به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، كتاب حاضر به عنوان منبع كمك درسي براي درس‌هاي «تفسير تطبيقي آيات اعتقادي» و «معارف نظري قرآن» تدوين شده و براي دانشجويان رشته علوم قرآن و حديث، طلاب علوم ديني و همه محققان مباحث مهدويت قابل استفاده است. اين اثر، سومين كتاب از مجموعه آثاري محسوب مي‌شود كه به بررسي تطبيقي تفسير آيات مهدوي اختصاص يافته است.

باور به ظهور منجي موعود از خصايص انديشه بشري است و اختصاص به اديان الهي ندارد. گونه‌هاي انديشه منجي موعود را مي‌توان به لحاظ ماهيت، كاركرد، قلمرو، آرمان و كيهاني تقسيم‌بندي كرد.

موضوع مهدويت به طور عام با نظريه «منجي موعود» گره خورده و در دو قلمرو بين‌الاديان و بين‌المذاهب، قابل پي‌گيري است. پيشينه اين بحث در قلمرو مذاهب اسلامي را مي‌توان در مدارك حديثي، تاريخي، كلامي و تفسيري مطالعه كرد. منابع حديثي فريقين به دو گروه عمومي و اختصاصي و منابع تفسير نيز به تفسير روايي (عام و خاص) و تفسير اجتهادي قابل تقسيم است. 

بر اساس مطالب كتاب، نظريه مهدويت با موضوع امامت گره خورده و آن را در رديف مباحث كلامي، اعتقادي قرار داده است. از همين‌رو، متكلمان اماميه در دو ناحيه ايجاب و سلب (دفع شبهات) به اين بحث پرداخته‌اند. رويكرد متكلمان عامه به مساله امامت، به طور عام و مهدويت، به طور خاص، براي ارزيابي و نقد ديدگاه‌هاي خاص شيعه درباره ضرورت و اوصاف امامت است.

آيات قرآن در حوزه مهدويت، متنوع و فراوان است. در يك نگاه كلي و براساس موارد مشترك فريقين در آموزه مهدويت، دست‌كم بايد سه دسته از آيات در اين زمينه بررسي شوند: 

الف) آياتي كه درباره شناخت ماهيت نهضت امام مهدي(عج) و در پي آن، ضرورت شناخت نظام تعاليم وحي را براي درك جايگاه نهضت امام مهدي(عج) نمايان مي‌سازد. آيات پيرامون خطوط كلي و شيوه‌هاي حركت اصلاحي انبيا؛ زيرا نهضت امام مهدي(عج) همانند حركت اصلاحي انبياست كه ماهيتي ديني دارد و براي تحقق بخشيدن به اهداف انبيا پديد مي‌آيد. آياتي كه به نحوي مرتبط با ويژگي‌هاي عصر ظهور است.
ب) مجموعه آياتي كه درباره شخصيت‌شناسي امام مهدي(عج) است كه چند گروه از آيات را به خود اختصاص مي‌دهد؛ مانند آياتي درباره «امامت»، «خلافت» و خصايص آنها؛ و نيز آياتي كه درباره «اهل‌بيت(عليهم‌السلام)» اعم از مناقب، حقوق و پيوند ويژه آنان با قرآن نازل شده است. چون امام مهدي(عج)، براساس ديدگاه فريقين، مقام خلافةاللهي دارد و به طور قطع از اهل‌بيت رسول‌الله(ص) است.
ج) دسته سومي از آيات نيز درباره مسائل پيراموني موضوع مهدويت است.

دسته‌بندي ديگر معارف قرآن در زمينه مهدويت، تقسيم آن به معارف در سطح ظواهر و سطح بطوني است. آن چه در اين پژوهش مورد نظر بوده، با توجه به قرآن در سطح ظواهر و بخشي از مباحث نظريه مهدويت است.

ضرورت تبيين دين حق به دليل اختلاف امت درباره مصداق آن است كه هريك از فرقه‌هاي مسلمانان آن را تنها براي خود محفوظ مي‌داند. از ديدگاه قرآن، اسلامي كه عصر ظهور استقرار مي‌يابد، اسلامي است كه خداوند آن را براي قوم موعود پسنديده و در آيه سوم سوره مائده آن را توصيف كرده است. بنابراين بايد در مفاد اين آيه به دقت نگريست و ديدگاه‌هاي فريقين را با آن محك زد. شيعه با دو دسته دليل درون متن و برون متن، نزول آيه اكمال را درباره ولايت امير مومنان علي(ع) و ديگر اهل‌بيت(عليهم‌السلام) مي‌داند و دين حق را با اسلام پيوند مي‌زند. اهل سنت در تفسير آيه ياد شده، همداستان نيستند و اقوال آنان با كاستي‌هايي مواجه است.

از جمله ويژگي‌هاي عصر ظهور، نزول حضرت عيسي(ع) از آسمان است كه فريقين بر آن اتفاق نظر دارند و آياتي از قرآن را دليل اين امر دانسته‌اند. اين تلقي از آيات در احاديث اهل‌بيت(عليهم‌السلام) و صحابه و تابعين مطرح بوده است. از جمله آموزه‌هاي فرازمند در اين عرصه، اقتداي نماز حضرت عيسي(ع) به امام مهدي(عج) است.

ويژگي‌هاي عصر ظهور يا عصر سيطره دين در هرم تعاليم دين، قابل بررسي و درك است. عصر ظهور فراهم آوردن زمينه‌ها براي بازگشت انسان به فطرت توحيدي اوست و بايد ره‌آوردها و بركات آن را در سايه همين آموزه «زيست موحدانه» بازشناسيم.

عدالت در تمام ابعاد آن كه جايگاهي بسيار والا و ويژه در نظام دين دارد، شاخصه اصلي نهضت امام مهدي(عج) و ارزشمندترين ره‌آورد عصر ظهور به شمار آمده است. براي درك اين تعبير و شناخت ابعاد و عمق آن بايد به بررسي همه‌جانبه از تعبير «ظلم بشري» پيش از ظهور پرداخت و آن را در سه نوع ظلم نابخشودني، ظلم غير واگذاشتني و ظلم بخشودني مطالعه كرد. اين سه نوع ظلم در عصر كنوني (و به طور طبيعي پس از آن) بسيار توسعه يافته و تمام گستره جهاني را در عصر ارتباطات و انفجار اطلاعات، به خود اختصاص داده است.

عدالت در برابر ظلم به خدا، برپايي قسط در يكتاپرستي و بازگشت انسان بر خط اعتدال فطرت توحيدي اوست. عدالت در برابر ظلم به ديگران، درك ارزش برپايي عدالت و معرفت به موقعيت آدميان و ارزش آنان به عنوان «بندگان خدا» خواهد بود. عدالت براي خويش نيز نجات از شرك خودپرستي و فرونشاندن معبودپنداري نفس و شيطان است.

امنيت فراگير در عصر ظهور نيز در تمام ابعاد آن همانند عدالت در سايه هدف اصلي دين‌ورزي يعني: «توحيدگرايي يا زيست موحدانه» تعيين مي‌شود و همين‌طور شكوفايي خردها كه بخشي از آن نيز با اعمال تكويني ولي اعظم خداوند، امام مهدي(عج) صورت مي‌بندد. پالايش رذايل و رشد فضايل در عصر ظهور در سايه عدالت‌گستري و امنيت فراگير، قابل تبيين است. در اين ميان، در روايات فريقين به پاره‌اي از فضايل برجسته جامعه مهدوي اشاره شده كه بايد آنها را از نفس قدسي امام(عج) و از بركات عصر ظهور دانست. 

نكته‌اي كه بايد بر آن تاكيد شود اين است كه اصطلاح خلق و خوها در نهضت جهاني امام مهدي(عج) با اصلاح باورها آغاز مي‌شود و محرك‌هاي آن نيز در تمام مراتب بر مدار «توحيد و خداباوري» شكل مي‌گيرند.

اين اثر سومين كتاب از سلسله پژوهش‌هاي تفسير تطبيقي است كه مشتمل بر پنج فصل است: فصل اول، كليات و دربردارنده مباحث «درنگي در نظريه منجي موعود در اديان و ملل»، «سيري كوتاه در پيشينه مهدويت‌پژوهي» و «طبقه‌بندي آيات مهدويت و تنقيح موضوع» است. فصل دوم به بررسي تطبيقي آيات «اظهار دين حق» (توبه، آيات 33-32) و فصل سوم به بررسي تطبيقي تفسير آيه «وعد» (نور، آيه 55) اختصاص دارد. هركدام از اين فصل‌ها، طي سه گفتار ـ‌پس از طرح مباحث مقدماتي‌ـ به بررسي ديدگاه‌هاي شيعه، ديدگاه‌هاي اهل سنت و بررسي و ارزيابي ديدگاه‌هاي فريقين پرداخته است. فصل چهارم طي دو گفتار به «تبيين دين حق» و «ويژگي‌هاي عصر سيطره دين» اختصاص يافته تا بتواند تا حدودي اختلافات را درباره معناي دين حق فرو نشاند و تمام ويژگي‌هاي عصر ظهور را بر مدار «توحيد باوري و زيست موحدانه» نمايان سازد. و بالاخره فصل پنجم، گامي در شخصيت‌شناسي امام مهدي(عج) برداشته كه در آن برمبناي نقاط مشترك فريقين در آيات مذكور با بررسي رسالت امام مهدي(عج) در احياي دين و تحليل اوصاف ايشان در آموزه‌هاي فريقين، تا حدودي به شناخت امام نايل شده است.

در انتهاي اين اثر، نمايه‌اي از آيات، روايات و اعلام نيز درج شده است.
چاپ نخست كتاب «بررسي تطبيقي تفسير آيات مهدويت و شخصيت‌شناسي امام مهدي(عج) در ديدگاه فريقين» در شمارگان 2000 نسخه، 302 صفحه و بهاي 37000 ريال راهي بازار نشر شد.