به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کنگره بزرگداشت یکصد و پنجمین سالروز تولد «پروین اعتصامی» عصر دیروز (دوشنبه 22 اسفند) از ساعت 16 و 30 دقیقه با حضور جمعی از استادان زبان و ادبیات فارسی و علاقه‌مندان این حوزه در تالار شریعت‌زاده سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. 

این مراسم از سوی انتشارات کلک سیمین و با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

زیست عارفانه راز ماندگاری شعر پروین
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدجواد ادبی، رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سخنانی با تاکید بر کیفیت عمر پروین در مقایسه با کمیت آن گفت: باید دید چه چیزی سبب می‌شود یک شاعر بین مردم عام و نخبگان کانون توجه قرار گیرد. برای مثال ملک‌الشعرای بهار یا جلال آل‌احمد نیز چون پروین اعتصامی از چنین ویژگی برخوردار بوده‌اند.

وی افزود: آن‌چه در پاسخ به چنین مساله‌ای می‌توان مطرح کرد این است که تمامی آن‌ها یک نقطه اشتراک در تجربه زیستن داشته‌اند.

حجت‌الاسلام و المسلمین ادبی در ادامه به زیست عارفانه پروین اشاره و تشریح کرد: هم‌نشینی با فضای زندگی عارفانه را باید جستجو کنیم تا بتوانیم اين روحيات را در اشعار پروین بیابیم؛ چراکه این شاعر بیشتر نگاهی انتقادی، اجتماعی و آسیب‌شناسانه داشته است، اما مگر می‌شود به آسیب‌شناسی اجتماعی پرداخت و اندکی زیست عارفانه نداشت.

وی در پایان یادآور شد: ما از پروین اعتصامی زیست عارفانه را سراغ داریم؛ زیست عارفانه‌ای، که به دور از اجتماع، دردهای اجتماع و شکست‌های زندگی نیست.

در ادامه مراسم از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی لوح تقدیر و کتابی نفیس به اصغر دادبه، سیروس شمیسا، علی دهباشی و علی میرانصاری اهدا شد.

پروین در بستر اجتماع
بخش دیگر این مراسم به سخنرانی علی میرانصاری و پیرامون موضوع «پروین میان دو حلقه فکری مشروطه‌خواه» اختصاص داشت.

میرانصاری با تاکید بر این امر که قصدش از پرداختن به چنین موضوعی به نوعی آشنایی‌زدایی است، گفت: اغلب پروین را شاعره‌ای مظلوم می‌دانند، که مورد ظلم و ستیز قرار گرفته است اما من چنین دیدگاهی ندارم و معتقدم او شاعری بوده، که در مقابل استبداد و به ویژه ظلم رضا شاه ایستاده و در نهایت نیز از او ضربه خورده است.

وی به بررسی زندگی پروین در بستر اجتماعی زمان او پرداخت و توضیح داد: در طول حیات 35 ساله پروین مهم‌ترین اتفاقات تاریخی در ایران رخ داده است. پروین در مقابل این حوادث بی‌تفاوت نبوده و از آن‌ها تاثیر گرفته است. از سوی دیگر زندگی پروین را می‌توان عاطفه برانگیز و احساسی نامید و بیشترین تحقیق‌ها درباره او از بار عاطفی و احساسی برخوردارند. مجموعه آثار منتشر شده درباره پروین نیز نشان دهنده این موضوع است.

این پژوهشگر در ادامه به بررسی اندیشه پروین و تاثیرپذیری آن از جریان‌های فکری موجود پرداخت و تشریح کرد: پروین حساسیت زیادی نسبت به اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی مردم زمان خود داشته و از سوی دیگر به عدالت‌خواهی و نقد دستگاه قضا پرداخته است. دغدغه‌های فکری او استبداد، فقر، عدالت، حقوق زنان و آرمان‌خواهی است.

وی ادامه داد: با دقت در این دغدغه‌ها متوجه می‌شویم دغدغه‌های فکری او همان دغدغه‌های فکری مشروطه‌خواهان است. بنابراین پروین متاثر از حرکت و نظام فکری مشروطه‌خواهان بوده است.

میرانصاری دو مقطع کلی برای زندگی پروین تعریف کرد و گفت: مقطع نخست از زمان تولد پروین یعنی 1285 تا 1291 یعنی زمان آمدن خانواده اعتصامی به تهران را شامل می‌شود. سال 1291 تا 1320 نیز دومین مقطع زمانی زندگی پروین است. در این بازه مهم‌ترین حوادث تاریخی مانند جنگ جهانی نخست، مهاجرت روشنفکران ایرانی به خارج یا کودتای رضا شاه اتفاق افتاده است.

وی افزود: در این دوران دو حلقه مشروطه‌خواه و ایران‌دوست در جامعه ایرانی شکل می‌گیرد. حلقه نخست، حلقه تربیت و دیگری حلقه بهار است.

این پژوهشگر در ادامه به تشریح تاریخی چگونگی شکل‌گیری این دو حلقه مشروطه‌خواه پرداخت و سپس اشاره‌ای به نتیجه تاثیرهای ناشی از این دو حلقه بر افکار پروین اعتصامی داشت.

وی در پایان تاکید کرد: آن‌چه به‌طور کلی و از بررسی پروین و اندیشه پروین در بستر اجتماعی روزگار او می‌توان نتیجه گرفت، این‌ است که پروین در کنار موضوعات ادبی از مباحث اجتماعی و سیاسی دورانش نیز به‌طور مستقیم بهره می‌گرفته است.

در بخش بعدی این همایش موسیقی سنتی از سوی گروه «صبا» اجرا شد.

نقد ادبی یا داوری‌های افراطی 

در ادامه علی دهباشی به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: حدود 20 سال پیش نخستین مجموعه درباره پروین با ویرایش من تدوین شد. این روند ادامه یافت و اکنون نیز این مجموعه در سه مجلد آماده چاپ است، که امیدوارم به زودی منتشر شود.

وی در ادامه به مطالعه‌هایش در ارتباط با شخصیت‌های مهم 100 سال گذشته اشاره و تشریح کرد: برخی از این شخصیت‌ها بسیار جنجالی هستند و داوری‌های افراطی درباره آن‌ها صورت گرفته است. این داوری‌های افراطی ناشی از آن است، که نقد ادبی انجام نمی‌دهیم بلکه براساس تصورمان از زندگی آن فرد داوری می‌کنیم.

سردبیر مجله «بخارا» از پروین به عنوان شاعر بزرگ و ماندگار تاریخ ادبیات ایران یاد کرد و افزود: بی‌شک داوری‌های جانبدارانه به چنین شخصیتی نمی‌تواند خدشه‌ای وارد کند اما شاید چنین داوری‌هایی سبب شد، تا پروین سال‌ها در محاق قرار گیرد. 

پروین؛ شاعر چالش سرا
آخرین سخنران این جلسه میرجلال‌الدین کزازی بود. وی در سخنانش به سه ویژگی در ارتباط با پروین اشاره کرد، که برتری او را از هم روزگارانش سبب شده‌اند.

وی گفت: پروین سخن‌ورزی است، که سروده‌های او در زمان زندگی او بر زبان‌ها روان شده و پاره‌ای از آن‌ها زبانزد ایرانیان بوده‌اند. دومین ویژگی شیوه چالش‌سرایی است، که سروده پدید آمده در این شیوه را چالش‌نامه می‌نامم.
 
کزازی از اسدی‌طوسی به عنوان یکی از سخن‌وران کهن و چالش‌سرای یاد کرد و ادامه داد: او بیش از دیگران این شیوه را به‌کار گرفته است، اما تنهاسخن‌وری که در روزگار ما به این شیوه شعر سروده پروین است. سومین ویژگی پروین این‌که از زمان رابعه قزداری به عنوان نخستين شاعر زن پارسی، بانوی پارسی‌زبان دیگری سراغ نداریم.

وی توضیح داد: پروین در جوانی سرودن شعر را آغاز می‌کند، اما آن‌چنان شگرف، شیوا و استوار شعر می‌سروده، که پاره‌ای از سخن‌دانان و ادب‌دانان آن روزگار در گمان می‌افتدند، آیا به راستی این اشعار تراویده اندیشه و نهاد پروین یا سروده‌ای از مردان سخن‌ور آن روزگار چون دهخدا است.

این استاد زبان و ادبیات فارسی در پایان چکامه‌ای کوتاه را قرائت کرد.

در بخش پایانی مراسم نیز دو کتاب «خوشه پربار پروین ادب» به کوشش عبدالعلی قاسمی و جلد نخست مجموعه مقالات این همایش با عنوان «بانوی سخن» به کوشش اسداله معظمی با حضور میرجلال‌الدین کزازی و محمدحسن اصغرنیا، مشاور سازمان اسناد و کتابخانه ملی رونمایی شد.

همچنین معظمی از انتشار و ارایه این دو کتاب در شمارگان انبوه و برای بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران خبر داد.

مراسم بزرگداشت «پروین اعتصامی» دوشنبه (22 اسفند) از ساعت 16 و 30 تا 20 در تالار شریعت‌زاده سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد.