خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- علامه محمدتقی جعفری، متولد سال 1302 تبریز و از مشاهیر علم و ادب ایران بود که چند سالی است خاک مشهد، در دامان حرم رضوی پذیرای اوست. وی در عرصه‌های مختلف از جمله ادبیات، انسان و هستی‌شناسی، مولوی‌پژوهی، حقوق سیاسی، زیبایی‌شناسی و هنر، عرفان و معرفت، فقه و فلسفه، نهج‌البلاغه‌پژوهی، معارف مکتبی و کلام؛ از سرآمدان روزگار خویش بود و آثار متعدد و ارزشمند به جای مانده از او، گواهی بر این مدعاست.

تفسير و نقد و تحليل مثنوي (15 جلد)، طرحي براي انقلاب فرهنگی، فلسفه دين، تعبد و تعقل در فقه اسلامی، نيايش امام حسين(ع) در صحراي عرفات، انسان در افق قرآن، حقوق جهاني بشر از ديدگاه اسلام و غرب، زيبايي و هنر از ديدگاه اسلام، عرفان اسلامي، بررسي فقهی و حقوقی طرح ژنوم انسانی و ترجمه و تفسير نهج‌البلاغه (27 جلد)؛ تنها چند نمونه از یک عمر تلاش و تفکر علمی و ادبی این فیلسوف فقید محسوب مي‌شوند.

بيشتر آثار علامه در زمان حيات او منتشر شدند اما به همت موسسه تنظیم و نشر آثار علامه جعفری، ساير آثار باقي‌مانده از او از جمله «در محضر حكيم» نيز در سال‌هاي اخير چاپ و منتشر شده‌اند. 

علي جعفري، مدير اين موسسه، از انتشار زودهنگام کتاب‌های «حیات معقول»، «حقوق جهانی بشر» و «تکاپوی اندیشه‌ها» به زبان انگلیسی خبر مي‌دهد و می‌گوید: پیش از این نیز پنج عنوان از کتاب‌های علامه به انگلیسی ترجمه و به خارج از ایران فرستاده شده است. به عنوان مثال، کتاب «عرفان اسلامی» اثر استاد، با توجه به مساله عرفان‌های نوظهور، متقاضی زیادی در خارج از کشور داشته است.

«مبدا اعلا»، «از دریا به دریا (كشف‌الابيات مثنوي مولوي)»، «سه شاعر (حافظ، سعدي، نظامي)»، «تحليل شخصيت خيام»، «مولوي و جهان‌بيني‌ها»، «علل و عوامل جذابيت سخنان مولوي» و «فکرواره مثنوی»؛ از دیگر کتاب‌های علامه‌اند که در عرصه ادبیات نگاشته شده‌‌اند. در موضوع انسان و جهان‌شناسی هم می‌توان کتاب‌های «ارتباط انسان ـ جهان»، «فلسفه و هدف زندگي»، «آفرينش و انسان»، «شناخت انسان در تصعيد حيات تكاملي» و «حرکت و تحول از دیدگاه قرآن» را نام برد.

شهرام انصاری، از شاگردان استاد در فلسفه و یکی از اعضای هیات علمی موسسه تنظیم و نشر آثار علامه جعفری، درباره آثار او می‌گوید: «کتاب‌هایی مانند «جبر و اختیار»، «وجدان»، «حکمت و اصول سیاسی اسلام» و «حقوق بشر» از جمله کتاب‌هایی‌اند که استاد برای سطوح بالای علم و فلسفه و متخصصان این حوزه به نگارش درآورد.»

وی همچنین به کتاب‌هایی که استاد ویژه اندیشمندان جوان یا دانشجویان و طلبه‌ها نوشته اشاره مي‌كند و می‌افزاید: علامه كتاب‌هايي مانند «حیات معقول»، «ارکان تعلیم و تربیت»، «فلسفه و هدف زندگی» و «ایده‌آل زندگی و زندگی ایده‌آل» را برای قشر دانشجو و طلبه نوشت، زیرا به مسائل اجتماعی بسیار دقت داشت و معتقد بود اگر این قشر اصلاح شود، جامعه به سوی کمال گام برخواهد داشت.

انصاری در بيان درجات عرفاني علامه با انتقاد از كتاب‌هايي كه درباره عرفان نوشته مي‌شوند، مي‌گويد: درباره عرفان و صوفیگری، کتاب‌های حجیمی نوشته می‌شوند که مخاطب نه وقت خواندن آن را دارد و نه به درستی می‌تواند متوجه مضامین آن شود.

علامه جعفري كتابي با نام «عرفان اسلامي» دارد كه ترجمه آن نيز در غرب بسيار مورد توجه قرار گرفته است. انصاري با اشاره به اين كتاب توضيح مي‌دهد: علامه در اين کتاب 15 مقوله مهمی را که جامعه با آن درگیر است و یک مسلمان یا کسی که می‌خواهد قدم در وادی عرفان بگذارد؛ از جمله عرفان و زندگی و مرگ، عرفان و نظم در زندگی، عرفان و کار، عرفان و قدرت؛ و عرفان و سیاست، به زبان سلیس بیان می‌کند. این همان مسائلی است که یک متفکر جوان، به‌ويژه قشر دانشجو با آنها مواجه است و علامه جعفری مباحث مربوط به این مقولات را از منابع حدیثی شیعه، قرآن و منابع عرفانی از جمله مثنوی استخراج کرد.

كتاب «فرهنگ پيرو، فرهنگ پيشرو» از ديگر آثار علامه است كه براي نگارش این کتاب، علامه تا حد توان با کشورها و فرهنگ‌های دیگر رابطه برقرار کرد و از تمام دایره‌المعارف‌های آنان، تعاریف فرهنگ را استخراج و آنها را در این کتاب تجزیه و تحلیل کرد، به یک تعریف کلی از فرهنگ رسید و در نهایت، تعریفی اسلامی از فرهنگ ارايه داد.

«اگرچه علامه جعفري يكي از شخصيت‌هاي علمي و فيلسوفي معاصر است ‌اما هنوز اقدامات مطلوب از سوي نهادهاي علمي در راستاي ترويج و نشر آثار اين عالم فقيد انجام نگرفته است.» علی جعفری، مدیر موسسه تنظیم و نشر آثار علامه، با بيان اين جملات درباره اقدامات انجام شده در راستای بزرگداشت علامه در زادگاهش تبریز می‌‌افزايد: «چند سال پیش در دانشگاه تبریز کتابی به نام «فرهنگ اصطلاحات تخصصی استاد جعفری» به سرپرستی دکتر مسعود امید تالیف شد که در آن کلیدواژه‌ها و کلمات مهمی را که علامه جعفری در گفتار خود به کار می‌برد، گردآوری و معناشناسی کرد. موسسه «سه علامه تبریزی» نیز زير نظر دانشگاه تبریز، کارهایی در حوزه فرهنگ انجام می‌دهد که بیشتر جنبه عمومی دارند و ویژه علامه نیستند.

لئوناردو کلریچی، فیلسوف مسلمان ایتالیایی و استاد دانشگاه در حوزه علوم اسلامی که به تازگی برای شرکت در مراسم بزرگداشت علامه جعفری به ایران سفر کرده است، درباره دوستی‌اش با علامه جعفری به «ایبنا» می‌گوید: سال 1987 وقتی برای نخستين‌بار برای شرکت در سمیناری درباره علامه طباطبایی به ایران آمده بودم، با علامه آشنا شدم. با هم صحبت کردیم، نظرات مشابه زیادی با هم داشتیم و این شروع یک رابطه خوب میان ما بود.

کلریچی درباره کتاب «تفسیر، تحلیل و نقد اشعار مولوی» علامه اظهار می‌کند: این کتاب، بهترین اثر علامه است که وي در آن ملاقات به من هدیه کرد. این کتاب را همچنان در کتابخانه‌ام نگه داشته‌ام. این کتاب برای مطالعه اندیشه‌های مولانا بسیار مفید و کاربردی است و باید در سراسر دنیا ترجمه و منتشر شود.

حدود 50 جلد کتاب، حاصل تلاش فکری علامه محمدتقی جعفری در عمر 75 ساله‌اش است، کتاب‌هایی که میراث و یادگاران این فیلسوف فقید محسوب مي‌شوند. هرچند امسال با همكاري موسسه تنظيم و نشر آثار علامه جعفري و فرهنگسراي فردوس، مراسم بزرگداشتي براي اين حكيم برپا شد اما با توجه به وسعت حوزه فكري و انديشه‌هاي قابل تامل علامه در عرصه‌هاي مختلف علم، دين و فرهنگ، انجام تلاش مطلوب‌تري از سوي نهادهاي علمي و فرهنگي كشور در راستاي ترويج افكار و آثارش انتظار مي‌رود.