به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، همايش «گذر از کتابخانه دیجیتال و ارایه سیستم آرشیو دیجیتال سیمرغ» ظهر امروز دوشنبه 5 دي در سالن همايش‌هاي بين‌المللي صدا و سيما به همت شركت نوسا و با حضور جمعي از كارشناسان و صاحب‌نظران رشته كتابداري و اطلاع‌رساني برگزار شد.
دکتر مهری پریرخ، عضو هیأت علمی و عضو گروه کتابداری دانشگاه فردوسی مشهد، در ابتداي اين نشست با اشاره به تاريخچه به وجود آمدن نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي و رشد آن گفت: اولين نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي در اواخر دهه 60 بوجود آمد و نرم‌افزار CDS ISIS به عنوان اولين نرم‌افزار كتابخانه‌اي در مشهد تدريس شد. اين نرم‌افزار براي اولين بار از سوي يونسكو به صورت رايگان در اختيار ايرانيان قرار گرفت.
وي ادامه داد: بعدها بر اساس نياز كتابخانه‌ها و مشكل توليد كتابخانه‌ها در توليد برگه، نرم‌افزارهايي تحت محيط داس براي اين كار به وجود آمد. بعد از آن نيز نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي براي فهرست‌نويسي بدون امانت و با امانت وارد بازار شد.
وي با اشاره به توليد نرم‌افزارهاي يكپارچه در تاريخچه توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي گفت: پس از توليد اين نوع از نرم‌افزارها نيز نرم‌افزارهايي با امكان جستجوي فرامتني، نرم‌افزارهاي مشتري كارگذار و نرم‌افزارهاي تحت وب توليد شد.
اين استاد كتابداري با بيان اين‌كه اين فرايند در توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي در دنيا طي شده، اما در ايران با تأخير شروع شد، گفت: در ابتدا نرم‌افزارهاي توليد شده انعطافي نسبت به نيازهاي كتابدار نداشتند و در واقع سيستم‌ها كاميپوترمحور بود و كتابدار مجبور بود تا خود را با اين سيستم وفق دهد.
وي تأكيد كرد: به تدريج سيستم‌ها كتابدار محور شد و نيازهاي كتابدار نيز در نظر گرفته شد. در مرحله بعد نيز نرم‌افزارها كاربر محور شدند و نيازهاي كاربر را پاسخ مي‌گفتند.
وي افزود: همچنين در ابتداي زمان پيدايش، تنها كتاب‌ها به عنوان منابع موجود در نرم‌افزارها مورد توجه بود كه بتدريج منابع ديگري نيز مانند منابع سمعي و بصري به آن اضافه شد.
اين مدرس دانشگاه با تأكيد بر ضرورت به وجود آمدن سيستم‌هاي يكپارچه دسترسي به منابع گفت: در ابتدا تنها امكان دسترسي به موجودي منابع در كتابخانه بود اما با رشد نرم‌افزارها اين امكان پديد آمد كه امكان دسترسي به منابع موجود ساير كتابخانه‌ها فراهم شود و در نهايت سيستم‌هاي وب پايه‌اي به وجود آمد.
وي در ادامه فعاليت‌هاي انجام شده در حوزه توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي را پراكنده توصيف كرد و افزود: فعاليت‌ها در اين حوزه زياد اما جزيره‌اي بود. تجربه‌هاي اول متخصصان در توليد نرم‌افزار بدون توجه به نگاه كتابداري بود. بعدها اين نگاه تغيير يافت و كتابداران وارد اين عرصه شدند. چراكه كتابداران مي‌توانند در تمامي حوزه‌هايي كه به مديريت اطلاعات مرتبط است وارد شوند.
پريرخ در بخش ديگري از سخنان خود به مشكلات كتابداران در استفاده از نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي اشاره كرد و گفت: در ابتدا نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي كتابداران را سردرگم مي‌كرد تا اين‌كه محققان حوزه اطلاع‌رساني تلاش كردند تا استانداردهايي را استخراج كرده و بر اساس آن نرم‌افزارها را بهينه‌سازي كنند.
وي همچنين برخي ديگر از مشكلات مشاهده شده در استفاده از نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي را عنوان كرد و گفت: در گذشته نگاه سنتي به فهرست نويسي وجود داشت و تغيير اين نگاه بسيار سخت بود. نگراني از خارج شدن از محدوده استانداردها، عدم وجود زمينه‌اي براي كسب دانش و مهارت استفاده از نظام‌هاي رايانه‌اي از ديگر مشكلات مشاهده شده در اين حوزه بود.
وي اضافه كرد: البته مديران نيز در اين ميان نقش مهمي داشتند و بايد اين مقاومت كتابداران را كم كرده و آن‌ها را از انزوا خارج مي‌كردند.
عضو هيأت علمي دانشگاه فردوسي مشهد همچنين عدم شناخت كامل از نيازهاي كاربران و كتابداران، عدم آگاهي از فعاليت‌هاي كتابداران و عدم استفاده از همكاران و مشاوران كتابداري را از جمله مشكلات مشاهده شده در زمينه توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي دانست.
وي با اشاره به تلاش‌هايي براي هم‌افزايي در اين حوزه گفت: افزايش تعداد پايان‌نامه‌ها، افزايش همايش‌ها، توجه به تحول دانش مرتبط با نرم‌افزارها، تلاش در هماهنگي بين نظريه و عمل، مشاهده رشد نرم‌افزارها و ارتقا آن‌ها از جمله اين اقدامات بود.
وي افزود: همچنين حركت‌هاي نيز براي همفكري و همكاري در اين حوزه صورت گرفت كه از آن جمله مي‌توان به استفاده شركت‌ها از كتابداران و مشاوران حوزه كتابداري و اطلاع‌رساني، تلاش در گسترش دانش حوزه كتابداري، حمايت از برگزاري همايش‌هاي مرتبط و افزايش تعامل بين شركت‌ها و نظريه‌پردازان حوزه كتابداري نام برد.
اين مدرس كتابداري و اطلاع‌رساني در ادامه سخنان خود با بيان نتايج پژوهش‌هاي انجام شده در توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي گفت: بهترين نرم‌افزار از نظر فني نرمافزاري است كه براي كاربر استفاده پذير باشد. در ضمن اگر نرمافزاري به خوبي شناخته نشود به هدف خود نمي‌رسد بنابراين كتابداران بايد نرم‌افزارها را به خوبي بشناسند چراكه اين عدم شناخت منجر به هدر رفتن هزينه و انرژي مي‌شود.
وي همچنين به برخي از ايرادات كاربران به اين نرم‌افزارها اشاره كرد و افزود: محيط خود آشنا و كاربر، استفاده از واژگان ساده و محيط گرافيكي آشنا، وجود امكانات لازم براي جستجو، ساده سازي محيط رابط (پيروي از اصل كمترين كوشش)، امكان حركت بين صفحه‌ها و آگاهي از محيطي كه در آن قرار دارند از جمله مشخصاتي است كه كاربران از نرم‌افزارها مي‌خواهند.
پريرخ به برخي از چالش‌هاي كتابدارن و مديران در استفاده و توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي اشاره و گفت: فراگيري يك زبان برنامه‌نويسي و يك زبان پيشرفته، افزايش دانش نرمافزاري، ارزيابي منظم سيستم بر پايه نظريه‌هاي رفتار اطلاع‌جويي و استفاده پذيري و دسترس‌پذيري از چالش‌هاي كتابداران است.
استاد دانشگاه فردوسي مشهد ادامه داد: مديران نيز با چالش‌هايي چون آشنايي با سيستم‌هاي نرمافزاري، برنامه ريزي آموزشي كتابداران و نظارت بر استفاده از آموزش‌ها روبه‌رو هستند.
وي با تأكيد بر اين‌كه يك ايده از طرف كتابدار يا كاربر مي‌تواند همه را متحول كند، گفت: بايد براي توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي گروه‌هاي پژوهشي تشكيل شود و اين يكي از چالش‌هايي است كه شركت‌هاي توليد كننده نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي با آن مواجه‌اند.
دکتر مهری پریرخ، عضو هیأت علمی و عضو گروه کتابداری دانشگاه فردوسی مشهد، در ابتداي اين نشست با اشاره به تاريخچه به وجود آمدن نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي و رشد آن گفت: اولين نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي در اواخر دهه 60 بوجود آمد و نرم‌افزار CDS ISIS به عنوان اولين نرم‌افزار كتابخانه‌اي در مشهد تدريس شد. اين نرم‌افزار براي اولين بار از سوي يونسكو به صورت رايگان در اختيار ايرانيان قرار گرفت.
وي ادامه داد: بعدها بر اساس نياز كتابخانه‌ها و مشكل توليد كتابخانه‌ها در توليد برگه، نرم‌افزارهايي تحت محيط داس براي اين كار به وجود آمد. بعد از آن نيز نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي براي فهرست‌نويسي بدون امانت و با امانت وارد بازار شد.
وي با اشاره به توليد نرم‌افزارهاي يكپارچه در تاريخچه توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي گفت: پس از توليد اين نوع از نرم‌افزارها نيز نرم‌افزارهايي با امكان جستجوي فرامتني، نرم‌افزارهاي مشتري كارگذار و نرم‌افزارهاي تحت وب توليد شد.
اين استاد كتابداري با بيان اين‌كه اين فرايند در توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي در دنيا طي شده، اما در ايران با تأخير شروع شد، گفت: در ابتدا نرم‌افزارهاي توليد شده انعطافي نسبت به نيازهاي كتابدار نداشتند و در واقع سيستم‌ها كاميپوترمحور بود و كتابدار مجبور بود تا خود را با اين سيستم وفق دهد.
وي تأكيد كرد: به تدريج سيستم‌ها كتابدار محور شد و نيازهاي كتابدار نيز در نظر گرفته شد. در مرحله بعد نيز نرم‌افزارها كاربر محور شدند و نيازهاي كاربر را پاسخ مي‌گفتند.
وي افزود: همچنين در ابتداي زمان پيدايش، تنها كتاب‌ها به عنوان منابع موجود در نرم‌افزارها مورد توجه بود كه بتدريج منابع ديگري نيز مانند منابع سمعي و بصري به آن اضافه شد.
اين مدرس دانشگاه با تأكيد بر ضرورت به وجود آمدن سيستم‌هاي يكپارچه دسترسي به منابع گفت: در ابتدا تنها امكان دسترسي به موجودي منابع در كتابخانه بود اما با رشد نرم‌افزارها اين امكان پديد آمد كه امكان دسترسي به منابع موجود ساير كتابخانه‌ها فراهم شود و در نهايت سيستم‌هاي وب پايه‌اي به وجود آمد.
وي در ادامه فعاليت‌هاي انجام شده در حوزه توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي را پراكنده توصيف كرد و افزود: فعاليت‌ها در اين حوزه زياد اما جزيره‌اي بود. تجربه‌هاي اول متخصصان در توليد نرم‌افزار بدون توجه به نگاه كتابداري بود. بعدها اين نگاه تغيير يافت و كتابداران وارد اين عرصه شدند. چراكه كتابداران مي‌توانند در تمامي حوزه‌هايي كه به مديريت اطلاعات مرتبط است وارد شوند.
پريرخ در بخش ديگري از سخنان خود به مشكلات كتابداران در استفاده از نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي اشاره كرد و گفت: در ابتدا نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي كتابداران را سردرگم مي‌كرد تا اين‌كه محققان حوزه اطلاع‌رساني تلاش كردند تا استانداردهايي را استخراج كرده و بر اساس آن نرم‌افزارها را بهينه‌سازي كنند.
وي همچنين برخي ديگر از مشكلات مشاهده شده در استفاده از نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي را عنوان كرد و گفت: در گذشته نگاه سنتي به فهرست نويسي وجود داشت و تغيير اين نگاه بسيار سخت بود. نگراني از خارج شدن از محدوده استانداردها، عدم وجود زمينه‌اي براي كسب دانش و مهارت استفاده از نظام‌هاي رايانه‌اي از ديگر مشكلات مشاهده شده در اين حوزه بود.
وي اضافه كرد: البته مديران نيز در اين ميان نقش مهمي داشتند و بايد اين مقاومت كتابداران را كم كرده و آن‌ها را از انزوا خارج مي‌كردند.
عضو هيأت علمي دانشگاه فردوسي مشهد همچنين عدم شناخت كامل از نيازهاي كاربران و كتابداران، عدم آگاهي از فعاليت‌هاي كتابداران و عدم استفاده از همكاران و مشاوران كتابداري را از جمله مشكلات مشاهده شده در زمينه توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي دانست.
وي با اشاره به تلاش‌هايي براي هم‌افزايي در اين حوزه گفت: افزايش تعداد پايان‌نامه‌ها، افزايش همايش‌ها، توجه به تحول دانش مرتبط با نرم‌افزارها، تلاش در هماهنگي بين نظريه و عمل، مشاهده رشد نرم‌افزارها و ارتقا آن‌ها از جمله اين اقدامات بود.
وي افزود: همچنين حركت‌هاي نيز براي همفكري و همكاري در اين حوزه صورت گرفت كه از آن جمله مي‌توان به استفاده شركت‌ها از كتابداران و مشاوران حوزه كتابداري و اطلاع‌رساني، تلاش در گسترش دانش حوزه كتابداري، حمايت از برگزاري همايش‌هاي مرتبط و افزايش تعامل بين شركت‌ها و نظريه‌پردازان حوزه كتابداري نام برد.
اين مدرس كتابداري و اطلاع‌رساني در ادامه سخنان خود با بيان نتايج پژوهش‌هاي انجام شده در توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي گفت: بهترين نرم‌افزار از نظر فني نرمافزاري است كه براي كاربر استفاده پذير باشد. در ضمن اگر نرمافزاري به خوبي شناخته نشود به هدف خود نمي‌رسد بنابراين كتابداران بايد نرم‌افزارها را به خوبي بشناسند چراكه اين عدم شناخت منجر به هدر رفتن هزينه و انرژي مي‌شود.
وي همچنين به برخي از ايرادات كاربران به اين نرم‌افزارها اشاره كرد و افزود: محيط خود آشنا و كاربر، استفاده از واژگان ساده و محيط گرافيكي آشنا، وجود امكانات لازم براي جستجو، ساده سازي محيط رابط (پيروي از اصل كمترين كوشش)، امكان حركت بين صفحه‌ها و آگاهي از محيطي كه در آن قرار دارند از جمله مشخصاتي است كه كاربران از نرم‌افزارها مي‌خواهند.
پريرخ به برخي از چالش‌هاي كتابدارن و مديران در استفاده و توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي اشاره و گفت: فراگيري يك زبان برنامه‌نويسي و يك زبان پيشرفته، افزايش دانش نرمافزاري، ارزيابي منظم سيستم بر پايه نظريه‌هاي رفتار اطلاع‌جويي و استفاده پذيري و دسترس‌پذيري از چالش‌هاي كتابداران است.
استاد دانشگاه فردوسي مشهد ادامه داد: مديران نيز با چالش‌هايي چون آشنايي با سيستم‌هاي نرمافزاري، برنامه ريزي آموزشي كتابداران و نظارت بر استفاده از آموزش‌ها روبه‌رو هستند.
وي با تأكيد بر اين‌كه يك ايده از طرف كتابدار يا كاربر مي‌تواند همه را متحول كند، گفت: بايد براي توليد نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي گروه‌هاي پژوهشي تشكيل شود و اين يكي از چالش‌هايي است كه شركت‌هاي توليد كننده نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي با آن مواجه‌اند.
نظر شما