بهنوش اخلاصي، مدير كتابخانه بهارستان اصفهان: گسترش فرهنگ مطالعه و كتابخواني يكي از شاخص‌هاي رشد و بالندگي هر كشور محسوب مي‌شود. اكثر صاحب نظران و محققين معتقدند عادت به مطالعه عامل اصلي در ميزان مطالعه افراد جامعه است...
كتابخانه‌ها و مراكز اطلاع‌رساني تأثير قابل توجهي در گسترش فرهنگ مطالعه دارند. در اين ميان كتابداران و كتابخانه‌هاي عمومي به دليل ارتباط بيشتر با افراد جامعه، نقش ويژه و مهمي در اين حيطه ايفا مي كنند؛ زيرا ترغيب به كتابخواني و گسترش فرهنگ مطالعه از وظايف كتابخانه‌هاي عمومي است. ميزان گرايش به مطالعه، امروزه يكي از شاخص‌هاي توسعه به شمار مي‌رود.
چشم انداز وضعيت كتابخواني در ميان نسل جوان با وجود وضعيت نا مطلوب فعلي، چندان تيره نيست. خوشبختانه همين جمعيت كثير نسل جوان خود بزرگترين سرمايه براي آغاز حركت در اين مسير به سوي توسعه علمي و فرهنگي جامعه ايران محسوب مي‌شود. اما بهره برداري از اين سرمايه ملي نيازمند تدوين سياست‌ها و راهبرد هاي سنجيده علمي است تا در دراز مدت به اهداف خود دست يابد. تحقيق درباره اين اهداف خود مستلزم تداوم روند توسعه اجتماعي و فرهنگي است. از سوي ديگر تداوم روند توسعه بستگي به ميزان نوسازي و بازسازي اين روند متناسب با نياز هاي جديد نسل جوان دارد. ظرفيت و انعطاف پذيري سياست‌هاي اتخاذ شده در روند توسعه فرهنگي، عوامل موثر در موفقيت روز افزون ترويج عادات فرهنگي چون مطالعه و كتابخواني است.
براي رفع موانع و ايجاد زمينه و بستر لازم براي ترويج و توسعه فرهنگ مطالعه، نهادهاي مختلف در پنج بخش، شامل خانواده، مدارس و نظام آموزشي، كتابداران و كتابخانه‌ها، دولت و رسانه‌هاي گروهي و ناشران و كتاب فروشي‌ها، بايد با رفع مشكلات موجود، هم سو و هم هدف، به سمت مشخصي حركت كنند
بدون شك یكی از علل اصلی این مشكل، نبود كتابداران متخصص و علاقه‌مند در كتابخانه‌های كشور است. كارشناسانی آگاه، باتجربه و تحصیل كرده كه توانایی ارزیابی نیازهای كتابخانه واحد مطبوع خود را داشته باشند و در جریان انتشار كتاب‌های جدید و خرید كتاب‌های مناسب قرار گیرند. این افراد باید قادر به سازماندهی منابع باشند با فهرست نویسی مناسب امكان دست یابی مراجعه كننده به كتاب‌های مورد نظر را فراهم آورند و افراد خاص چون معلولان، نابینایان و سالمندان نیز بتوانند از امكانات موجود در كتابخانه به‌خوبی استفاده كنند و در نهایت باید وضعیتی فراهم آید كه احساس نیاز برای مراجعه افراد به كتابخانه ایجاد شود. كتابداران كتابخانه‌ها از عوامل موثر در ترويج فرهنگ مطالعه و كتابخواني به شمار مي‌روند. كتابداران با روش‌هاي خلاقانه خود مي‌توانند فعاليت‌هاي كتابخواني را رشد دهند و حتي به حوزه‌هاي بيرون از كتابخانه بكشانند. اگر كتابداران كتابخانه‌ها از نظر علم كتابداري و اخلاق انساني، رشد كاملي داشته باشند، بدون ترديد، چون معلمان و استادان جامعه، معماران نسل‌هاي آينده بشر خواهند بود. كتابخانه‌ها اعم از كتابخانه‌های روستایی، مدارس، دانشگاهی، حوزوی، عمومی، تخصصی و اختصاصی هر یك مجموعه ای ماندگار از میراث فرهنگ جامعه است و عدم توجه به شاخص‌ها و تعاریف مربوط، جریان عمومی مطالعه و رشد آگاهی‌های علمی را به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد.
تلاش برای تثبیت جایگاه و شأن كتاب در سبد كالای فرهنگی خانوارها نخستین گام در رونق‌بخشی به این حوزه مقدس است. کتابخانه‌ها در هر کشور با هر درجه از توسعه نقش بسيار مهمي در سواد آموزي برعهده دارند. کتابخانه‌هاي عمومي نيز نقش بسزايي در پيشرفت «نهضت کتابخواني» ايفا مي‌کنند. در حقيقت اين کتابخانه‌ها، دنباله رو سياست‌هاي کتابخانه آموزشگاهي محسوب مي‌شوند و مکمل برنامه هايي هستند که در کتابخانه‌هاي آموزشگاهي شکل گرفته اند.
کتابخانه آموزشگاهي از اين جهت که فرهنگ مطالعه و خواندن و روحيه جستجوگري و علم آموزي را پرورش مي‌دهد، مهم است و کتابخانه عمومي از اين منظر که دسترسي عامه مردم را به اطلاعات و دانش فراهم مي‌کند اهميت دارد. اهداف تشکيل کتابخانه هاي عمومي در استانداردهاي فدارسيون بين المللي موسسات و انجمن هاي کتابداري ( ايفلا-IFLA) به قرار زير است:
تشويق به مطالعه در افراد اجتماع، حمايت از رشد فکري و آموزشي عامه، آشنا ساختن مردم با فرهنگ شفاهي و مکتوب کشور، دسترسي به همه انواع اطلاعات و دانش روز، فراهم كردن امکانات آموزش سواد رايانه اي افراد و در نهايت حمايت و پشتيباني از برنامه هاي سواد آموزي در جامعه.
بدون ترديد، کتابداران بنا به دلايلي موجه‌ترين افراد براي آموزش سواد اطلاعاتي به شمار مي‌روند. سازماندهي و اشاعه اطلاعات از فعاليت‌هاي اصلي حرفه کتابداري است و در طول تاريخ، تجربه‌هاي سودمندي را در مورد منابع اطلاعاتي، ارزيابي منابع، سازماندهي و اشاعه اطلاعات و نيز درباره استفاده کنندگان، نيازها و رفتارهاي آنان کسب کرده است. اين تجربه‌ها اکنون به صورت دانش عمومي در اختيار کتابداران است. بنابراين، آنها مي‌دانند چه تحولاتي در محيط اطلاعاتي رخ داده و استفاده کنندگان به چه نياز دارند. آنها بر اساس تجربه و پژوهش دريافته اند که چه کساني به چه نوع آموزشي نياز دارند و چه شيوه‌ها و ابزارهايي براي آموزش افراد مختلف مناسب‌تر است.
نگاهي به فعاليت‌ها و برنامه‌هاي متنوع کتابخانه‌ها در توسعه سواد اطلاعاتي به خوبي نشان مي‌دهد که حرفه کتابداري تا چه حد و چگونه در اين زمينه اقدام کرده است. تعداد و حجم همايش‌هاي برگزار شده و نيز گستره پژوهش‌هاي کتابداران خصوصا در سال‌هاي اخير مي تواند نشان دهنده رويکرد اين حرفه نسبت به آموزش سواد اطلاعاتي باشد. از جمله اين فعاليت‌ها، تشکيل کميته‌هاي سواد اطلاعاتي در انجمن‌هاي کتابداري و برگزاري همايش‌هاي تخصصي در کشورهاي مختلف است. با افزايش تعاملات و ارتباطات جهاني و شکل گيري جوامع اطلاعاتي و تداوم فرايند جهاني شدن، اطلاعات و اطلاع رساني جايگاه ويژه اي پيدا مي‌کند.
کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتي از جمله نخستين نهادها و مراکزي هستند که به طور مستقيم به گردآوري، سازماندهي و اشاعه اطلاعات در اشکال مختلف پرداخته و با تغييرات زمان خود را سازگار كرده‌اند و اکنون در عصر اطلاعات و عرصه جهاني شدن وظيفه سنگيني را بر دوش دارند و در تعامل با اين پديده جهاني در مقابل فرصت‌ها و چالش‌هاي ويژه اي قرار گرفته اند و در بررسي تعامل کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتي با سوادآموزي در عصر جهاني شدن فرصت‌ها، زمينه‌هاي فعاليت و چالش‌هاي احتمالي وجود دارد که بايد آنها را با هم در نظر گرفت تا بتوان تصويري روشن از جايگاه کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتي در فرايند سوادآموزي در عصر جهاني شدن ارايه داد.
كتابخانه‌هاي عمومي در صورت برخورداري از كتاب‌هاي مناسب و كتابداران متخصص و توجه به نيازهاي مراجعان، مي‌توانند عامل موثري در تشويق اقشار مختلف مردم به مطالعه شوند. كتابخانه‌هاي عمومي اگر جايگاه واقعي خود را بيابند و امكانات لازم و گستردگي متناسب با رشد جمعيت را به دست آورند، جامعه مخاطب آنها از حيث تاريخي و اجتماعي در مكاني از بلوغ و قدرت گزينش قرار مي‌گيرد كه نه تنها برآورنده نياز اطلاعاتي هر متقاضي و زمينه ساز رويكرد مردم به سوي مطالعه و كتابخواني است، بلكه مي‌تواند به عنوان پشتيبان امر تحقيقات در كشور و ضمانتي مطمئن براي سلامت جامعه باشد.
مجموعه سازي و انتخاب كتاب براي كتابخانه‌هاي عمومي، برگزاري جلسات نقد و بررسي كتاب با حضور نويسندگان و اعضاي كتابخانه‌ها، برگزاري برنامه‌هاي جنبي چون مسابقات كتابخواني، قصه گويي، شب شعر، نمايش فيلم، غني كردن بخش مرجع كتابخانه‌هاي عمومي براي پاسخ گويي به پرسش‌هاي علمي مراجعان، توسعه و گسترش فضاهاي مناسب مطالعه در كتابخانه‌ها، ايجاد و ارتباط و هماهنگي با مدارس براي بازديد دانش آموزان از كتابخانه‌ها و حضور كتابداران كتابخانه‌هاي عمومي در مدارس و تشريح خدمات و فعاليت‌هاي كتابخانه از راهكارهاي ارتقاي فرهنگ مطالعه و كتابخواني توسط كتابداران و كتابخانه‌ها ست.
کد مطلب : ۸۲۳۰۹
https://www.ibna.ir/vdcb9fbw.rhb5gpiuur.html
