به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) به نقل از روابط عمومي مركز پژوهشي ميراث مكتوب،‌ اختتاميه مراسم نخستين کتاب سال تبريز در روزهاي شنبه و يک‌شنبه (31 ارديبهشت و 1 خرداد) در تالار انديشه ايل گلي تبريز برگزار شد و دکتر اکبر ايراني، مديرعامل مرکز پژوهشي ميراث مکتوب يكي از سخنران اين مراسم بود.

ايراني شهر تبريز را «سرزمين اولين‌ها» خواند و گفت: تبريز پيشگام در چاپ انواع کتاب و مطبوعات و ترجمه متون خارجي به فارسي، چاپ دايره‌المعارف در دنياي اسلام و مسيحيت، تأسيس نخستين کتابخانه عمومي و نخستين سينما در کشور و مهم‌تر از همه در 700 سال پيش، بزرگترين مجتمع فرهنگي آموزشي ربع رشيدي در اين شهر تأسيس شد.

وي سرآغاز سخن خود را با خردستايي نظامي گنجه‌اي از شاعران بزرگ اين خطه گهر پرور، آغاز کرد و گفت: باشد که خرد، محور و معيار سنجش داوران در همه شئون زندگي قرار گيرد. سپس از پيشگامي و کاميابي تبريز در برپايي چنين حرکت فرهنگي و از مسوولان جشنواره (سازمان فرهنگي هنري شهرداري تبريز) براي ثبت کتاب اولين‌هاي تبريز سپاسگزاري كرد.

وي سپس يادي كرد از دو استاد بزرگ و کم‌نظير خطه آذربايجان که در يکي دو سال گذشته چشم از اين جهان بستند و به قول اقبال لاهوري «چشم خود بربست و چشم ما گشاد». زنده‌يادان منوچهر مرتضوي و محمدامين رياحي از جمله فرزانگاني بودند که نامشان همواره بر تارک شجره طيبه فرهنگ و ادب ايران اسلامي خواهد درخشيد. هر چند به قول سنايي از شمار دو چشم يک تن بودند، ولي از شمار خرد هزاران بيشتر بودند.

ايراني يادآور شد: آثار علمي آنان و شاگردانشان دستاوردهاي علمي و معنوي به شمار مي‌آيد. مرحوم عباس زرياب‌خويي خود برکشيده تقي‌زاده بود. تقي‌زاده او را چون دُر دريافت که به حق هر دو زرياب بودند. مرحوم زرياب همين توصيه را به بنده مي‌فرمود و مي‌گفت: در ميراث مکتوب جوانان با استعداد را درياب و آنها را ياري رسان، آثار آنان را منتشر کن تا خود در توفيقات آنان سهيم باشي.

وي در ادامه سخنانش گفت: اين جمله استاد زرياب خويي، مرا ياد اين آيه کريمه مي‌اندازد که خداوند مي‌فرمايد: «و نکتب ما قدموا و آثارهم». آنچه از نيکي‌ها در همه زمينه‌ها به پيش فرستيد مي‌نويسيم و آنچه از آثار نيک بر آنها مترتب (چيره) شود هم مي‌نويسيم.

وي افزود: خواه کار، نيت تأليف کتاب باشد و تدريس و خواه برگزاري کتاب سال و هر چه باشد؛ هر کار نيکي که بعدها و سال‌ها بر آنها مترتب مي‌شود، پاداش و جايزه‌اش براي کسي است که بنيان‌گذار آن سنت حسنه بوده است. 

وي افزود: بنيان‌گذاري کتاب سال آذربايجان، سنت حسنه‌اي است که ديگران هم به فکر اقتداي آن خواهند افتاد. يادم هست وقتي در 15 سال پيش جلسات نقد و بررسي و رونمايي از تازه‌هاي ميراث مکتوب را راه‌اندازي کرديم، کسي فکر نمي‌کرد اين رونمايي و چهره‌گشايي از کتاب تا اين حد در مراکز علمي و فرهنگي رونق بگيرد. البته جلسات نقد و بررسي چندان رونق نگرفت و دليل آن هم روشن است، کسي از نقد حضوري خوشش نمي‌آيد.

اين مصحح نسخه‌هاي خطي يادآور شد: خواجه رشيدالدين فضل‌الله همداني، بنيان‌گذار بزرگترين مجتمع علمي فرهنگي ربع رشيدي بود که به تدريس و ترجمه در اين مجتمع اهتمامي بليغ مي‌ورزيد، دستور داد تاريخ جهان را به دو زبان عربي و فارسي با استفاده از خوشنويسان زبردست بنگارند و نام مجموعه فارسي را «جامع‌التواريخ» نهاد که حدود ده مجلد آنها در ميراث مکتوب منتشر شد و پنج جلد ديگر را تا يکي دو سال آينده چاپ خواهيم کرد.

وي افزود: همداني نام مجموعه عربي را «جامع‌التصانيف» گذاشت که نسخه‌اي بسيار نفيس از آن در کتابخانه ملي پاريس نگهداري مي‌شود. همين خواجه بزرگ که فخر فرهنگ و تمدن ايران اسلامي است دستور داد کتب عربي از کشورهاي آندلس، تونس، مصر، شام و غيره را گردآوري کنند و به مؤلفان بهترين کتاب جايزه ارزشمندي مي‌داد. البته بيشترين جوايزي که مي‌داد از مؤلفات مربوط به ربع رشيدي بود. مهم اين است که ابتکار برگزاري جايزه جهاني کتاب را نخستين‌بار در اين شهر پايه‌گذاري کرد.

وي افزود: بي‌شک برپايي اين حرکت پسنديده فرهنگي، آثار و فوايد فرهنگي و معنوي و علمي بسياري دارد که به طور فهرست‌گونه به آنها اشاره مي‌کنم. نخست اين‌كه جامعه علمي سره را از ناسره و حق را از ناحق تشخيص مي‌دهد. جلوي کتاب سازي‌ها و پخته خوري‌ها و کتاب دزدي‌ها گرفته مي‌شود. احساس خودباوري و اعتماد به نفس در افراد علاقه‌مند و مستعد شکوفا مي‌شود. 

ايراني در ادامه سخنانش گفت: همچنين استعدادهاي ناشناخته به عرصه فرهنگ کشيده مي‌شود و رقابت علمي باعث مي‌شود پژوهش و تحقيق جاي تقليد را بگيرد. اين مسابقه فرهنگي باعث مي‌شود که مسوولان بيشتر سپاسگزار حق باشند.