به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، چهارمين نشست ترويج كتابخواني با عنوان «نيازهاي ديني كودكان و نوجوانان و ترويج كتابخواني» ساعت 15 روز دوشنبه، 28 آذرماه با حضور «محسن هجري»، «محسن ايماني» و جمعي از فعالان ادبيات كودك و نوجوان در كتابخانه مرجع كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان برگزار شد.

در ابتداي اين نشست «محسن هجري» با تاكيد بر اهميت موضوع جلسه، در اين‌باره گفت: من پاسخي براي اصلي‌ترين پرسشي كه در اين نشست مطرح است ندارم اما تلاش مي‌كنم با شفاف كردن مشكلات موجود در زمينه ترويج خواندن با موضوع نيازهاي ديني كودكان، موضوع را بشكافم.

وي ادامه داد: نيازهاي ديني كودك و نوجوان چيست و آيا توانسته‌ايم اين نيازها را بشناسيم، طبقه‌بندي كنيم، به آنها پاسخ مناسب بدهيم و در ادامه آن‌ها را تشويق كنيم در راستاي اين نياز مطالعه كنند؟

نويسنده «چشم عقاب» در پاسخ به پرسش‌هايي كه مطرح كرد، توضيح داد: آمارهاي رسمي ادعا مي‌كنند كه اين نياز وجود دارد و براي تاييد اين ادعا به بحث‌هاي ديني متوسل مي‌شوند كه نشان مي‌دهد نياز به خدا و معاد امري فطري است اما آمارهاي توزيع كتاب در بين كودكان و نوجوانان و مشكلاتي كه در سطح جامعه با آن مواجه هستيم اين موضوع را تاييد نمي‌كند و به نظر مي‌رسد تلاش‌هاي ما آن‌طور كه بايد و شايد به نتيجه نرسيده است. 

وي افزود: مرحوم مطهري در كتاب «ده گفتار» اين سوال را مطرح مي‌كند كه كارشناسان و برنامه‌ريزان چقدر با نيازهاي نسل جوان آشنا هستند و خود به اين پرسش اين گونه پاسخ مي‌دهد؛ «همه فكر مي‌كنند كه نسل جوان، يعني رقص، آواز و يك گروه از دين رميده و تا زماني كه با اين زبان مذمت‌بار درباره اين‌ نسل صحبت مي‌كنيد نمي‌توانيد با آن‌ها ارتباط برقرار كنيد و تا ارتباط برقرار نكنيد نمي‌توانيد آن‌ها را جذب كنيد.»

هجري با بيان اين‌كه مشكل مطرح شده توسط مرحوم مطهري هنوز هم وجود دارد، گفت: دليل عمده عدم موفقيت ما در برقراري ارتباط با مخاطب اين است كه او را نشناخته‌ايم. ما مي‌توانيم به بچه‌ها ديكته كنيم كه در مدرسه چه لباسي بپوشند يا از چه كلماتي استفاده كنند اما اين تهديدها در تغيير پارادايم‌هاي فكري آن‌ها كاربردي ندارد و نمي‌توانيم مشكل باورهاي ديني را با صدور بخش‌نامه حل كنيم. تا زماني كه هويت چالشي نوجوان را نپذيريم نمي‌توانيم در زمينه «ترويج مطالعه با رويكرد ديني» موفق باشيم.

دكتر محسن ايماني، كارشناس ديگر اين نشست با بيان پايين بودن سرانه مطالعه در كشور اظهار كرد: چه چاره‌اي بيانديشم كه بچه‌هاي ما بيشتر كتاب بخوانند. مادران ما بچه‌ها را براي كتاب‌خواندن به اتاقشان مي‌فرستند و وقت خود را صرف تماشاي تلويزيون مي‌كنند. در حالي كه اعضاي خانواده بايد در كنار يكديگر كتاب بخوانند.

نويسنده كتاب «چالش‌هاي من و پدرم» افزود: اين سوال نيز مطرح است كه تربيت را از كجا و چگونه آغاز كنيم. در تربيت اسلامي توصيه شده است كه وقتي بچه‌هاي ما به دنيا مي‌آيند در گوش‌شان اذان بگوييم، در سه سالگي از آن‌ها بخواهيم «لا اله الا الله» را تكرار كنند يا عبادات ديني را با سهولت‌هايي انجام دهند. از همان كودكي مي‌توان در رابطه با رفتارهاي ديني نقش‌هاي متنوعي هم‌چون نقش تمهيدي و الگويي را برعهده گرفت. با در پيش گرفتن نقش الگويي بچه‌ها احساس مي‌كنند كه فضاي خانواده معنوي است.

وي برخي از راه‌كارهاي ايجاد علاقه به مطالعه در كودكان را اين‌گونه برشمرد: خواندن كتاب توسط والدين و خواندن بخشي از يك داستان جهت ايجاد انگيزه در كودك مي‌تواند راه‌كار موثري باشد. البته كتاب فقط شامل كتاب كاغذي نيست و شامل الكترونيك و صوتي شود چون به كار گيري تمام حواس كودك در هنگام مطالعه مي‌تواند يادگاري را ماندگارتر كند.

نويسنده كتاب «آسيب‌شناسي مطالعه» ادامه داد: راه‌كار ديگر براي تشويق كودك به مطالعه اين است كه از كودك بخواهيم بقيه مطالب كتاب را حدس بزند. معرفي اماكن مذهبي با استفاده از امكانات كامپيوتري مثل فيلم و تصوير يا استفاده از امكان گردش مجازي نيز راه‌كار تشويقي موثري است. اگر با استفاده از اين روش‌ها آتش عشق به مطالعه را در كودكان‌مان ايجاد كنيم در نبود ما نيز كتاب مي‌خوانند.

وي با تاكيد بر اهميت ارتباط عاطفي مادر و كودك در هنگام مطالعه از والدين خواست بين مسائل مندرج در كتاب و زندگي واقعي فرزندان‌شان ارتباط برقرار كنند. او درباره لزوم عيني بودن موضوعات مطالعه توضيح داد: كودك مسائل انتزاعي را نمي‌فهمد به همين خاطر اگر مي‌خواهيم درباره خدا با او سخن بگوييم لازم است درباره آفريده‌هاي خدا با او سخن بگوييم و مسائل عيني مانند ساختار پيچيده مغز را به او معرفي كنيم. نويسنده كتاب‌هاي كودك بايد با روانشناسي كودك نيز آشنا باشد تا بتواند راحت‌تر با او ارتباط برقرار كند.

ايماني بيان ساده و قابل فهم واژه‌هاي مذهبي را از ديگر موارد مهم در نوشتم آثار مذهبي براي كودكان عنوان كرد و در اين‌باره توضيح داد: در متون ديني و ادبي ما نيز توصيه‌ شده است كه با كودك به زبان خودش سخن بگوييم.

در بخش ديگري از اين نشست، هجري درباره ميزان رشد مطالعه در گروه سني نوجوان گفت: رشد مطالعه در گروه سني نوجوان همپاي رشد سني‌اش نيست و روند نزولي طي مي‌كند. خانواده تسلطش را بر كودك از دست مي‌دهد و نوجوان پذيرش دوران كودكي را ندارد. در اين سن خانواده، مربيان و ... نمي‌توانند نوجوان را به مطالعه كتاب خاصي تشويق كنند. به همين دليل است كه براي گروه سني نوجوان در ترويج كتابخواني با مشكل مواجه مي‌شويم به ويژه اگر قيد مذهبي هم به آن اضافه شود.

وي افزود: الگوهايي كه در قرآن كريم وجود دارد نوجوان را به تبعيت محض تبديل نمي‌كند. برعكس او را به پرسش كردن و پيدا كردن چرايي مباحث تشويق مي‌كند. شايد اين براي ما قابل پذيرش نباشد كه نوجوان رودرروي ما بايستد و آموزه‌هاي مارا به چالش بكشد اما نوجوان در صورتي كتاب ما را مي‌خواند كه براي او هويت و حق پرسش كردن قائل باشيم. اين موضوع با تعارف و تكلف انجام‌پذير نيست. بايد براي انديشه‌هاي نوجوانان جا باز كنيم.

در ادامه بحث، ايماني نوجواني را دوره گرايش به دين خواند و گفت: ممكن است نوجوانان در مقابل برخي از حرف‌هاي ما بايستند اما با همه آن‌ها تعارض ندارند. اين موضوع را روانشناساني هم‌چون روسو و پياژه نيز تاييد كرده‌اند. به عنوان روسو سن تربيت ديني را براي اميل كه پسر است 15 سالگي مي‌داند. همان سني كه در اسلام نيز ذكر شده است. پياژه هم نوجواني را سن گرايش‌هاي متافيزيكي مي‌داند و معتقد است كه در اين سن مي‌توان مسائل انتزاعي را براي نوجوان بيان كرد.

اين پژوهشگر مسايل تربيتي كودك و نوجوان ادامه داد: اگر ميزان مطالعه در بين نوجوانان پايين آمده است، نويسندگان اين حوزه مقصر هستند. نبايد مطالب مناسب نوجوان را با زباني كودكانه يا با لحني بسيار سنگين براي او بيان كرد. مشاركت نوجوانان در نگارش كتاب، شناخت نيازهاي آنان، پاسخ‌گويي به سوالات آن‌ها، استفاده از لحن صميمانه در گفت‌وگو با نوجوان از جمله راه‌كارهايي است كه در ترويج كتابخواني با رويكرد ديني براي نوجوانان مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد.

سلسله نشست‌هاي «ترويج كتابخواني در بين كودكان و نوجوانان» دوشنبه آخر هر ماه در كتابخانه مرجع كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان برگزار مي‌شود.