نشست نقد و بررسی کتاب «قیام مختار» عصر دیروز(يكشنبه) در سرای اهل قلم برگزار شد. در اين نشست حجتالاسلام علی منصوریان قیام مختار را تثبیت دوران اول امامت دانست و گفت: قیام مختار تحقیر شیعه را شکست و فصل جدیدی در اسلام برای شیعیان باز کرد. مختار معصوم نیست اما در دنیای تشیع یک الگوی ویژه است.-
در ابتدای این جلسه خدیجه معصومی به معرفی کتاب «قیام مختار» و نویسنده آن پرداخت و گفت: نویسنده، قیام مختار را یکی از مهم ترین، عبرتآموزترین و حساسترین قیامهای شیعه در مقابل ستمگری در طول تاریخ میداند.
معصومی کتاب «قیام مختار» را یکی از کاملترین پژوهشهای انجام شده درباره حرکت مختار دانست و اظهار کرد: این کتاب به بسیاری از ابهامات و شبهات در ماهیت قیام مختار پاسخ میدهد.
وی افزود: اگرچه منابع بسیار معتبری در نگارش این کتاب مورد استفاده قرار گرفتهاند اما ضعف در بخش کتابنامه و ارجاع ندادن به شیوه علمی از ایرادات کتاب «قیام مختار» است.
در این برنامه دکتر محمدحسن رجبی، «قیام مختار» را کتابی ماندگار ارزیابی کرد و گفت: در کتابهای تاریخ عمومی درباره صدر اسلام، بحثهایی درباره قیام مختار نیز مطرح شده است اما تا پیش از این کتاب، تحقیق جامع و مستقلی درباره مختار وجود نداشت. نویسنده برای نوشتن این کتاب، تمام متون تاریخی را که به قیام مختار پرداخته یا حتی به آن اشاراتی داشتهاند، مورد توجه قرار داده و تقریبا اثری از تیررس نگاه او دور نمانده است.
رجبی افزود: این اثر تنها به منابع تاریخی اکتفا نکرده است، بلکه احادیث و روایاتی را نیز که به قیام مختار اشاره داشتهاند و همچنین نظرات علمای شیعه درباره قیام و شخصیت مختار را نیز بررسی کرده است.
وی با اشاره به جامعیت اين کتاب اظهار کرد: نویسنده اشتباهی را که برخی محققان مرتکب میشوند، انجام نداده است و آن اشتباه این است که میخواهند شخصیت مختار را تنها از راه تاریخ بشناسند، تاریخی که بیشتر توسط اهل تسنن نوشته شده که بیطرف نیز نبودهاند و تا توانستهاند ناسزا و دروغ به مختار نسبت داده و جنبههای مثبت او را حذف کردهاند.
رجبی علاوه در انتقاد از بخشهایی از کتاب بیان کرد: نادیده گرفته شدن بیبصیرتی و در صحنه نماندن ابراهیمبن مالک و تنها گذاشتن مختار از ایرادات کتاب است و به نظر میرسد نویسنده به دلیل نقش مهم ابراهیمبن مالک در قیام مختار، تعلل و کوتاهی او را در پایان قیام مختار نادیده انگاشته، درحالیکه چون نویسنده میخواسته کتاب «قیام مختار» عبرتآموز باشد، باید به پایان کار ابراهیم هم اشاره میکرد.
در ادامه این برنامه حجتالاسلام محمدعلی منصوریان با تاکید بر اینکه شخصیت و مساله قیام مختار باید در دو بخش جداگانه مورد توجه و بررسی قرار گیرند تا بتوان تحلیل کاملی از قیام او ارایه داد، گفت: در این میان موضوعاتی از جمله تاریخ حیات سیاسی و اجتماعی او در زمان پیامبر اسلام(ص)، حضرت علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) باید به طور جداگانه مورد بحث و توجه قرار گیرند اما در کتاب «قیام مختار» نویسنده بیش از هر چیز به بررسی شخصیت فردی مختار در زمان امام حسین(ع)، قیام عاشورا و پس از آن پرداخته است.
منصوریان افزود: در اين کتاب جای بحث مساله قیام و جایگاه آن در تاریخ اسلام به عنوان مقدمهای بر قیام مختار خالی است. همچنین به برخی موارد از جمله مساله ابراهیمبن مالک و مساله فرمانده ایرانی سپاه مختار در کتاب به خوبی پرداخته نشده است.
وی کتاب «قیام مختار» را انقلابی در بررسی شخصیت مختار دانست و ادامه داد: قیام مختار تحقیر شیعه را شکست و کمترین تاثیری که این قیام برای شیعه داشت، همین بود که فصل جدیدی در اسلام برای شیعیان باز کرد و نشان داد که اگرچه در طول تاریخ ظلمهای بسیاری بر شیعیان شد اما شیعه دارای چنین حرکتهای مقتدرانهای هم هست. مختار معصوم نیست، اما در دنیای تشیع یک الگوی ویژه است.
منصوریان کتاب «قیام مختار» را با توجه به نوشته شدن در سال 67 و با توجه به فضای فرهنگی و اجتماعی و امکانات آن دوران، اثری بینظیر توصیف کرد و اظهار کرد: در طول تاریخ تلاش بسیاری شد تا قیام امام حسین(ع)، کربلا و پس از آن قیام مختار را تحریف کنند اما مختار با قیام خود ماجرای کربلا را تثبیت کرد.
وی افزود: مختار به مدت 18 ماه فضایی اعجابانگیز در تاریخ به وجود آورد و ذهنها و چشمها را کاملا متوجه خود کرد. قیام او در تکمیل دوران اول امامت (دوران تثبیت دین) نقش بسزایی داشت. او حادثه کربلا را تثبیت کرد تا کسی نتواند آن را تحریف کند، زیرا تحریف تاریخ برای کسانی که قدرت را در دست دارند، کار آسانی است و پس از قیام امام حسین(ع) تلاشهای بسیاری برای تحریف و فراموشی کربلا از سوی حاکمان وقت انجام شد.
سيدمرتضي خاتمي خوانساري در ادامه این نشست، با تجليل از نویسنده کتاب «قیام مختار» در نگارش نخستين کتاب جامع مستقل درباره مختار گفت: مختار شخصیت برجستهای است، زیرا توانست در شرایط آن زمان کوفه که بیشتر مسببان واقعه عاشورا به نوعی در کوفه ارتباطاتی داشتند، قیام بزرگی را به وجود آورد و این، کار بزرگ و زیرکانهای بود.
خاتمی افزود: دستهای الهی، مختار را از خطرات حفظ کرد تا بتواند قیام خود را انجام دهد، زیرا چندین بار تا پای مرگ پیش رفت اما هر بار به طرز معجزهآسایی نجات یافت و این نشان میدهد که یک دست غیبی او را برای انجام ماموریت خود که همان قیام و گرفتن انتقام خون شهدای عاشورا بود، حفظ میکرد، به ویژه که از امام علی(ع) نیز روایت شده بود که او قیام خواهد کرد. همچنین ائمه(ع) نیز او را تایید کردهاند.
وی با بیان اینکه اگر تاریخ از صحنه قیام مختار خالی بود، قدرتمندان اجازه نمیدادند چیزی از واقعه عاشورا در اذهان بماند، ادامه داد: مختار بسیاری از مسائل عاشورا را زنده کرد و این عرض اندام، در آن فضا و در زمانی نزدیک به واقعه عاشورا، با قیامی که حدود یک سال و نیم توانست آن را سرپا نگه دارد، کار بسیار بزرگی است.
خاتمی با اشاره به سرانجام ابراهیمبن مالک در قیام و همراهی نکردن مختار، یادآور شد: با توجه به خدماتی که او به قیام مختار داشت و در دفع بنیامیه sهیم بود، نباید درباره او غیرمنصفانه قضاوت کنیم، زیرا شاید اقتضای زمان او یا جبر شرایط، باعث شد که چنین رفتار و سرانجامی داشته باشد.
نظر شما