به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشر ژرفا کتاب «روایتی نو از زندگی و فعالیت سیاسی حیدرخان عمواوغلی» به قلم دکتر ناصر عظیمی را به چاپ رساند. عظیمی سال‌هاست که درباره تاریخ و جغرافیای گیلان مشغول تحقیق، پژوهش و تالیف است. او در این زمینه کتاب‌های گرانبها و پرباری از جمله «جنبشی که به انقلاب تبدیل شد»، «جغرافیای طبیعی گیلان»، «روایتی نو از جنبش و انقلاب جنگل»، «کوچک‌خانی که باید از نو شناخت» و ... تالیف و به چاپ رسانده است. تحقیقات و تالیفات عظیمی به ویژه درباره جنبش جنگل به دلیل دارا بودن نکات نو یا کمتر مطرح شده، دارای اهمیت خاصی است. از نگاه عظیمی که تلاش دارد نگاه تاریخی را از نگاه سیاسی جدا کند جنبش جنگل دارای نکات خاصی است که از منظر پژوهشگران و محققانی قابل طرح و بررسی است که به جغرافیای گیلان احاطه داشته باشند و پس از آن به تحلیل درباره رویدادهای آن بپردازند.

عظیمی در ادامه پژوهش درباره جنبش جنگل کتاب جدیدی درباره حیدرعمواوغلی با عنوان «روایتی نو از زندگی و فعالیت سیاسی حیدرخان عمواوغلی» در نشر ژرفا به چاپ رسانده که از دو لحاظ دارای اهمیت است؛ نخست این‌که درباره حیدرعمواوغلی کارهای جدید مستند و مستدل انجام نشده یا بسیار ضعیف و بازاری و تکرار مطالب قدیمی است. نکته دیگر این‌که پژوهشگر و محقق گیلانی در روایت زندگی و کارنامه حیدرعمواوغلی به اسناد و ناگفته‌هایی تکیه کرده است که برای پژوهشگران موضوعاتی از این نوع دارای اهمیت بسیاری است به ویژه آن‌که مطالب کتاب بر اساس مستندات تاریخی و نگاه پژوهشی است نه تبلیغی. 

ایرانیان در تاریخ معاصر خود به طور معمول شخصیت‌های برجسته و قهرمانان تاریخی خود را از پنجره‌ای به تماشا نشسته‌اند که از صافی و فیلتر ایدئولوژی‌ها عبور داده شده‌اند. ایدئولوژهایی که به اختصار «آگاهی کاذب»، «واقعیت نابسنده» و «قالبی که به مثابه وارونه نمایی واقعیت» خوانده شده است. 

حیدرخان عمواوغلی نیز یکی از مشهورترین این شخصیت‌های تاریخی اوست. او یکی از چهره‌های درخشان انقلاب مشروطه است که به ویژه از دهه 1320 که بسیاری از جریان‌های سیاسی در انتظار انقلابی در دسترس، لحظه‌شماری می‌کردند، می‌باید به گونه‌ای دلخواه، آرایش و پیرایش می‌شده و شده است. در چنین فضای فکری و فرهنگی، حیدرخان با سوابق ذهنی که در تاریخ مشروطه از او بر جای مانده بود، سوژه تبلیغی بلیغی بود که ترسیم چهره‌ای ایده‌ال از آن برای هر کسی و هر جریانی به تناسب اهدافی که در پیش بود، می‌توانست، انگیزش‌های مناسبی برای اغراض تبلیغی و تهییجی باشد. از این رو در این کتاب به بهانه بررسی زندگی و فعالیت سیاسی حیدرخان عمواوغلی یکی از بنیانگذاران اصلی «اجتماعیون عامیون» در ایران که در این کتاب «سوسیال دموکراسی ایرانی» نیز نامیده شده، ضمن ارایه روایتی تاریخی نه تبلیغی از حیدرخان، بر دو نکته مهم تاکید شده است. نکته نخست، پرده‌برداری از تحریف و تقطیع شخصیت و فعالیت سیاسی حیدرخان به منظور بهره‌برداری سیاسی و تبلیغی از او، نکته دوم، به موازات بررسی فعالیت حیدرخان و اجتماعیون عامیون یا همان سوسیال دموکراسی ایرانی در بستر تاریخ مشروطه و بعد از آن، به ویژه بر چگونگی مسدود شدن راه رشد درونزای این تفکر دگراندیشانه چپ ایرانی، مکث و تامل شده است.

دو هدف این نوشته در هشت فصل از کتاب به زندگی و فعالیت سیاسی حیدرخان در ایران، اروپا، روسیه انقلابی و سرانجام در بازگشتی تراژیک به گیلان پرداخته و در این چهار جغرافیا در چارچوب اهداف پیش گفته کتاب، روایت شده است. روایتی که به باور ما «روایتی» است نو. بر پایه اسنادی که در دست نویسنده بوده، تلاش شده تا وجود گوناگون فعالیت سیاسی حیدرخان بدون گزینش‌های هدفمند و غیرعلمی، روایتی حتی المقدور به دور از سوگیری مشخص به دست داده شود. از این رو خواننده در این کتاب با چهرهای جدید از حیدرخان رو به رو خواهد شد که تا کنون کمتر از او روایت شده است. 

در فصل نخست کتاب، به طرح مساله و پرسش‌های اساسی این پژوهش پرداخته شده است. خواننده در این فصل کوتاه با هدف‌های اصلی و پرسش‌های اساسی پژوهش‌های اساسی پژوهش آشنا می‌شود.
 
در فصل دوم، به زندگی و فعالیت حیدرخان در ایران پرداخته می‌شود که نزدیک به ده سال طول کشیده است، ده سالی که اندکی قبل از مشروطه آغاز و تا پایان دورانی که دوران مشروطه در ایران نامیده شده، ادامه می‌یابد. در این فصل به ویژه نگاهی متفاوت بر محتوای فعالیت سیاسی حیدرخان در مشروطه و عقاید سیاسی او و نقشی که در این تحولات داشته سخن گفته شده است.
 
در فصل سوم، زندگی و فعالیت سیاسی حیدرخان در اروپا، همراه با یاران دیرینش در اجتماعیون عامیون و حزب دموکرات ایران و همکاری با «کمیته ملیون برلن» و ماموریتی که به او در جنگ جهانی اول در بغداد و موصل محول شده بود، پرداخته می‌شود که در بررسی‌های تاریخ معاصر ایران هرگز به دلایلی که می‌دانیم روی آن مکث لازم نشده است. چرا که به باور ما مکث روی این بخش از شخصیت او می‌توانست برای مخاطبان، تامل و پرسش‌برانگیز باشد!

در فصل چهارم، به حضور حیدرخان در روسیه پس از وقوع انقلاب فوریه 1917 (اسفند 1295) و در آستانه انقلاب اکتبر پرداخته شده است که دو کاراکتر متفاوت از او به دست می‌دهد و باز هم در تاریخ‌نویسی تبلیغی و تهییجی ایرانی، کمتر به جزئیات و تفاوت اندیشه و عمل او در این دوره توجه شده است. در این دوره نزدیک به چهار سال، حیدرخان تا آمدن دوباره به ایران(گیلان) و در ارتباط با انقلاب ایران، نخست در حاشیه است، اما به همت و جنم و کاراکتری که از او سراغ داریم در فرصتی که پدید می‌آید، خود را با وجود موانع و دشواری‌ها از حاشیه به متن نقش‌آفرینی تاریخی بالا می‌کشد و از همین رو جدا از سیاست‌های رسمی دولت شوروی که در چارچوب منافع ملی آن کشور در پیش گرفته شده بود، به انقلاب جنگل در گیلان پا می‌گذارد. 

در فصل پنجم، با ورود او به گیلان و همکاری با کوچک‌خان آشنا می‌شویم که بعد از اتخاذ سیاست‌های جدید دولت شوروی در روابط خارجی و داخلی صورت می‌گیرد. این بخش از فعالیت سیاسی او تا سال‌های اخیر در ابهام کامل قرار داشت، اما با انتشار برخی اسناد و خاطرات، اکنون به اندازه‌ای که تصویری دقیق تر از آن به دست دهیم، به وجود آمده است.

فصل ششم و هفتم، به فرایندی در شرایط داخلی و خارجی اشاره دارد که همه دست به دست همه می‌دهند تا حضور او در انقلاب جنگل با ناکامی روبه‌رو شده و زمینه تراژدی قتل او فراهم شود. 

در فصل هشتم، با مروری بر فعالیت حیدرخان و نقش او بنیانگذاری اجتماعیون عامیون و جریان‌های سوسیال دموکراسی ایرانی، به تلاش کمینترن در مسدود کردن راه رشد درونزا، طبیعی و مستقل سوسیال دموکراسی ایرانی به عنوان یک جریان دگراندیش چپ پس از ورود بلشویک‌ها از دروازه انقلاب جنگل به ایران پرداخته شده است.

نویسنده در این پژوهش به هیچ وجه دستخوش رویکردی تمامیت‌خواهانه نبوده و مدعی آن نیست که روایت او از حیدرخان عمواوغلی تنها روایت واقعی است و بر آن خدشه‌ای نمی‌توان وارد کرد. تلاش نویسنده اما این بوده است که واقعی ترین روایت از زندگی و فعالیت یکی از اصلی‌ترین بنیانگذاران اجتماعیون عامیون و جریان چپ ایرانی قبل از ورود چپ لنینی- بلشویکی در ایران به دست دهد و به موازات این بررسی، نظریه مسدود شدن راه رشد درونزای سوسیال دموکراسی ایرانی را طرح کند که تا کنون کمتر شکلی که در این نوشته آمده، طرح شده است. بی‌تردید این خوانندگان فرهیخته و نکته سنج این نوشته کوتاه هستند که داوری خود را در خصوص موفقیت نویسنده در ارایه روایت واقعی تر و نتایجی که از آن به دست داده، خواهند داشت.

نشر ژرفا کتاب «روایتی نو از زندگی و فعالیت سیاسی حیدرخان عمواوغلی» به قلم دکتر ناصر عظیمی را در 300 نسخه به بهای 135 هزار تومان به چاپ رساند.