خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) ـ به گزارش ستاد خبري سراهاي اهل قلم بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران، نشست «فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني» عصر چهارشنبه (21 ارديبهشت) ساعت 14 تا 16 با حضور علي صدرايي‌نيا (پديدآورنده)، حبيب‌الله عظيمي، فريبا افكاري (منتقدان جلسه) و علي اوجبي (دبير نشست) در غرفه ديدار بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.

علي صدرايي‌خويي، فهرست‌نگار و نسخه‌پژوه گفت: نسخه‌هاي خطي كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني در علوم انساني و همچنين علوم پايه داراي رتبه بالايي است و مورد توجه فهرست‌پژوهان و نسخه‌شناسان قرار گرفته است. اين كتابخانه حدود 10 هزار نسخه خطي را در خود جاي داده است.

وي افزود: مسأله فهرست‌نويسي در كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني از استاد ابوالفضل عرب‌زاده آغاز شد. اين كتابخانه از چندين دهه گذشته تلاش بسيار زيادي براي حفظ نسخه‌هاي خطي و ازدياد نسخه‌ها داشته است. همچنين سابقه فهرست‌نويسي در اين كتابخانه نيز در گذشته توسط اشكوري و استادي انجام شده كه با نام فهرست‌نگاري قديمي از آن ياد مي‌شود.

وي افزود: عرب‌زاده فهرست‌نامه‌اي براي كتابخانه آماده كرد و اين فهرست‌نامه در يك جلد كتاب منتشر شد. اين فهرست‌نامه پاسخ‌گوي مراجعان نبود و ما فهرست‌نگاري كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني را با همكاري ابوالفضل حافظيان‌بابلي طي سه سال به شكل يك كار گروهي تدوين كرده‌ايم.

صدرايي‌خويي به شيوه كار فهرست‌نويسي نيز اشاره كرد و گفت: اين فهرست‌نگاري به صورت الفبايي تنظيم و تدوين شده تا مخاطبان براي يافتن نسخه‌ها سرعت بيشتري داشته باشند. همچنين نسخه‌هايي که از يک کتاب مکرر است را پي در پي با کتابشناسي واحد و مشخصات مجزاء بيان كرده‌ايم.

وي در ادامه سخنانش خاطرنشان كرد: رساله‌هايي که در يک مجموعه است هر يك به طور جداگانه فهرست شده است. همچنين از موضوعات جزيي محدود و موضوعات کلي استفاده شده است. نام مؤلفان طبق مستندسازي اسامي مؤلفان از مستند مشاهير و مؤلفان استفاده شده و اسامي جديد به همان سبک استفاده شده است.

اين فهرست‌نگار يادآور شد: رساله‌هايي که به چند نام ثبت شده به يک نام «اشهر» معرفي و بقيه عنوان‌ها به آن عنوان اشهر ارجاع داده شده اند. اين فهرست در 5 مجلد تدوين شده و جلد نهم نمايه فهرستگان است. در مقدمه جزء نخست، کتابخانه آيت‌الله گلپايگاني معرفي شده، سپس به امور فهرست‌نگاري در اين کتابخانه پرداخته شده است.

وي افزود: فهرست‌نويسي كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني به شكل گروهي انجام شده است  و بيشتر فهرست‌نويسي‌ها بر اساس كار فردي و شخصي انجام مي‌شود، ولي اين فهرست‌نويسي به دو دسته تيمي تقسيم شده كه يك دسته زير نظر ابوالفضل حافظيان‌بابلي و دسته ديگر زير نظر من به عرصه رسيده است.

وي افزود: كار محقق اول اين بود كه به بررسي نسخه‌هاي خطي تك مجموعه‌اي يا چند مجموعه‌اي بپردازد. كار محقق دوم نوشتن آغاز و انجام كار بود و محقق سوم نوشتن تاريخ كتابت، نام كتاب و نام مولف را بر عهده داشت. محقق چهارم نيز توضيحات نسخه‌شناسي را مي‌نوشت و محقق پنجم كارشناس نهايي به‌شمار مي‌رفت كه تمام اطلاعات را كنترل مي‌كرد تا كتابشناسي تنظيم شود.

دكتر حبيب‌الله عظيمي، معاون سازمان اسناد و كتابخانه ملي و منتقد جلسه گفت: نخستين اشكال درباره نام كتاب است كه فهرست‌نگاري نسخه‌هاي خطي كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني عنوان گرفته است ولي تنها 5 هزار نسخه خطي فهرست شده و 10 هزار تاي آن متعلق به اشكوري و استادي است كه در اين كتاب تجديد فهرست شده است.

وي افزود: همچنين مقدمه مفصلي نوشته شده كه ربطي به فهرست‌نگاري ندارد. در مقدمه كتاب، كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني معرفي شده و نكاتي درباره فهرست‌نگاري گفته مي‌شود ولي از ارتباط كتابخانه با فهرست‌نگاري سخني به ميان نمي‌آيد. بهتر بود كه نخست كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني معرفي شود و بعد شيوه قديمي فهرست‌ها مطرح و سپس شيوه جديد آن ارايه مي‌شد.

عظيمي يادآور شد: در كتابخانه‌ها مجموعه‌هاي متعددي مخازن خطي وجود دارد، برخي از مجموعه‌ها را فروخته‌اند و برخي اماني اند كه بايد در فهرستي جداگانه منتشر شوند. مجموعه‌هاي اماني در كتابخانه‌ها وجود دارند كه اعتبار فهرست‌نگاري را از بين مي‌برند.

وي افزود: برخي از نسخه‌ها دو بار فهرست شده، يكبار با فهرست الفبايي و يكبار با شماره‌هاي فرعي.. شايد بهتر بود در بخش نسخه‌‌شناسي يكبار عنوان مي‌شد. برخي از اطلاعات تكراري اند و نمي‌توانند كمكي به خواننده كنند.

اين نسخه‌پژوه خاطرنشان كرد: اطلاعات كتابشناسي نظم واحدي ندارد، يك جاهايي معرفي محتواي كتاب طولاني و برخي جاها كه نسخه ناشناس است معرفي نشده است. محتواي فصل‌ها و بخش‌ها مورد توجه پژوهشگرانند و بايد كامل بيان شوند.

فريبا افكاري، كارشناس ارشد بخش نسخه‌هاي خطي كتابخانه مركزي دانشگاه تهران گفت: نخستين فهرست‌نويسي خطي مشترك ايران را زنده ياد دانش‌پژوه انجام داد. كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني جزو معدود كتابخانه‌هايي است كه 3 بار فهرست شده و بنا به ضرورت اين فهرست‌نويسي بايد كامل شود.

وي افزود: يك بخش از فهرست‌نگاري متعلق به فهرست نسخه‌هاي كتابخانه مدرسه حجازي‌ها بوده كه به امانت در كتابخانه آيت‌الله گلپايگاني نگهداري مي‌شده و اماني بودن آن بايد قيد مي‌شد چه بسا پژوهشگري به كتابخانه مراجعه مي‌كند و خواهان نسخه مي‌شود ولي نسخه‌اي در اين زمينه وجود ندارد كه پاسخ‌گوي نسخه‌پژوه باشد.

افكاري يادآور شد: در اين فهرست‌نگاري ترتيب قدمت نسخه‌ها رعايت نشده است؛ برخي از فهرست‌ها متعلق به قرن 6 و برخي ديگر متعلق به قرن 12 است. ارزيابي كه از اين فهرست‌نگاري مي‌شود اين است كه بهتر بود ترتيب فهرست‌نگاري و قدمت نسخه‌ها رعايت مي‌شد.

بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 24 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.