شنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۳ - ۰۲:۵۰
گرمابه‌های ایرانی در دنیا به اسم حمام ترکی شناخته شده‌اند!

بر اساس فهرست آثار ثبت شده در وب‌سایت کتابخانه ملی، «فرهنگواره گرمابه» نوشته علیرضا لطفی و حسین مسجدی، اولین و تنها کتابی است که تا امروز به شکل اختصاصی به معرفی و توصیف گرمابه های تاریخی ایران می پردازد و پژوهشی مفصل از فرهنگ، آداب و رسومِ رایج در گرمابه‌های ادوار مختلف تاریخی ایران ارائه می‌دهد.

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – مالک خواجه وند: «فرهنگ واره گرمابه» کتابی است که به تازگی از سوی نشر کتاب آبان منتشر شده است. این کتاب به گفته نویسندگانش اولین پژوهشی است که به صورت متمرکز به این موضوع پرداخته است. 


دکترحسین مسجدی یکی از نویسندگان این کتاب با اشاره به ضرورتِ مطالعه و پرداختن جدّی به موضوع احیای فرهنگ‌های جاری در گرمابه‌های تاریخی، درباره نگارش این کتاب به خبرنگار ما گفت: تا امروز هیچ تحقیق مفصّلی حتی به شکل پایان‌نامه در این موضوع انجام نشده است. بخشی از مباحث این کتاب حاصل جمع آوری و تدوین حکایات و حکمت هایی است  که به صورت پراکنده در بیش از 450 عنوان از قدیمی ترین منابع تاریخی، علمی و عرفانی مان درباره گرمابه از آثار ابن سینا و عطار و جامی تا خاطرات ناصرالدین شاه وجود داشته است. بخشی دیگر هم محصول تحقیقات میدانی حول این نهاد فرهنگی-اجتماعی است که با انجام مصاحبه هایی با کارشناسان، معماران،هنرمندان و نیز صاحبان مشاغل قدیم این گرمابه ها همراه شده است.

حمام های ایرانی به حمام های ترکی مشهور شده اند
مسجدی یادآور شد: گرمابه‌ها یکی از ارکان مهمِ زندگی اجتماعی در گذشته ما بودند که فضاهای متعددی از شهرها و روستاها را به خود اختصاص می دادند اما امروزه در ایران به شکل بسیار ضعیفی به حیات خود ادامه می‌دهند. این در حالی است که ما در کشورهایی مانند قطر و ترکیه می‌بینیم که این حمام ها با همان ویژگی‌ها و ساختارهای خود احیا شده‌اند و حتی در کشورهای اروپایی و افریقایی هم حمام هایی را می‌بینیم که به سبک گرمابه‌های ایرانی ساخته شده‌اند و متاسفانه با عنوان حمام‌های ترکی شناخته می‌شوند. 

در مقدمه کتاب آمده است: «ضرورت نگارش این اثر از آنجاست که با گذشت زمان و تغییر در روش های زندگی، بسیاری از آداب و رسوم و فرهنگ مردم، به فراموشی سپرده است و بیم آن می رود که با تغییر نسل ها و عدم انتقال این فرهنگ به نسل های آینده، بسیاری از مباحث مردم‌شناسی و فرهنگی، محو و یا برای نسل های جدید گنگ و نارسا گردد و به آیندگان انتقال نیابد.»

رایج ترین فضاهای پر کاربرد حمام های دیروز ناشناخته مانده اند
این کتاب در 25 فصل تدوین شده است. «گرمابه در گذر زمان»، «گرمابه از منظر ادیان»(ادیان مهری، زرتشتی، یهودیت، مسیحیت، بودایی و اسلام)، «گونه شناسی گرمابه»، «معماری گرمابه»، «تاسیسات گرمابه»، «شغل های گرمابه»، «گرمابه و آیین های فرهنگ عامه»، «خرافات و اعتقادات گرمابه»، «نغمه ها، آوازها و آهنگ های گرمابه» و «گرمابه در کتب ادب پارسی» عناوین برخی از مهم‌ترین فصول کتاب هستند که حضورهای مختلف و رنگارنگِ مفهوم و نهاد گرمابه را در لایه های مختلف فرهنگی بررسی می کنند. 

همچنین در مقدمه کتاب در خصوص محتوای مباحث فصول آمده است: «مباحثی که در پی می آید، حاصل پژوهش مبسوطی است که بر آن است این نهاد را از وجوه گوناگون ومناظر و مرایای مختلف آیینی، جامعه شناختی، ادبی و هنری و فرهنگی بکاود و پاسخی هر چند ناقص به پرسش های نسل جدیدی بدهد که اغلب تصویری از رایج ترین فضاهای پر کاربرد دیروز حمام ندارند. از اینرو در این تحقیق، ابتدا به نقش گرمابه در ادیان و تاریخ پرداخته شده و پس از ارائه تصویری دقیق از همه چیز این نوع حمام ها به برخی از گرمابه های تاریخی اصفهان نگاهی گذرا افکنده شده است.»

بودجه پروژه ناچیز بود
علیرضا لطفی، دیگر نویسنده این کتاب که بار اصلی تحقیقات میدانی این پژوهش را به دوش کشیده است به خبرنگار ایبنا گفت: شروع این کار پژوهشی از سال 1382 و به سفارش شهرداری اصفهان بود که در ابتدا با بودجه ای ناچیز از کتابی 200 صفحه ای فقط درباره «حمام علی قلی آقا» اصفهان صحبت بود، بعد تصمیم گرفته شد تا کاری گسترده تر و جامع انجام شود. انتشار این کتاب حدود 10 سال به طول انجامید که یکی از مهمترین دلایل این تاخیر طولانی، ممیزی های سلیقه‌ای بود که پی در پی اعمال می شد که نهایتا ناگزیرمان کرد مطالب زیادی را از یافته هایِ مستند تاریخی و تحقیقات میدانی حذف کنیم. 

همچنین وی گلایه دیگری نیز درباره بودجه اختصاص داده شده به این کار مطرح کرد و گفت: بودجه تخصیص یافته برای این پروژه بسیار کمتر از میزانی بود که بتواند کفاف سفرهای مورد نیاز تحقیقات پروژه را بدهد. این موضوع سبب شد بخش عمده کار به شکل فردی و توسط خود من انجام شود و ناخواسته همکاری آقای مسجدی بیشتر محدود به تدوین و ویراستاری مباحث بماند. 

حسین مسجدی (1345متولد) و علیرضا لطفی (متولد 1342) هر دو مدرس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه های پیام نور و امام حسین اصفهان هستند. 

طرح جلد خاص این کتاب با طرحی از لُنگ قرمز رنگ حمام از طراحی های برگزیده مسعود نجابتی، گرافیست شناخته شده ایران است که در نمایشگاه «ویترین» در خانه هنرمندان حضور داشت. «ویترین» نمایشگاهی بود که چندی پیش از آثار گرافیست ها و طراحان در زمینه طرح جلد کتاب برپا شده بود. 

چاپ اول کتاب «فرهنگواره گرمابه» در 436 صفحه مصور در قطع وزیری و شمارگان 1000 نسخه با بهای 42 هزار تومان از سوی انتشارات کتاب آبان منتشر شده است.

 

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 1
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • ناشناس ۲۱:۴۴ - ۱۳۹۹/۰۲/۰۷
    این اساتید ادبیات فارسی بهتر است به جای دزدیدن میراث فرهنگی ملت های دیگر از قبیل ترکها عربها آفریقایی ها و غیره کمی به رشته ی خود یعنی همان زبان فارسی بپردازند. معماری و سبک حمام ترکی با حمامهای رایج در ایران متفاوت است و آناتومی معماری یکسانی ندارد. اگر ما حمام های تاریخی تبریز و اصفهان راهم در نظر بگیریم، این حمامها عمدتا در دوره ی قاجاریه، صفویه و سلجوقی بنا شده اند که هرسه سلسله ترکتبار و ترک زبان بوده اند.پس حتما این حمامها واقعا ترکی بوده که ترکی خوانده اند و در یونسکوهم‌ به نام حمام ترک ثبت شده اند.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها