به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) به نقل از ستاد خبري سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران، نشست «بررسي وضعيت نشر كتاب‌هاي حوزه رسانه و ارتباطات» يكشنبه (17 ارديبهشت) با حضور مهدي محسنيان راد، مسعود كوثري، علي‌اصغر فهيمي‌فر و علي فروزفر در سراي اصلي اهل قلم برگزار شد.

محسنيان راد در ابتداي اين نشست با بيان اين كه حوزه نشر در هر يك از علوم بخشي از آن، به وابسته اين است كه تا چه اندازه آن علم در جامعه جا افتاده است، گفت: ما در اين زمينه دير شروع كرديم. به طور مثال در سال 1919 وقتي در مدرسه روزنامه‌نگاري لندن كتاب‌هاي روزنامه‌نگاري منتشر مي‌شدند ما در دوره مشروطيت به سر مي‌برديم.

وي ادامه داد: نخستين كتاب 85 صفحه‌اي در اين زمينه در حد يك رساله بود و زمان زيادي طول كشيد تا يك كتاب آكادميك به عنوان «ارتباطات انساني» در اين حوزه منتشر شد. بنابراين عقب‌ماندگي‌هاي زيادي در اين حوزه داشتيم.

اين استاد ارتباطات اضافه كرد: از طرفي فضاي رسانه‌اي ما با فضاي رسانه‌اي غرب متفاوت است و ترجمه‌ها خيلي كار اين حوزه را راه نمي‌اندازند. ما محتاج اين هستيم تا كتاب‌هاي بومي با موضوع رسانه منتشر كنيم و توليد آثار بومي هم نيازمند تسلط و زحمت فراوان است و با بساز و بفروش‌هاي رايج امروز در دانشگاه‌ها جور در نمي‌آيد!

عضو هيأت علمي دانشگاه امام صادق (ع) ضمن مثبت ارزيابي كردن تعداد منابع منتشر شده در اين حوزه، گفت: بايد ديد كه اين منابع به چه ميزان با نيازهاي جامعه متناسب اند. متأسفانه در بررسي كه از تمامي كتاب‌هاي 45 ساله آموزش ارتباطات در كشور به عمل آمد سطح آموزش‌ انتقاد سياسي و اجتماعي در اين كتاب‌ها زير 1 درصد بود!

فهيمي‌فر عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس نيز با اشاره به فقدان نظريه‌هاي بومي ارتباطات در ايران، گفت: اكنون 12 رويكرد در حوزه ارتباطات وجود دارند كه هر يك معطوف به پارادايم خاصي است. با ورود تكنولوژي و آغاز عصر مدرن، نظام سنتي ارتباطي ما دستخوش تغيير شد و ما مطالعه نكرديم تا ببينيم تا چه حد نظام ارتباطي مدرن بر تار و پود انديشه ما سيطره پيدا كرده است.

وي تأكيد كرد: ما در اين حوزه نيازمنديم تا مباني و مبادي ايدئولوژيك نظام سنتي ارتباطات را شناخته و در مقايسه با نظام ارتباطي غرب كه در بستر سرمايه‌داري رشد كرده، آن را تبيين كنيم. اكنون در كشور ما خلاء نظريه‌هاي ارتباطي احساس مي‌شود و بايد در رويارويي با نظام ارتباطي غرب اين كمبودها شناسايي و نظام ارتباطي جديدي بازتوليد شود.

اين استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اينكه مطالعات فلسفي در ارتباطات عمر كمي دارند، گفت: دانش ارتباطي ما معطوف به روزنامه‌نگاري است و كمتر رسانه‌هايي مانند سينما، تلويزيون، اينترنت و ... در آن بررسي شده اند. لازم است تا ناشراني چون سروش در اين حوزه فعاليت كنند.

وي ادامه داد: از سوي ديگر با توجه به جوان بودن اين علم، مطالعات ارتباطاتي در جامعه عمومي نشده و خطر سرمايه‌گذاري در اين بخش را افزايش داده است.

فهيمي فر تصريح كرد: اگر بخواهيم در دنياي مدرن سهم قابل توجهي از افكار سازي را داشته باشيم، بايد در ابتدا نهضت ترجمه را شروع كنيم و امكاناتي را كه به گسترش اين بخش كمك مي‌‌كند، تقويت كنيم.

كوثري عضو هيات علمي دانشگاه تهران در بخش ديگري از اين نشست به 2 آسيب در اين حوزه اشاره كرد و گفت: يكي از آسيب‌ها در نشر كتاب‌هاي رسانه و ارتباطات به لحاظ علمي است. وقتي ما دانشجو بوديم، چندين استاد وجود داشتند كه منابع محدودي تأليف مي‌كردند و رقابتي وجود نداشت اما متأسفانه به سرعت وارد فضاي بچه‌سالاري شديم و در حال حاضر هر فردي كتابي را تأليف مي‌كند!

اين مدرس ارتباطات بر تخصصي شدن كتاب‌هاي اين حوزه تأكيد كرد و افزود: پيش از اين، دانش ارتباطات محدود بود اما امروزه نيازمند كتاب‌هاي تخصصي است و كتاب‌هاي كلي در اين حوزه پاسخگوي نياز مخاطب نيستند.

وي ادامه داد: اگر ما در گذشته تصور محدودي از ارتباطات داشتيم امروز اين نگاه تغيير كرده و استادان و نويسندگان جا مانده‌اند؛ كتاب و نويسنده به سرعت در حال كهنه‌شدن اند چون ارتباطات به سرعت در حال تغيير است. بنابراين بايد كتاب‌هايي را تأليف كرد كه به نيازهاي مخاطب پاسخ دهد.

كوثري با اشاره به اينكه آسيب‌هاي اين حوزه منجر به توليد جهل شده است، گفت: نبود ضوابط نه تنها منجر به توليد علم نشده بلكه امروز مقالات و كتاب‌هايي توليد مي‌شوند كه مفاهيم خام و نپخته داشته و تنها به رشد جهل جامعه كمك مي‌كنند.

عضو هيأت علمي دانشگاه تهران از جريان كتاب‌سازي رايج در كشور انتقاد كرد و گفت: كتاب سازي حيثيت علم را از بين برده است و ناشران در اين زمينه بايد سياست‌هايي را اعمال كنند. توليد دانش‌نامه در باره رسانه و ارتباطات به اين بخش كمك مي‌كند. همچنين نيازمند كتاب‌هايي هستيم كه به مطالعه موردي بپردازند. ما فقط به كتاب‌هاي درسنامه نياز نداريم؛ ما نيازمند درسنامه‌هاي جديدي هستيم كه ابتدا و انتهاي دانش را به ما معرفي كنند.

محسنيان راد نيز با انتقاد از ورود نشدن متخصصان به حوزه رسانه، گفت: مسأله‌اي كه در نشر حوزه رسانه وجود دارد اين است كه تا چه حد مخاطبان آن نيازمند اين اطلاعات و كتاب‌ها هستند؟براساس تحقيقي كه من در سال 69 انجام دادم تنها 6 درصد از فارغ‌التحصيلان ارتباطات در رسانه كار مي‌كنند. در تحقيقي ديگر در سال 73 مشخص شد تنها 11 درصد از كساني كه در رسانه‌ها كار مي‌كنند فقط ارتباطات خوانده‌اند. اينجا اين سوال مطرح مي‌شود كه پس اين كتاب‌هاي رسانه به چه دردي مي‌خورند و براي چه مخاطبي نوشته مي‌شوند؟

وي تأكيد كرد: رابطه عرضه و تقاضا رابطه مهمي است و اگر تقاضا فراهم شود نشر هم رونق مي‌گيرد.

فهيمي فر نيز در بخش ديگري از سخنان خود به نظام اقتصادي ناشران كشور اشاره كرد و گفت: اين نظام در كشور ما دچار چالش‌هاي بسياري است و چنانچه قاعده بازي شفاف باشد و تابع مديريت‌هاي مقطعي نباشد، بسياري از مشكلات ما حل مي‌شوند. 

كوثري نيز در پايان پيشنهاداتي را براي رونق بيشتر اين حوزه مطرح كرد و گفت: ناشران بايد به افزايش كيفيت كتاب اعم از مصور شدن آن و ...  كمك كنند. همچنين هر ناشر بايد بانك اطلاعاتي از منابع خود داشته باشد چراكه گاهي در برخي از كتاب‌ها منابعي آوره مي‌شوند كه وجود خارجي ندارند! بايد از ورود غلط به تاريخ جلوگيري كنيم.

وي افزود: ناشران بايد تصور سنتي از كتاب نفيس را در ذهن خود از بين ببرند چراكه هر محتوايي نيازمند يك بسته بندي است و بيشتر هماهنگي و تناسب ميان اجزا منجر به نفيس شدن يك كتاب مي‌شود.

در بخش پاياني اين نشست از سوي كارشناسان حاضر بر لزوم نظارت دقيق بر ويرايش‌هاي علمي، محتوايي و تخصصي آثار تاكيد شد.

بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 23 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.