خبرگزاري كتاب ايران ـ به گزارش ستاد خبري سراهاي اهل قلم نمايشگاه كتاب تهران، نشست «نگاهي به روش‌هاي نوين فهرستنويسي نسخه‌هاي خطي» عصر امروز، 17 ارديبهشت با حضور سيد صادق اشكوري، مدير مسوول مجمع ذخاير اسلامي،‌ دكتر حبيب‌الله عظيمي، معاون مركز اسناد و كتابخانه ملي ايران، ناصر گلباز،‌كارشناس نسخ خطي و فريبا افكار ، دبير نشست در سالن كارنامه نشر نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.

در اين نشست، سيد صادق حسيني‌اشكوري فرزند سيد احمد حسيني‌اشكوري، فهرست‌نويس ارزنده كتابخانه‌هاي ايران با اشاره به اينكه در فعاليت‌ نسخه‌نويسي از شيوه پدر با تغييراتي در سبك نوين فهرست‌نويسي بهره برده است، افزود: نسخ خطي، سنتي‌اند اما براي فهرست‌نويسي آنها مي‌توان از روش‌هاي نوين استفاده كرد. حلقه مفقوده فهرست‌نگاري نسخه‌هاي خطي با تمام اختلاف سليقه‌هاي ميان فهرست‌نگاران و اتفاق نظرها، نيازمند استانداردسازي است.

وي با اشاره به اينكه در تمام فهرست‌نويسي‌ها (شماره كتاب، اسم و موضوع) در پي يكديگر مي‌آيند، افزود: با اين وجود يك فهرست‌نگار، استاندارد مناسبي براي فهرست‌نويسي عنواني، ‌موضوعي و مولفي در دست ندارد و هر فهرست‌نگاري به صورت سليقه‌اي در اين حوزه عمل مي‌كند. مناسب‌ترين نهادي كه مي‌تواند استانداردسازي فهرست‌نويسي را برعهده بگيرد، كتابخانه ملي ايران خواهد بود.

اشكوري با تاكيد بر اينكه قدم نخست در حوزه فهرست‌نويسي ايران برداشته شده است، توضيح داد: اكنون بخش تطبيقي فهرست‌نگاري باقي مانده كه جاي كار بيشتري دارد. نسخ خطي مانند كوزه‌ها و سفالينه‌ها اشيايي زيرخاكيند، فهرست‌نگاران نيز افرادي سنتي و درون‌گرا هستند. امروزه در حوزه فهرست‌نگاري تحول عظيمي صورت گفته و افرادي كه در اين حوزه وارد مي‌شوند، آموزش‌هاي متفاوتي مي‌بينند و دسترسي سهل و تكنولوژي پيشرفته فعاليت در حوزه فهرست‌نويسي را راحت تر كرده است، در اين راستا گروه‌هاي دانشگاهي نيز شكل گرفته كه گام مباركي در پيشرفت فهرست‌نويسي محسوب مي‌شود.

مديرمسوول مجمع ذخاير اسلامي با تاكيد بر اينكه برپايي كارگاه‌هاي نسخه‌نويسي مي‌بايست همگام با ديگر فعاليت‌ها در اولويت وظايف كتابخانه ملي ايران قرار گيرد،‌ افزود: با توجه به پيشرفت تكنولوژي، دسترسي آسان به منابع، ‌تعداد زياد آثار فهرست‌نشده و تخصص محدود افراد، مهمترين گام در اين راستا بحث استانداردسازي مقدم بر دستيابي به يك روش نوين و قابل انتظار است.

همچنين فريبا افكار، دبير نشست و كارشناس حوزه نسخه خطي با اشاره به اينكه هر يك از كتابخانه‌هاي بزرگ كشور به سليقه خاص خود آثار را نسخه‌نويسي مي‌كنند، يادآور شد: نسل قديم نسخه‌نگاران افرادي چون «علي‌نقي منزوي»، «ايرج افشار»، «محمدتقي دانش‌پژوه»، «احمد منزوي» و «عبدالحسين حائري» با سبك و سياق خاص خود بودند، شايد نسل قديم فهرست‌نگاران، فعاليت و تغييرات فهرست‌نويسي امروز را نپذيرند.

وي در ادامه افزود:‌ فهرست‌نگاران جديد با شيوه‌ها و روش‌هاي بهتري در اين حوزه فعاليت كرده و در راستاي كمك به مخاطب براي دستيابي به نيازهاي نسخه‌شناسي در دنياي بانك‌هاي اطلاعاتي گام برمي‌دارند. 

ناصر گلباز، كارشناس حوزه نسخه خطي در پاسخ به اين سوال كه پيشرفت نسخ خطي در دنياي امروز را چگونه ارزيابي مي‌كند؟ توضيح داد: با توجه به اينكه 10 سال درگيرو دار فهرست‌نويسي‌هاي مختلف در كتابخانه‌هاي ايران و خارج بودم، روش فهرست‌نويسي در گذشته را چون گرته‌برداري فرنگي و الگوبرداري خارجي مي‌دانم. در طول هشت سال گذشته فهرست‌نگاري ايران در مرحله نخست فعاليت به نقطه ثبات دست يافته است.

وي در ادامه افزود: اگر فهرست‌نگاري را چون رشته پزشكي به سه بخش «عمومي، تخصصي و فوق تخصص» تقسيم كنيم، فهرست‌نويسي ايران با وجود اينكه هنوز بسياري از فهرست‌ها تهيه نشده، در مرحله عمومي به ثبات و اجماع تقريبي دست يافته است، در اين مرحله نبايد نوع‌آوري‌هاي غيرمتعارف براي خواننده و پژوهشگر ايجاد كرد كه اين امر عامل آسيب‌هاي فهرست‌نويسي عمومي خواهد شد.

گلباز، فهرست‌نويسي ايران را مثبت ارزيابي كرد و توضيح داد: پس از عبور از اين مرحله فهرست‌نويسان بايد وارد بخش تخصصي شوند كه در اين بخش نيازمند فهرست‌نگاران متعدد ويژه نسخ رياضي، نجوم، پزشكي، موسيقي و ... هستيم. اكنون گام‌هاي مثبتي براي آموزش گروه فهرست‌نويسان تخصصي صورت گرفته كه بايد ادامه پيدا كند، همچنين استفاده از بانك‌هاي اطلاعاتي براي فهرست‌نگاري نيازمند فرهنگ‌سازي دارد.

گلباز با تاكيد بر اينكه نسل قديم فهرستنويسان اعتقادي به استفاده از رايانه نداشتند، توضيح داد: امروزه فهرست‌نويسي جديد معتقد به كاربرد رايانه است.

در پايان دكتر حبيب‌الله عظيمي با بيان اينكه كتابخانه ملي ايران داراي سه شيوه نسخه‌نگاري از ابتداي فعاليت تاكنون بوده است، توضيح داد: ‌در سال‌ 43 استاد ايرج افشار با همكاري استاد انوار و دانش‌پژوه، كاربرگ‌هايي مدون را براي فهرست‌نگاري ايران ايجاد كرده و براساس اين كاربرگ‌ها تمام اطلاعات خطي ايران در دو بخش نگهداري مي‌شدند. در دهه 70 كاربرگ جديدي با تفاوت در مستندسازي آثار در كتابخانه ملي طراحي شد.

وي با تاكيد بر اينكه برمبناي فهرست‌نگاري نوع دوم، مستندات با يك ديدگاه كارشناسي خطي و اجتهادي منتشر شدند، اظهار داشت: در مرحله سوم نيز اطلاعات فهرست‌ها در رايانه طبقه‌بندي و ناحيه‌بندي شد. اكنون به دوره‌اي رسيديم كه نيازمند جمع‌آوري استادان حوزه فهرست‌نگاري ايران براي جمع‌آوري مستند مشاهير مخصوص نسخه‌هاي خطي و سرعنوان‌هاي مخصوص نسخه‌هاي خطي هستيم.

نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 24 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) داير است.