به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، نحوه ويرايش كتاب در حوزه‌هاي تخصصي اهميت ويژه‌اي دارد و در اين ميان كتاب‌هاي تخصصي ورزشي نيز به دليل دربر گرفتن اقشار مختلف جامعه، ناگزير از نگارشي تخصصي‌اند تا بتوانند درك روشني از متن تخصصي كتاب به مخاطب انتقال دهند.
در حالي كه بسياري از اهالي قلم و مطالعه ويراستار را بعد از نويسنده و پيش از مخاطب كتاب، به عنوان نگاه «چشم سوم» بر كتاب مي‌دانند اما خيلي از كتاب‌هاي ورزشي از نبود ويرايش صحيح آسيب مي‌بينند. حتي جاي ويراستار در شناسنامه برخي كتاب‌هاب تخصصي رشته تربيت بدني كه در سطح دانشگاهي تاليف مي‌شوند خالي است، در شرايطي كه اين آثار، اغلب با مشكل ويرايش علمي و ادبي روبرويند!
اين مساله را مي‌توان از سه جنبه «ناشر»، «ويراستار» و «نويسنده» بررسي كرد كه به‌نظر مي‌رسد نقش ناشر در الزام نويسندگان به ويراستاري از سايرين بيشتر است، زيرا ناشر علاوه بر اين‌كه عامل اصلي انتشار يك اثر مكتوب است، حلقه رابط بين نويسنده و ويراستار هم محسوب ميشود.
روبن شاهورديان، مدير انتشارات ورزشي «علم و حركت» در اين باره مي‌گويد: فن ويراستاري در سطح دنيا بسيار جا افتاده است اما نويسندگان ما در اين زمينه با مشكل مواجه‌اند؛ زيرا گمان مي‌كنند اگر كتابشان ويرايش شود، نويسنده بي‌سواد جلوه مي‌كند! در حالي كه به‌هيچ‌وجه اين‌گونه نيست.
وي ويراستار را خواننده پيش از چاپ كتاب مي‌داند و مي‌گويد: ويرايش متن سبب ميشود كه اشكالات علمي و ادبي كتاب پيش از آن‌كه به‌دست مخاطب برسد، برطرف شود.
شاهورديان درباره ويراستاري كتاب‌هاي ترجمه‌شده ورزشي مي‌گويد:همان‌گونه كه مترجم بايد نسبت به متني كه ترجمه مي‌كند، متعهد و با دانش باشد، ويراستار نيز بايد بر ساختار علمي و ادبي متن اشراف داشته باشد و متعهدانه عمل كند.
وي مي‌افزايد:نقش ويراستار بسيار مهم است، نقشي كه در لا‌به‌لاي اثر گم ميشود. درحقيقت، ويراستاري هزينه كردن نيست و به دليل جلوگيري از بسياري دوباره‌كاري‌ها، براي انتشارات تخصصي نوعي سرمايه‌گذاري هم محسوب ميشود.
مدير انتشاران «علم و حركت» دستمزد ويراستاران را از صفحه‌اي بيست هزار ريال به بالا (به تناسب نوع متن) عنوان مي‌كند و مي‌گويد:ما هشت تا 10 درصد هزينه هر كتاب را به ويراستاران اختصاص مي‌دهيم.
مهدي صادقي، مدير نشر «بامداد كتاب» نيز در اين باره نظري مشابه شاهورديان دارد و اظهار مي‌كند: از آنجايي كه كتاب، شناسنامه يك ناشر محسوب ميشود، از نظر اقتصادي به صرفه نيست ناشر كتابي را چاپ كند كه مشكل نوشتاري داشته باشد. بنابراين، ما هميشه از ويراستاران و عملكرد آنان استقبال كرده‌ايم.
وي مي‌افزايد: امروزه بيشتر ناشران سرشناس به اين نتيجه رسيده‌اند كه براي ارايه اثري مطلوب بايد براي ويراستاري سرمايه‌گذاري كنند.
ناشر كتاب‌هاي تخصصي ورزشي، مشكل اساسي در اعمال ويراستاري را اختلاف بين مولفان و مترجمان با ويراستار مي‌داند و مي‌گويد:براي حل اين اختلاف نظر، همواره پس از ويرايش كتاب جلسه‌اي با حضور ناشر، ويراستار و مترجم يا مولف برگزار مي‌كنيم تا به هماهنگي مناسبي در اين زمينه دست يابيم.
وي مبلغ خاصي را براي دستمزد يك ويراستار اعلام نمي‌كند اما معتقد است: به اين دليل كه ويراستار از اين راه امرار معاش مي‌كند، دستمزدي بالاتر از صفحه‌اي 15000 ريال را براي او درنظر مي‌گيريم.
اكنون اين پرسش مطرح ميشود كه آيا ويراستاران از تعامل با ناشران و نويسندگان رضايت دارند؟ براي دريافتن پاسخ اين سوال و چند پرسش ديگر، با دو ويراستار نيز گفتوگو كرده‌ايم.
خانم «اميد اقتداري» حدود 25 سال در حوزه ويراستاري فعاليت دارد. وي بيشترين مشكل ويراستاران را با ناشران مي‌داند و اظهار مي‌كند:متاسفانه ناشران در آثار تاليفي به ويراستاران بهاي چنداني نمي‌دهند و متون تخصصي را تنها با اين توجيه كه متخصصي در همان زمينه تاليف كرده است، به همان شكلي كه نويسنده نگارش كرده است، به چاپ مي‌رسانند، در حالي كه هيچ متني بي‌نياز از ويرايش نيست.
اقتداري كه كتابي را در زمينه يوگا ترجمه و ويراستاري كرده است، درباره بودجه‌اي كه ناشران به ويراستاري اختصاص مي‌دهند، مي‌گويد:ويراستاري كاري پرهزينه است و معمولا بسياري از ناشران حاضر به هزينه كردن در اين زمينه نيستند و اين موضوع سبب ميشود كتاب‌ها با كيفيت پاييني منتشر شوند.
«ناصر فتوگرافي» از ويراستاراني محسوب ميشود كه هشت سال به اين حرفه مشغول است. وي درباره ضرورت استفاده نويسنده و ناشر از هنر يك ويراستار مي‌گويد:نويسنده و ناشر تا زماني كه ناچار نشوند، استقبال مناسبي از كار ويراستاري نمي‌كنند.
وي ادامه مي‌دهد:نويسنده به اين دليل كه احساس مي‌كند آنچه نوشته، مولود و زاده خودش است، ظاهرا برايش سنگين است كه اثرش ويرايش شود! بيشتر ناشران هم تا كار ويراستار را امري سودآور براي خودشان احساس نكنند، به صرافت انجام اين كار نمي‌افتند!
امروزه در هر حرفه‌اي تخصص حرف آخر را مي‌زند. در حرفه ويراستاري، آن‌هم از نوع ورزشي، تخصص جايگاه ويژه‌اي دارد، زيرا ويراستار علاوه بر آشنايي با ادبيات فارسي، بايد تا حدود زيادي نسبت به اصطلاحات ورزشي هم آشنا باشد.
اقتداري، ويراستار و مترجم كتاب«يوگا در عمل» در اين باره مي‌گويد: به‌يقين اگر ويراستار دانش لازم را داشته باشد، كارش آسان‌تر و موثرتر ميشود.
وي ادامه مي‌دهد: ويراستار علاوه بر رعايت قواعد نگارش، بايد شم و قريحه خاصي در اين زمينه داشته باشد. همچنين بايد تلاش كند واژه‌هاي تخصصي حوزه كاري خودش را بياموزد.
فتوگرافي نيز با تاكيد بر آگاه بودن ويراستار از اصطلاحات و لغات تخصصي مي‌گويد:ويراستاران در ويرايش آثار تخصصي بايد با اهل فن و صاحبان نظر در آن حوزه گفتوگو كنند و شناخت لازم را نسبت به متن مورد نظر به‌دست بياورند.
وي از نبود مرجع مناسب براي رجوع به شيوه صحيح نگارش فارسي گلايه دارد و مي‌گويد: متاسفانه فرهنگستان زبان و ادب فارسي و موسسه لغت‌نامه دهخدا دستورالعمل مشخصي در اين باره ارايه نكرده‌اند و به همين دليل شاهد شيوه نگارش فارسي يكساني در كشورمان نيستيم.
اين ويراستار پيشنهاد مي‌كند كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در كنار مجوز دادن براي آثار، تلاشي نيز براي ايجاد شيوه نگارش واحد انجام دهد. وي همچنين از اين وزارتخانه مي‌خواهد كه بر كار ويراستاران و ارايه كار‌هايشان نظارت داشته باشد.
اقتداري اما ويراستاري كتاب را به سليقه مخاطب مرتبط مي‌داند و معتقد است: نظارت سازمان‌ها نمي‌تواند در اين زمينه راهگشا باشد، بلكه بايد سليقه مخاطبان در اين حوزه هدايت شود و مخاطبان، به نحوي آموزش داده شوند كه آثار خوب را بشناسند و آن‌ها را برگزينند. به اين ترتيب آثاري كه ويرايش خوبي ندارند، مشخص مي‌شوند و كم كم بازارشان را از دست مي‌دهند.
شاهورديان درباره نظارت بر آثار ويرايش شده در موسسه علم و حركت مي‌گويد:من خودم بر كار ويراستاران نظارت دارم و تلاش مي كنم همه آثار را حتي چند بار بخوانم تا مخاطب كتابي با ويرايش علمي و ادبي صحيح را مطالعه كند.
«ژاله معماريان» از نويسندگان حوزه تربيت بدني است كه از سال 1378 به تاليف كتاب پرداخته است. وي درباره ويرايش آثار نويسندگان نگاهي متفاوت به اين موضوع دارد و مي‌گويد:اغلب ويراستاران نه تنها به ادبيات فارسي، بلكه به كار تخصصي ورزشي و تربيت بدني نيز آشنا نيستند و معمولا پا را از حد خود فراتر مي‌گذارند و باعث افت اثر مي‌شوند!
نويسنده حوزه تربيت بدني، از معاونت پژوهشي دانشگاه‌ها و پژوهشكده‌ها مي‌خواهد كه علاوه نظارت بر كار نويسندگان، بر كار ويراستاران هم نظارتي جدي داشته باشد و مي‌گويد: پيشنهاد مي‌كنم انجمني براي ويراستاران در نظر گرفته شود تا از اين راه ويراستار خوب شناخته شوند و كار نويسنده در انتخاب ويراستار مسلط و حرفه‌اي، آسان‌تر شود.
براي جلوگيري از انتشار كتاب‌هاي بي‌كيفيت از لحاظ ويريش در حوزه ورزش پيشنهاد ميشود اقدامات مناسبي از سوي مسوولان امر براي ايجاد يگانگي در شيوه نگارش فارسي صورت گيرد. همچنين شايسته است براي سامان يافتن حرفه ويراستاري، انجمني تشكيل شود. همچنين بجاست كه ويراستاران حوزه‌اي اختصاصي براي خود در نظر بگيرند تا با كسب تبحر در حوزه‌اي خاص، عملكردي داشته باشند كه موجب رغبت نويسنده‌گان حوزه ورزش به استفاده از ويراستار براي ويرايش آثارشان شود.
چهارشنبه ۱۸ آبان ۱۳۹۰ - ۱۱:۵۱
نظر شما