اکبر ثبوت، عضو هیات علمی بنياد دایرة‌المعارف اسلامی در گفت‌وگويي كه با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به مناسبت اول شهريور (روز بزرگداشت ابن‌سينا و روز پزشك) داشت، درباره وضعیت نسخه‌های خطی موجود از آثار فلسفي و پزشكي ابن‌سينا در شبه‌قاره هند توضیح داد: اصولاً نسخه‌های خطی و کتاب‌های عربی و فارسی که در کتابخانه‌های رسمی و دولتی در شبه‌قاره هند نگهداری می‌شوند وضعیت مناسبی دارند اما آن دسته از نسخه‌های خطی که در کتابخانه‌های غیررسمی و در دست مالکان خصوصی نگهداری می‌شوند از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند و متاسفانه در حال از بین رفتن هستند و این خطری است که کل میراث فرهنگی هند را تهدید می‌کند.
وی ادامه داد: نسخه‌های آثار مرتبط به ابن‌سینا نیز دچار این وضعیت هستند و آنهایی که در کتابخانه‌های دولتی و رسمی نگهداری می‌شوند وضعیت مناسبی دارند اما آنهایی که به صورت غیررسمی نگهداری می‌شوند وضعیت مناسبی ندارند. همچنین یکی از خطرات دیگری که همه آثار خطی و به ویژه آثار ابن‌سینا را تهدید می‌کند این است که متاسفانه بسیاری از این آثار در حال خارج شدن از کشور هند هستند و معمولاً به کشورهای عربی فروخته می‌شود.
ثبوت با بیان اینکه آثار ابن‌سينا روی فلسفه و فرهنگ هند تاثیرات بسیار زیادی داشته اظهار کرد: در حوزه فلسفه، ابن‌سینا تاثیرات زیادی روی هند داشته است. آثار فلسفی ابن‌سینا یا آثاری که درباره شرح آثار او نوشته شده در هند تدریس می‌شده است. به طور مثال «الاشارات و التنبیهات» ابن‌سينا از جمله آثاری است که همواره در هند تدریس شده و در واقع این کتاب قبل از این که در ایران چاپ بشود در شبه‌قاره هند به صورت سنگی چاپ شده بود و استفاده می‌شد.
به گفته وی، علاوه بر این، کتاب «شرح الهدایه» اثر سید حسین میبدی كه در حكمت سينوي نوشته شده بود، در حوزه‌های علمیه هند تدریس می‌شده و ترجمه آن به زبان اردو هم موجود است.
وی یادآور شد: برای شرح «شرح الهدايه» نیز ده‌ها کتاب به صورت حواشی در شبه‌قاره نوشته شده بود. در ايران نيز حواشي ملاصدرا بر «شرح الهدایه» برای تدریس حکمت مشایی نوشته شد که بخش عمده آن حکمت سینایی است و این کتاب نيز در هند تدریس می‌شد. در نظر داشته باشید که ملاصدرا خودش یک دستگاه فلسفی دارد اما به هر حال این کتاب را نوشته بود و حکمت ابن‌سينا به عنوان کتاب درسی پيروان سنت خاصی در شبه قاره موجود بوده است.
عضو هیات علمی بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی تاکید کرد: در هر حال فلسفه ابن‌سينا در کتاب‌های خودش و آثاری که در شرح کتاب‌های او نوشته شده در هند تدریس و عرضه می‌شد اما امروزه متاسفانه هر چه می‌گذرد تدریس آثار فلسفی ایرانیان و از جمله ابن‌سينا در کل شبه‌قاره رو به کاهش است.
این استاد فلسفه اسلامی درباره عرضه آثار پزشکی ابن‌سينا در هند نیز گفت: پس از ورود طب اروپایی به ایران، فاتحه طب ابن‌سينا در این کشور خوانده شده و ما افرادی که بتوانند قانون یا طب ابن‌سينا را تدریس کنند یا بر اساس این طب بتوانند بیماران را معالجه کنند یا بسیار کم داشتیم یا نداشتیم. اگرچه در این اواخر کارهایی برای دوباره فعال کردن این طب شده است اما بیشتر ظاهرسازی است. با این وجود طب ابن‌سينا در شبه‌قاره هند رونق خودش را حفظ کرد و در بسیاری از زمینه‌ها کاربرد دارد.
وی گفت: بنیاد «همدرد» در هند تا آنجا که من می‌دانم برای ترویج طب قدیم ــ که بخش زیادی از آن وامدار ابن‌سيناست ــ تاسیس شده و يك شعبه از آن در پاکستان فعالیت می‌کند.
ثبوت در بخش پایانی سخنانش بیان کرد: اما این که چرا این اقبال به طب ابن‌سينا در شبه‌قاره وجود داشته، به عوامل مختلفی وابسته است. به هر حال در هند از طب اسلامی ایرانی استفاده می‌شد که ترکیبی از طب یونانی و تجربیات علمی مسلمانان بود.
وی ادامه داد: نسخه‌های آثار مرتبط به ابن‌سینا نیز دچار این وضعیت هستند و آنهایی که در کتابخانه‌های دولتی و رسمی نگهداری می‌شوند وضعیت مناسبی دارند اما آنهایی که به صورت غیررسمی نگهداری می‌شوند وضعیت مناسبی ندارند. همچنین یکی از خطرات دیگری که همه آثار خطی و به ویژه آثار ابن‌سینا را تهدید می‌کند این است که متاسفانه بسیاری از این آثار در حال خارج شدن از کشور هند هستند و معمولاً به کشورهای عربی فروخته می‌شود.
ثبوت با بیان اینکه آثار ابن‌سينا روی فلسفه و فرهنگ هند تاثیرات بسیار زیادی داشته اظهار کرد: در حوزه فلسفه، ابن‌سینا تاثیرات زیادی روی هند داشته است. آثار فلسفی ابن‌سینا یا آثاری که درباره شرح آثار او نوشته شده در هند تدریس می‌شده است. به طور مثال «الاشارات و التنبیهات» ابن‌سينا از جمله آثاری است که همواره در هند تدریس شده و در واقع این کتاب قبل از این که در ایران چاپ بشود در شبه‌قاره هند به صورت سنگی چاپ شده بود و استفاده می‌شد.
به گفته وی، علاوه بر این، کتاب «شرح الهدایه» اثر سید حسین میبدی كه در حكمت سينوي نوشته شده بود، در حوزه‌های علمیه هند تدریس می‌شده و ترجمه آن به زبان اردو هم موجود است.
وی یادآور شد: برای شرح «شرح الهدايه» نیز ده‌ها کتاب به صورت حواشی در شبه‌قاره نوشته شده بود. در ايران نيز حواشي ملاصدرا بر «شرح الهدایه» برای تدریس حکمت مشایی نوشته شد که بخش عمده آن حکمت سینایی است و این کتاب نيز در هند تدریس می‌شد. در نظر داشته باشید که ملاصدرا خودش یک دستگاه فلسفی دارد اما به هر حال این کتاب را نوشته بود و حکمت ابن‌سينا به عنوان کتاب درسی پيروان سنت خاصی در شبه قاره موجود بوده است.
عضو هیات علمی بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی تاکید کرد: در هر حال فلسفه ابن‌سينا در کتاب‌های خودش و آثاری که در شرح کتاب‌های او نوشته شده در هند تدریس و عرضه می‌شد اما امروزه متاسفانه هر چه می‌گذرد تدریس آثار فلسفی ایرانیان و از جمله ابن‌سينا در کل شبه‌قاره رو به کاهش است.
این استاد فلسفه اسلامی درباره عرضه آثار پزشکی ابن‌سينا در هند نیز گفت: پس از ورود طب اروپایی به ایران، فاتحه طب ابن‌سينا در این کشور خوانده شده و ما افرادی که بتوانند قانون یا طب ابن‌سينا را تدریس کنند یا بر اساس این طب بتوانند بیماران را معالجه کنند یا بسیار کم داشتیم یا نداشتیم. اگرچه در این اواخر کارهایی برای دوباره فعال کردن این طب شده است اما بیشتر ظاهرسازی است. با این وجود طب ابن‌سينا در شبه‌قاره هند رونق خودش را حفظ کرد و در بسیاری از زمینه‌ها کاربرد دارد.
وی گفت: بنیاد «همدرد» در هند تا آنجا که من می‌دانم برای ترویج طب قدیم ــ که بخش زیادی از آن وامدار ابن‌سيناست ــ تاسیس شده و يك شعبه از آن در پاکستان فعالیت می‌کند.
ثبوت در بخش پایانی سخنانش بیان کرد: اما این که چرا این اقبال به طب ابن‌سينا در شبه‌قاره وجود داشته، به عوامل مختلفی وابسته است. به هر حال در هند از طب اسلامی ایرانی استفاده می‌شد که ترکیبی از طب یونانی و تجربیات علمی مسلمانان بود.
نظر شما