به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، باقر آيت‌الله‌زاده شيرازي؛ بنيان‌گذار مرمت علمي بناها، آثار و محوطه‌هاي تاريخي در ايران است. وي در طول حيات خويش، طرح و اجراي احيا و مرمت صدها بنا و محوطه تاريخي در کشور را به عهده داشت و نقش موثري در مطالعات تاريخ معماري ايران، اشاعه دانش مرمت در کشور و تربيت نيروي انساني متخصص در اين زمينه ايفا كرد.

آيت‌الله‌زاده شيرازي، فرزند سيدمحمدحسين، در سال 1315 خورشيدي در نجف اشرف در خانواده‌اي ايراني، روحاني و ديني به دنيا آمد. وي از نواده‌گان ميرزاي بزرگ شيرازي است. او دوران کودکي و نوجواني خود را در فضاي بسيار غني ديني، اعتقادي، فرهنگي و علمي در نجف و تهران طي کرد و در سال 1335 موفق به اخذ ديپلم رياضي از دبيرستان دارالفنون شد.

وي در سال 1342 در رشته کارشناسي‌ارشد معماري از دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران فارغ‌التحصيل شد. عنوان پايان‌نامه کارشناسي ارشد او طرح پيشنهادي کانون اصلاح و تربيت اطفال بزهکار بود. مولف كتاب «معماري هخامنشي» در سال 1343 براي ادامه تحصيل به ايتاليا رفت و در سال 1350 (1971 میلادی) موفق به اخذ مدرک دکترا در رشته مطالعه و مرمت بناها و بافت‌هاي تاريخي از دانشکده معماري دانشگاه رم شد. 

عنوان پايان‌نامه دکتراي وي « پروژه احياي بازار اصفهان– مرکز کهن تجاري و فرهنگي شهر» بود. اين رساله دکترا، تحت نظارت و راهنمايي معمار مشهور ايتاليايي زنده‌ياد پروفسور دکتر «د‌ي آينجليس دوسات» انجام پذيرفت.

مشاغل و فعاليت‌هاي اجرايي اين استاد معماري ايران بسيار است. وي رييس دفتر فني سازمان ملي حفاظت آثار باستاني ايران در استان اصفهان در سال‌هاي 1346 تا 1358 بود. همچنين رياست سازمان ملي حفاظت آثار باستاني ايران و سرپرست اداره کل حفاظت آثار باستاني و بناهاي تاريخي، معاون اجرايي و قائم مقام سازمان ميراث فرهنگي كشور،کارشناس و مشاور علمي حفاظت و مرمت بناها و محوطه‌هاي تاريخي فرهنگي را به عهده داشت.

همکاري افتخاري در دوران بازنشستگي با سازمان ميراث فرهنگي کشور در ارتباط با تهيه طرح مرمت و احياي مجموعه تاريخي فرهنگي عمارت مسعوديه تهران و نظارت افتخاري بر اجراي آن، مرمت ارگ تاريخي بم، مسجد کبود، گنبد جنت سراي اردبيل، دير گچين، قصر بهرام و عين الرشيد ازجمله ديگر فعاليت‌هاي وي در دوران بازنشستگي است.

وي مدير مسوول و عضو هيات تحريريه فصلنامه علمي، فني، هنري «اثر» وابسته به سازمان ميراث فرهنگي کشور بود و تا شماره 41 این نشریه، مديريت اين فصل‌نامه را به عهده داشت. اين مجله در سال 1378 از سوي وزارت فرهنگ و آموزش عالي شايستگي کسب درجه علمي،ترويجي را پيدا كرد. اين مجله، فضايي را فراهم آورد که تلاش‌گران صحنه ميراث فرهنگي کشور قادر باشند نتيجه تلاش‌ها و مطالعات خود را منتشر کنند. 

وي در مجموعه مقالات خود با نام «اخلاق در مرمت» آورده است: «مرمت، اقدامی است که رابطه بين اثر و مرمت‌گر (انسان) را مشخص می‌‌كند. مرمت‌گر، انسانی است متخصص و هنرمند که نگاه عميق به تاريخ دارد و مهم‌تر آن‌که امروزي و انسانی معاصر‌ است. او را جاذبه عشق به تاريخ، هنر و بالاتر از همه انسان به اين کار کشانده است. او انسان بی‌تفاوتی نيست و نگاهش به اثر تاريخی از روی شناخت و عشق است و اين عشق است که انگيزه‌اي‌ برای شناخت او و رابطه او با اثر، رابطه‌ای عاشقانه، عالمانه و هنرمندانه برقرار مي‌كند. مرمت پيش از آنکه يک حرفه باشد، لطافت روح و طلب رضای خداوند است. مرمت تواضع می‌طلبد، خودخواهی و منيت برای اين کار آفت است. آن روزی که مرمت تمام شود و نيت مرمت‌گر در آن رنگ گيرد و انعکاس يابد، اثر شخصيت می‌بازد. مرمت‌گر بايد طوری عمل کند که کار او تاريخ را به بيان آورد و آن را تدوام بخشد. کار او تداومی تاريخی و استمرار بخشيدن به آن است. بيش از هر چيز، مرمت‌گر امانت‌داری پرهيزکار است. آنچه در دست اوست امانتی است که با درستی و صداقت بايد به نسل بعدي بسپارد.»

بنيان‌گذار مرمت علمي بناها، آثار و محوطه‌هاي تاريخي در ايران، برنده جايزه بين‌المللي «Award for Architecture» به دليل ارايه و اجراي طرح مرمت، حفظ و احياي بناهاي تاريخي چهل ستون، عالي‌قاپو و هشت بهشت در شهر اصفهان در سال 1980 ميلادي بود.

اين جايزه، به خاطر کار حفاظتي دقيق و گسترده و گزارش‌هاي پژوهشي منتشر شده به مجريان آن اعطا شد. نتايج اين پروژه، باعث گسترش بدنه دانش معماري از معماري اسلامي شد و کارشناسان و هنرمندان آموزش‌ ديده در اين پروژه، در ساليان بعد، از تجارب کسب شده خود در مرمت و احياي بناهاي متعددي در اصفهان و ساير شهرهاي ايران بهره بردند.

وي چهره ماندگار عرصه معماري، مرمت و حفظ آثار تاريخي، همايش چهره‌هاي ماندگار در سال 1380 بود و به دريافت لوح تقدير به مناسبت همکاري در همايش ملي بنياد ايران‌شناسي نايل شد. 

ترجمه كتاب «معماري اسلامي- شکل، کارکرد و معني» نوشته روبرت هيلن برند به كوشش انتشارات روزنه، ترجمه كتاب «بين دو زمين لرزه: کتاب راهنماي ميراث فرهنگي در مناطق زلزله‌خيز» نوشته سر برنارد ام فيلدن به كوشش موسسه فرهنگي ايکوموس ايران، پايگاه پژوهشي ارگ بم و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، ترجمه فصل 16 از بخش سوم جلد سوم كتاب «معماري هخامنشي» و فصل‌هاي 39، 42 و 43 از بخش ششم جلد سوم كتاب «معماري دوران اسلامي» به همراه تعليفات مترجم بر جلد سوم از جمله كتاب‌هاي اين مرمت‌گر است.

همچنين ترجمه «حفاظت و مرمت سازه‌اي ميراث معمارانه»، نوشته «جورجو کروچي»، «مروري بررويکرد ايران معاصر به حفاظت ميراث فرهنگي»، ترجمه «منشورهاي بين‌المللي حفاظت: منشورها و قوانين محافظت معمارانه»، «منشورحفاظت مکان‌هاي ارزشمند ميراث فرهنگي»، «منشور آتن، منشور ونيز» و «تاريخ معماري و شهرسازي شهر اصفهان» از جمله ديگر آثار شيرازي است كه در كارنامه وي به چشم مي‌خورد.

سيد باقر آيت‌الله‌زاده شيرازي پس از 40 سال تلاش خستگي‌ناپذير براي حفظ و احياي هويت ديني و ملي ايران، عصر روز يکشنبه 28 مردادماه 1386 در مراسم بزرگداشت خود به دليل عارضه قلبی در سن 71 سالگی درگذشت.