سه‌شنبه ۷ خرداد ۱۳۸۷ - ۱۴:۴۹
انتقال مهارت اطلاع‌ يابي به مخاطب، مهم‌ترين وظيفه كتابدار است

به گفته عضو هيات علمي دانشكده كتابداري و اطلاع‌رساني دانشگاه شاهد، براي از بين بردن اصلي‌ترين دغدغه متوليان امر كتاب و كتابخانه در جهان بايد راه‌كارهايي اساسي براي افزايش سواد اطلاعاتي و مهارت اطلاع‌يابي مراجعان كتابخانه‌ها اتخاذ شود._

دكترعبدالرضا نوروزي چاكلي، در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، با بيان اين مطلب، افزايش مراجعه به كتابخانه‌ها را دغدغه اي بين‌المللي دانست و تاكيد كرد: بسياري از مراجعان كتابخانه‌ها در تشخيص نياز، شناسايي منابع اطلاعاتي و روش‌هاي استفاده از آنها با مشكل روبه‌رو هستند. بسياري از مسايل چون نوع منابع، روش‌هاي جست‌وجو، نيازها و پرسش‌هاي مراجعان، سواد اطلاعاتي را تشكيل مي‌دهند.

مدير كتابخانه مركزي دانشگاه شاهد،‌ با خاطرنشان كردن اينكه از ميان انواع كتابخانه‌ها، كتابخانه‌هاي تخصصي و دانشگاهي مراجعه كننده بيشتري دارند،‌ گفت: بيشتر اعضا و مراجعان كتابخانه‌هاي عمومي به تناسب شغل يا علاقه شخصي از منابع اطلاعاتي كتابخانه‌ها استفاده مي‌كنند. ميزان مراجعه به كتابخانه‌هاي عمومي در جوامعي كه آمادگي دريافت اطلاعات را دارند، بيشتر است.

وي در بيان اهميت ميزان مراجعه در كارآمدي كتابخانه‌ها توضيح داد: صرفه‌جويي در هزينه از نتايج بالا بودن مراجعه به كتابخانه است. به گونه اي كه اگر از تعداد مشخصي از منابع مكتوب، نشريه‌ها و پايگاه‌هاي اطلاعاتي افراد بيشتري استفاده كنند، در هزينه و بودجه اختصاص يافته صرفه جويي كرده‌ايم.

دكتر نوروزي، برگزاري كلاس‌هاي آموزشي مستقيم و شيوه‌هاي اطلاع‌يابي غير مستقيم و هماهنگ از سوي كتابداران را دو شيوه اصلي براي بالا بردن سواد اطلاعاتي و مهارت اطلاع‌يابي مراجعان عنوان كرد و اظهار داشت: نبايد فراموش كنيم كه كتابخانه، عنصري اجتماعي است و اوضاع اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي در ميزان استفاده از آن تاثير مي‌گذارد. به عنوان نمونه رفاه اقتصادي جوامع، ساعات كار كمتر و فراغت بيشتر براي مطالعه و حضور در كتابخانه را به دنبال دارد.

اين استاد كتابداري و اطلاع‌رساني، نظام آموزش و پرورش را در بروز تغييرات فرهنگي از جمله مراجعه به كتابخانه‌ها بسيار موثر دانست و ادامه داد: اگر شيوه نظام آموزشي مدارس از صورت «كتاب‌درسي محور» به «كتابخانه محور» تغيير كند، به تقويت كتابخانه‌هاي مدارس و رشد فرهنگ كتابخواني مي رسيم. در جوامع اطلاعاتي هر شهروند براي پاسخ به پرسش‌هاي خود و دريافت شيوه آسان‌تر و بهتر براي امور روزانه به كتابخانه مراجعه مي كند؛ اين رشد فرهنگي مرهون نظام آموزشي است كه افراد را نيازمند به اطلاعات بارمي‌آورد.

مدير كتابخانه مركزي دانشگاه شاهد، در معرفي اين كتابخانه توضيح داد: اين كتابخانه سال 1372 تاسيس و سال 1381 به ساختمان فعلي در كنار دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه شاهد منتقل شد. اين مركز اطلاع رساني در سراسر كشور هشت كتابخانه اقماري دارد.

وي افزود: به دليل اينكه دانشگاه شاهد رشته‌هاي پزشكي و غيرپزشكي را در كنار يكديگر شامل مي‌شود بنابراين كتابخانه مركزي آن به منابع جامع‌تري مجهز است ،به گونه‌اي كه با عضويت در اتحاديه‌هاي اطلاعاتي خريد منابع الكترونيكي وزارتخانه‌هاي «علوم، تحقيقات و فناوري» و« بهداشت، درمان و آموزش پزشكي» از منابع جامع پزشكي و غير پزشكي برخوردار مي‌شويم.

مدير كتابخانه مركزي دانشگاه شاهد، خاطرنشان كرد: از جمله امكانات و خدمات اين كتابخانه مي‌توان به در دسترس بودن اطلاعات فهرست‌هاي موجود از طريق اينترنت، گردش كتاب، مرجع، نشريه‌هاي ادواري، آگاهي‌رساني جاري و اشاعه اطلاعات گزينشي است ،به گونه‌اي كه از طريق ارتباط اينترنتي با اعضاي هيات علمي دانشگاه، از كتاب‌هاي مورد درخواست آنها مطلع مي‌شويم. سه هزار و 600 عضو فعال كتابخانه مركزي دانشگاه شاهد از 250 هزار نسخه كتاب استفاده مي‌كنند.

وي با اشاره به اينكه كتابخانه دانشگاه شاهد در زمينه آموزش مهارت اطلاع‌يابي نيز فعال است، گفت: دوره‌هاي آموزش مستقيم و نيز تهيه لوح‌هاي فشرده براي آشنايي مراجعان با شيوه استفاده از منابع الكترونيكي و كتاب‌هاي موجود و آموزش اين مهارت در اتاق اعضاي  علمي از طريق رايانه همراه فعاليت‌هاي ما در راستاي افزايش سواد اطلاعاتي هستند.

دكتر نوروزي در پاسخ به اين پرسش كه چرا مشكل قرائتخانه‌اي شدن در كتابخانه‌هاي ايران به وجود آمده است؟ خاطرنشان كرد: اين مشكل بيشتر در كتابخانه‌هاي عمومي كه افراد براي علاقه شخصي مراجعه مي‌كنند پيش مي‌آيد و كمتر در كتابخانه‌هاي تخصصي و دانشگاهي نمود دارد. همچنين بسياري از مراجعان كتابخانه‌ها، به صورت مجازي و بدون حضور فيزيكي از منابع كتابخانه استفاده مي‌كنند؛ بنابراين كم بودن تعداد مراجعان يك كتابخانه هميشه به معناي پايين بودن استفاده از آن نيست.

وي افزود: محققان و دانشجويان با عضويت اينترنتي در كتابخانه مركزي شاهد مي‌توانند از اطلاعات بيش از 100 هزار نشريه علمي استفاده كنند.

مدير كتابخانه مركزي دانشگاه شاهد، از كتابداران به عنوان ميراث‌داران دانش بشري ياد كرد و گفت: مديريت دانش در سال‌هاي اخير مورد توجه كتابخانه‌ها قرار گرفته، بخشي از اين دانش مكتوب است و قسمت ديگر درخواست‌هاي اطلاعاتي را شامل مي‌شود كه كتابداران  دريافت و زمينه تامين آن را فراهم مي‌كند. اگر خدمت كتابداران نبود، دسترسي به اطلاعات، ارتباط علوم و سازماندهي دانش امكان نداشت.

اين پژوهشگر علم‌سنجي، در تبيين دوره‌هاي آموزش كتابداري و اطلاع‌رساني در دانشگاه‌‌هاي ايران توضيح داد: آموزش دانشگاهي كتابداري در ايران چهار دهه را با موفقيت پشت سر گذاشته و با سير صعودي روبه‌رو بوده است. در دهه اول بيشترين تاكيد گروه‌هاي كتابداري و اطلاع‌رساني، تربيت كتابداراني بود كه بتوانند با دريافت درجه كارشناسي ارشد كتابداران عملياتي تربيت كنند.

دكتر نوروزي چاكلي، اضافه كرد: در دهه دوم دوره‌هاي كارداني و كارشناسي اين رشته با هدف تربيت كتابدار كتابخانه‌ها شكل گرفتند. از اواخر دهه دوم و در طول دهه‌هاي سوم و چهارم، بيشترين همت به سازماندهي اطلاعات كتابخانه‌ها و در دسترس پذير كردن اطلاعات معطوف شد.

وي اظهار داشت: در اين دوره، خدمات فني كتابخانه چون فهرست‌نويسي، رده‌بندي، نمايه‌سازي و مستندسازي از جمله مهم ترين خدمات كتابخانه‌ها بودند. در نيمه دوم دهه چهارم به تدريج كتابخانه‌ها و گروه‌هاي آموزشي كتابداري و اطلاع‌رساني به تقويت مباحث مربوط به خدمات عمومي كتابداري و اطلاع‌رساني توجه كردند. در اين راستا اقدام‌هاي موثري از جمله افزايش سهم دروسي چون نشريه‌هاي ادواري، مرجع‌شناسي،‌ روش‌هاي جست‌و‌جو و اطلاع يابي، سواد اطلاعاتي و خدمات ويژه خارج از كتابخانه در دوره‌هاي آموزشي كتابداري و اطلاع‌رساني صورت گرفت.

به گفته دكتر نوروزي، تقويت وب سايت‌هاي كتابخانه‌اي و نرم‌افزارهاي ذخيره اطلاعات و همسو كردن آنها با استانداردهاي جهاني يكي ديگر از اقدام‌هايي بود كه براي در دسترس پذير كردن اطلاعات بدون نياز به حضور فيزيكي مراجعان در كتابخانه انجام شد.

وي معتقد است: فعاليت‌هاي مراكزي چون «مركز منطقه‌اي اطلاع‌رساني علوم و فناوري» در زمينه دسترس پذير كردن اطلاعات نشريه‌هاي فارسي و لاتين و فراهم كردن امكان ارزيابي نشريه ها، سازمان‌ها و اعضاي هيات علمي، يكي از مهم‌ترين گام‌هاي كتابداران در سال‌هاي اخير بوده كه در ارزيابي فعاليت‌هاي پژوهشي كشور در سطحي كلان مورد توجه سياست‌گذاران و پژوهشگران قرار گرفته است.

دكتر نوروزي، نظام آموزشي كتابداري و اطلاع‌رساني كشور را به دو شيوه قابل تقسيم دانست و توضيح داد: در بيشتر كشورهاي اروپايي شيوه آموزش اين رشته در دانشگاه‌ها پژوهش‌مدار است؛ به گونه‌اي كه تمركز دانشجو بر موضوعي خاص معطوف مي‌شود. كشورهايي چون ايالات متحده، كانادا و ايران شيوه‌اي ديگر دارند به گونه‌اي كه دانشجو هم در كلاس آموزش دروس مختلف شركت مي‌كند و هم در حوزه‌اي خاص تخصص مي‌گيرد.

دكتر عبدالرضا نوروزي چاكلي، متولد سال 1351 تنكابن است. وي سال 1386 درجه دكتراي كتابداري و اطلاع‌رساني را با رساله «ارزيابي تطبيقي مراكز ملي اطلاعات علمي در ايران» از دانشگاه فردوسي مشهد دريافت كرد.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها

اخبار مرتبط