عبدالعلی دستغیب در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،  در پاسخ به این پرسش که چرا خیام در زمان حیات خودش کمتر به عنوان یک شاعر مطرح شده بود، گفت: خیام در زندگانی خود نیز در مقام منجم، فیلسوف و شاعر مورد توجه بوده است.

وی كه به مناسبت روز بزرگداشت خيام نيشابوري در 28 ارديبهشت سخن مي‌گفت، با اشاره به نقش و جایگاه والای خیام در امپراتوری سلجوقی یادآور شد: شعر خیام در روزگار خود او نیز به درون مردم نفوذ داشته، اگرچه خود او اصرار زیادی داشته است که بگوید این شعرها سروده من نیست، چرا که شعرهای بسیار بی پروایی بوده و شاید می‌توانسته برای او ایجاد مشکل کند.

دستغیب با بیان این که به نوشته «تاریخ‌الحکما»، شعر خیام در خانقاه‌ها هم خوانده می‌شده و با آن سماع می‌کرده‌اند، خاطرنشان کرد: البته نویسنده تذکر می‌دهد که صوفیانی که با رباعی‌های خیام سماع می کرد‌ه‌اند، به معنای ظاهری شعرش بسنده کرده بوده‌اند.

وی ادامه داد: این که هزاران رباعی در طول تاریخ درباره بدی زهد و طلب عشرت گفته شده و سرایندگان‌شان، آنها را به خیام نسبت داده‌اند تا بلکه این سروده‌ها حفظ شوند و از گزند روزگار بر کنار بمانند، نفوذ خیام را نشان می‌دهد.

دستغیب افزود: حتی عطار به خیام حمله می‌کند و او را در مراتب کمال و فضل و ادب ناقص می‌داند. به ویژه، تهور فکری خیام در مسایل مربوط به آفرینش جهان و فرجام کار آدمی بسیار مهم و اثرگذار بوده‌ است و شمار زیادی از شاعران قرن‌های بعد، مخصوصا حافظ، این مضامین را از خیام برداشت کرده‌اند.

وی در ادامه گفت: به هر حال اگرچه نخستین نسخه خطی رباعیات خیام، ۱۵۰ سال با زمان حیات او فاصله دارد، اما در منابع قدیم‌تر چون مرصادالعباد و سندبادنامه و جهانگشای جوینی به رباعیاتی از خیام برمی‌خوریم که از آن میان ۷ رباعی، قطعا سروده خیام است.

دستغیب با اشاره به کریستن سن، فروغی، هدایت و ژوکوفسکی اظهار داشت : این افراد تلاش کردند که رباعی‌های اصلی خیام را مشخص کنند و اگرچه در این راه به نتایج قطعی نرسیدند، اما مسئله را روشن‌تر کردند. زندگی خیام بر خلاف زندگی بسیاری از دانشمندان و شاعران ما کاملا روشن و واضح است و دلیل این امر نیز به شهرت و جایگاه والای او در امپراتوری سلجوقی بازمی‌گردد.