به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، كتاب «درآمدي بر ساختار اسطوره‌اي شاهنامه» نوشته دكتر بهار مختاريان عصر روز سه‌شنبه (20 ارديبهشت) در نشست هفتگي شهر كتاب با حضور دکتر علي‌ بلوکباشي، دکتر محمود اميدسالار، دکتر علي عباسي و دکتر بهار مختاريان نقد و بررسي شد. 

نويسنده در اين کتاب تلاش مي‌کند نشان دهد که هر چند شاهنامه‌ اثري ادبي است اما از لحاظ محتوايي در پيوند با اسطوره‌هاي اقوام هند و اروپايي قرار دارد و درک محتواي اسطوره‌اي شاهنامه، تنها در برقرار کردن پيوند ميان اين محتوا و اسطوره‌هاي هند و اروپايي و نيز افسانه‌هاي ايران امکان‌پذير است. 

دكتر محمود اميدسالار، پژوهشگر و شاهنامه پژوه گفت: اسطوره داستان‌هايي را شامل مي‌شود كه به خلقت عالم مربوط مي‌شود و كاركتر آنها خدايان‌اند. اما داستان‌ها، به بعد از خلقت جهان ارتباط دارند. همانند داستان انوشيروان در شاهنامه كه داستاني درباره يك شخصيت تاريخي است كه كاربردهاي گوناگوني دارد و حيطه آنها با اسطوره متفاوت است. 

وي افزود: داستان‌هاي اسطوره، از نظر روش‌هاي عاميانه اهميت دارند و كاركترهاي آنها مي‌تواند آدم‌ها يا اجسام باشند. از اين ديد، شايد بي راه نباشد اگر بگوييم كه بايد داستان‌هاي خود را از ديدگاهي جداي از ديدگاهاي غربي مطالعه كنيم و تلاش كنيم كه به آنها ساختاري تئوريك و نظري بدهيم. 

اميدسالار خاطرنشان كرد: من با اخذ مواد غربي چندان موافق نيستم. البته نمي‌شود تئوري‌هاي آنها را به‌كلي دور انداخت. پس تنها راه اين است كه آن تئوري‌ها را بومي كنيم. ديگران هم همين كار را كرده‌اند. هنگامي كه داستان‌هاي اروپايي به وسيله مهاجران انگليسي به آمريكا بُرده شد، بومياني كه آن داستان‌ها را با فرهنگ خود همانگ كردند، توانستند پايدار بمانند و هويت خود را حفظ كنند. اما آنهايي كه از بومي كردن آن دوري جستند، در جامعه آمريكا مستحيل شدند و از بين رفتند. 

وي افزود: مختاريان در كتابش به برخي از كمبودها در مطالعات اسطوره‌شناسي ايراني اشاره كرده. انتقاد ايشان درست است. به ويژه هنگامي كه به شاهنامه مي‌رسيم مي‌بينيم به حدي از زمينه اسطوره‌اي دور شده كه ما ديگر با يك متن ادبي سر و كار داريم. اين هم كه تصور كنيم فقط ديدگاه‌هاي «ژرژ دومزيل» درست است و بايد از ديدگاه او براي بررسي شاهنامه استفاده كرد، به گمان من انديشه درستي نيست. 

اميدسالار يادآور شد:‌ شاهنامه‌اي كه هزار سال دوام آورده و هنوز هم در ميان ما زنده است، بسيار غني است و از جهات گوناگون مي‌توان به آن نگاه كرد. تجزيه و تحليل ما از شاهنامه، به اين بستگي دارد كه از چه زاويه‌اي به آن نگاه مي‌كنيم. مثلا در «داستان فريدون و ضحاك» كه مختاريان از ديد اسطوره‌شناسي بررسي كرده، مي‌توان همين داستان را از ديد روان‌شناسي فرويد هم واكاوي كرد و به اين نتيجه رسيد كه ضحاك تبلور غرايز حيواني بشر است. پس بايد كنترلش كرد. به هر حال درباره شاهنامه و ديگر آثار ادبي ما، نمي‌توان فقط به يك ديدگاه اكتفا كرد. 

وي افزود: با اين كه تحليل و بررسي‌هاي مختاريان درست است، ولي روش ايشان تنها راه نگاه كردن به اسطوره‌ها نيست. حرف اصلي من هم اين است كه قدم اول در شناخت اسطوره‌ها، ساختن واژگان و بدست دادن تعاريف است. بايد اسطوره‌ها را تعريف كرد. هر داستان شاهنامه را هم نمي‌توان اسطوره‌اي دانست. من از درهم آميختن داستان‌هاي شاهنامه و همه را اسطوره‌اي ديدن، نگرانم. 

سپس دكتر علي عباسي، مدرس دانشگاه گفت: ويژگي مهم كتاب «درآمدي بر ساختار اسطوره‌اي شاهنامه» اين است كه در زمينه خود نخستين كار است. نويسنده كوشش كرده است كه با نگاه تطبيقي و سنجشي، معنا را نشان بدهد. مختاريان مي‌نويسد كه شاهنامه از باورهاي فرهنگي ايران الهام گرفته و ساختار ادبي استواري دارد. در ضمن مي‌كوشد كه رابطه‌هاي معنايي اين متن را بيابد. چون يك واژه به تنهايي هيچ معنايي ندارد و تنها در متن است كه معنا مي‌يابد و پويايي خود را پيدا مي‌كند. 

وي خاطرنشان كرد: مختاريان سعي كرده است كه اين پويايي را نشان بدهد. نام كتاب «درآمدي برساختار اسطوره‌اي شاهنامه» است؛ اما نويسنده نگاه تطبيقي به اساطير هم داشته است. به همين دليل معلوم نيست كه چرا در عنوان كتاب فقط به ساختار اسطوره‌اي اشاره شده است. 

علي‌اصغر محمدخاني، معاون فرهنگي شهر كتاب نيز گفت: خوشبختانه در حوزه ادبيات تطبيقي، كتاب‌هاي خوبي به زبان فارسي منتشر شده و در اختيار خوانندگان فارسي زبان قرار گرفته است. بهار مختاريان در كتاب خود سعي كرده است كه نشان دهد شاهنامه در پيوند با اقوام هند و اروپايي است و درك آن بدون مقايسه اساطير آن با اساطير هند و اروپايي، ممكن نيست. 

كتاب «درآمدي بر ساختار اسطوره اي شاهنامه» نوشته بهار مختاريان را انتشارات آگه در زمستان 1389 با شمارگان 1100 نسخه و با بهاي 6 هزار تومان منتشر كرده است. اين كتاب مجموعه‌اي از مقالات شاهنامه‌شناختي و اسطوره‌شناسي است. عنوان برخي از مقالات كتاب عبارت است از «تاريخچه اسطوره‌شناسي و نقدي بر اسطوره‌شناسي ايران»، «تهمينه كيست؟»، «اكوان ديو: اكومن يا اكواي ديو»، «سياوخش و بالدر: پژوهشي تطبيقي در اسطوره‌شناسي هند و اروپايي»، «خاستگاه اسطوره‌اي نام سياوش»، «اسطوره فريدون در روايات ايراني»، «اسطوره فريدون و ضحاك» و «ساختار تغذيه در اسطوره مشي و مشيانه».