دكتر علي‌اكبر عليخاني، عضو هيات علمي دانشگاه تهران و مدير علمي اين مجموعه، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، هدف از اين طرح پژوهشي را بازخواني و زنده كردن ميراث فرهنگ و تمدن اسلامي و دانشمندان مسلمان در حوزه انديشه سياسي دانست و گفت: به عنوان ارايه دهنده اين طرح پژوهشي، مسووليت كار، مديريت علمي و نگارش بخش‌هايي از آن را نيز عهده‌دار بودم.

وي با بيان اين كه «نود و پنج پژوهشگر و استاد در پژوهش و نگارش اين مجموعه همكاري داشتند» افزود: مكتوبات اين مجموعه، انديشه سياسي متفكران مسلمان را به ترتيب تاريخي بررسي كرده‌اند، به اين صورت كه نخستين جلدها به نخستين متفكران اختصاص دارند تا جلدهاي پاياني كه به متفكران معاصر مي‌رسند. برخي از اين متفكران معاصر، كماكان در قيد حياتند. «عبدالحميد كاتب» متفكر مسلمان ايراني‌الاصل در دربار «مروانيان» نخستين انديشمندي است كه در اين مجموعه مورد بررسي قرار گرفت.

عليخاني درباره نحوه انتخاب متفكران براي بررسي در اين كتاب گفت: تفكر هر انديشمندي كه ديدگاهي سياسي را در آثارش عرضه كرده ، در اين مجموعه بررسي شده است. اين انديشمندان طيف وسيعي را اعم از متكلم، فيلسوف، فقيه و عارف شامل مي‌شوند. در طرح نخستين اين مجموعه، اسامي و آثار پانصد متفكر براي بررسي استخراج شده بود اما به دليل برخي محدوديت‌ها و مشكلات، به بررسي حدود 280 متفكر بسنده كرديم. با وجود اين، توان و ظرفيت بررسي ساير متفكران نيز وجود دارد.

وي اين مجموعه را اثري يكتا در جهان علمي دانست و گفت: براي نخسيتن بار است كه در حوزه كشورهاي اسلامي و همچنين دانشگاه‌هاي معتبر جهان، پژوهشي به اين گستردگي در حوزه انديشه سياسي متفكران مسلمان انجام شده است. تاكنون آثار مشابهي با اين مجموعه منتشر شده‌اند كه تعداد هيچ يك از آن‌ها از چند جلد  تجاوز نمي‌كند.

عليخاني درباره مهم‌ترين وجه اشتراك انديشه سياسي متفكران مسلمان از ابتدا تاكنون گفت: پررنگ‌ترين نقطه مشترك در تفكر سياسي اين انديشمندان، پيوند دين و سياست است. تمامي اين متفكران به جز تعداد اندكي از متفكران معاصر، بر حضور پررنگ دين در عرصه سياست تاكيد مي‌كنند.

وي افزود: وجه اشتراك ديگري كه مي‌توان براي نظرات اين متفكران در نظر گرفت، بحث بهبود زندگي مردم، ارتقاي سطح رفاه و حل مسايل اجتماعي است. تاكيد بر تحقق عدالت در جامعه و لزوم حركت به سوي آن نيز ديگر نقطه اشتراك تفكرات اين انديشمندان است. همچنين تمامي اين افراد درباره حكومت حاكمان و نحوه آن نيز بحث‌هايي را مطرح كرده‌اند.

اين پژوهشگر و مدرس دانشگاه، در پاسخ به اين سوال كه «آيا در بررسي انديشه سياسي عده‌اي از متفكران كه احيانا نظراتي مخالف ديدگاه‌هاي حاكم دارند‌، محدوديتي داشتيد يا خير؟» عنوان كرد: اين مجموعه، يك كار علمي است نه سياسي. بسياري از متفكران ممكن است نظرياتشان را در قالب‌هاي سياسي، رسانه‌اي، حزبي و ژورناليستي مطرح كنند اما در اين اثر، ما فارغ از رنگ و لعاب‌هاي سياسي و روزمره به كار پژوهش پرداختيم و سعي كرديم يك كار آكادميك و علمي ارايه كنيم. به همين دليل، تمامي ديدگاه‌هاي معاصران، اعم از مخالف و موافق را بررسي كرديم و در اين بررسي، مشكل و محدوديت خاصي نداشتيم و خوشبختانه با هيچ مانعي در انجام پژوهش و انتشار كتاب روبه‌رو نشديم.

وي انجام طرح‌هاي پژوهشي ملي و كلان را نيازمند تخصيص بودجه كافي دانست و گفت: موسسات پژوهشي بايد براي حمايت از چنين طرح‌هايي، پيشگام شوند. انجام طرح پژوهشي «انديشه سياسي متفكران مسلمان» از سوي پژوهشكده مطالعات فرهنگي و اجتماعي از آن رو ميسر شد كه من پيش‌تر رياست اين پژوهشكده را بر عهده داشتم و به همين دليل، قدرت و اختيار به سامان رساندن اين طرح را دارا بودم.

عليخاني بر لزوم انجام طرح‌هاي پژوهشي در حوزه تمدني ايران تاكيد كرد و گفت: ما در ميراث علمي و تمدني‌مان، هم در دوران ايران باستان و هم در تمدن ايراني ـ اسلامي، ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي علمي فراواني داريم كه مي‌توان با انجام پژوهش‌هاي كلان ملي، آن‌ها را احيا كرد. اين پژوهش‌ها به ما كمك مي‌كنند كه در عرصه‌هاي علوم انساني، معارف عميقي را بيابيم و ميراث و ادبياتي غني را توليد كنيم. 

مجموعه نوزده جلدي «انديشه سياسي متفكران مسلمان» به تازگي از سوي انتشارات پژهشكده  مطالعات فرهنگي و اجتماعي روانه بازار نشر شده است.