، كاري خوب انجام نشده است كه بتوان آن را به عنوان سرمايه ادبي معرفي كرد.

وي افزود: پديده جنگ بعد از انقلاب شكل گرفت. اين دو حادثه مهم تاريخي باعث شدند تا بسياري از نويسندگان در اين حوزه دست به قلم شوند. اما در اين ميان مسايل مربوط به زنان به عنوان يكي از سرچشمه‌هاي اين حوزه، محدود دیده شدند. به همين دليل است كه براي نگارش كتابي درباره خاطرات زنان مراحل زيادي طي مي‌شود تا اين محصول تبديل به كتاب شود.

كاظمي ادامه داد: اين روزها آنچه مشاهده مي‌شود خاطرات دست خورده‌اي است كه تحت عنوان خاطرات مستقل چاپ مي‌شوند؛ در حالي كه در آن‌ها تحليل و تخيل نويسندگان هم وارد شده است. اين آثار در آينده‌اي نه چندان دور وقتي به منظر نقد بروند، خواهيد ديد محلي از اعتنا ندارند و حرفي براي گفتن در ميان آن‌ها نيست.

نويسنده كتاب «خاطرات عزت‌شاهي» گفت: بايد در اين باره فكري جدي كرد و خاطرات را به عنوان اسناد شفاهي اين كشور در داستان، رمان و تخيل راه داد. نويسنده نبايد با پردازش و فضاسازي كتابي را بنويسد كه تنها هدف آن خوش آمدن مخاطب باشد. در بيان خاطرات هيچ فردي حق تصرف در حوادث را ندارد. در واقع داستان‌نويسان مي‌توانند پس از چاپ كتاب‌های خاطرات از اين آثار به عنوان منبع در رمان‌های انقلاب و جنگ استفاده كنند.

وي در ادامه با اشاره به حضور زنان به دو شكل مستقيم و غيرمستقيم در دوران انقلاب و دفاع‌مقدس افزود: زنان در جنگ به عنوان امدادگر و دوران انقلاب به عنوان افرادي كه اعلاميه پخش مي‌كردند نقشي مستقيم داشتند اما زنان به صورن غيرمستقيم سهم بزرگي در اين حوزه ايفا كرده‌اند. تحمل شرايط سخت آن زمان‌ها و روحيه دادن به مردان و اعضاي خانواده مهم‌ترين مواردند زيرا زنان سنگ صبور انقلاب‌اند و نقش مهمي در لايه‌هاي پنهان انقلاب و جنگ ايفا كرده‌اند.

كاظمي در ادامه به كتاب «خاطرات مرضيه حديدچي» به عنوان يك مبارز كه در گروه‌هاي مختلف فعال بود و زندان را تحمل كرد و سپس هجرت در پيش گرفت و يار امام (ره) شد اشاره كرد و گفت: وي جسارت كرد و خاطرات خود را براي ما بيان كرد. همين اتفاق باعث شد تا ديگر زنان هم به بيان خاطرات خود روي بياورند. كتاب «خورشيد واره» برگرفته از خاطرات طاهره سجادچي نيز كتاب خوبي در حوزه خاطرات زنان است كه توسط مركز اسناد انقلاب اسلامي منتشر شده است.

وي در ادامه با تاكيد بر اين كه كتاب‌هاي خوب زماني منتشر مي‌شوند كه با كج سليقگي نهادهاي مختلف اصل مطلب از بين نرود افزود: كتاب «زيتون سرخ» اثر سيدقاسم ياحسيني مي‌توانست اثري جهاني شود اما به خاطر كج سليقگي‌‌ها بخش اعظم آن حذف شد. 

كاظمي درباره كتاب‌هايی كه خود در حوزه انقلاب نوشته است گفت: شايد يكي از نادرترين كتاب‌هاي خاطرات انقلاب كه تاكنون نوشته شده و زن به شكل ظاهري هيچ نقشي در آن ندارد «خاطرات عزت‌شاهي» باشد كه در بخشي كوچك فقط اشاره‌اي به مادر عزت‌شاهي دارد. جالب است بدانيد كه در يكي از ايده‌هاي مسوولان صدا و سيما كه مي‌خواست به صورت ويژه براي اين كتاب فيلمنامه بنويسد، زني براساس تخيل خلق شده بود اما عزت‌شاهي اين موضوع را نپذيرفت.

وي ادامه داد: آقاي عزت‌شاهي مي‌خواست نگاه تاريخي به حوادث انقلاب را حفظ كند. صدا و سيما هم مي‌توانست براساس همين مستندات فيلمي زيبا بدون حضور زن بسازد اما آنچه اين كتاب را موفق كرد وضعيت ساده و صريح عزت‌شاهي در بيان خاطرات است؛ اين‌كه توانسته به جرأت درباره تمام گروه‌ها و سازمان‌ها حرف بزند. اما كتاب « خاطرات احمد احمد» وضعيت متفاوتي با خاطرات عزت‌شاهي دارد و زن نقش محوري در ماجراها‌ ایفا می‌کند.

كاظمي ادامه داد: در حوزه نگارش كتاب براي زنان حركتي رو به جلو را شاهد هستيم و اميدواريم اين حركت پرشتاب آسيبي به تاريخ شفاهي نزند و خاطره را به رمان تبديل نكند. امروزه حضور زنان در عرصه نگارش كتاب‌هاي دفاع مقدس به عنوان راوي يا نويسنده بسيار پررنگ شده است و بسياري از زنان مصاحبه‌گر و پژوهشگر شده‌اند كه بخش عظيمي از خاطرات جنگ را استخراج و در اختيار نسل امروز قرار مي‌دهند. اما بايد اين را در نظر داشت كه از نظر فرهنگي در كشوري زندگي مي‌كنيم كه زنان دچار محدوديت‌ها و تعابير خاص خودند و به دليل برخي از مشكلات فرهنگي هرگز نمي‌توانند خاطرات خود را بيان كنند. 

بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 23 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.