اغلب فیلمسازان سلیقه ذهنی خود را بر اقتباس ادبی ترجیح می‌دهند/ اثر وفادار به متن، بهترین فیلم اقتباسی از دید نویسندگان

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، یکی از مهم‌ترین آثار اقتباسی سال‌های اخیر، فیلم «بیست‌و‌سه نفر» ساخته مهدی جعفری است که با اقتباس از کتاب «آن بیست و سه نفر» نوشته احمد یوسف‌زاده نوشته شده و داستان معروف اسیران کودک ایرانی را روایت می‌کند که به آنها گفته شده که قرار است به صلیب سرخ بروند؛ اما به دیدار صدام برده می‌شوند. از واقعه اسارت این کودکان در جریان جنگ تحمیلی تا کنون چندین داستان و اثر ادبی دیگر نگاشته شده؛ اما قابل‌ تامل‌ترین‌شان دست‌مایه ساخت «بیست‌وسه نفر» قرار گرفته است.

احمد یوسف‌زاده، در گفت‌وگوبا ایبنا به بیان دیدگاه‌های خود درباره آثار اقباسی با نگاه به فیلم «۲۳ نفر» پرداخت و با اذعان بر اینکه کاملا موافق ارتباط انتزاعی‌نویس و ذهنی‌گرا بودن نویسندگان ایرانی با کم شدن اقتباس‌های ادبی نیست، توضیح داد: ابزار نویسنده کلمه و واژه و وسیله در اختیار سینماگر نیز تصویر است. اغلب نویسندگان علاقه‌ای به اقتباس از اثر خود ندارند و بیشتر اقتباس‌ها از آثار نویسندگان درگذشته انجام می‌شود. بیشتر نویسندگان واهمه دارند که داستان‌شان که مانند فرزند عزیزشان است با اعمال تغییرات و سلایق فیلمساز ضربه بخورد و جلوی چشم‌شان تکه‌تکه شود.

وی با تاکید بر مشکلات خاص تبدیل اثر ادبی به فیلم، افزود: اگر اثر اقتباسی به خوبی و هنرمندانه ساخته نشود، می‌تواند به داستان نویسنده ضربه بزند؛ اگر فیلمساز به اقتباس گام‌به‌گام با هماهنگی و ارتباط تنگاتنگ با نویسنده بپردازد و تمام تلاش خود را برای وفاداری به متن به کار ببرد می‌تواند بهترین اثر اقتباسی را خلق کند که هم خود و نویسنده و نیز خواننده داستان و بیننده فیلم را راضی می‌کند.
 
یوسف‌زاده با بیان اینکه از اقتباس مهدی جعفری از کتابش راضی است، گفت: بین من به عنوان نویسنده و فیلمنامه‌نویس ارتباط نزدیکی وجود داشت و من به عنوان مشاور در تدوین فیلمنامه همکاری کردم که این تعامل دو سویه باعث شد اثر خوبی خلق شود؛ اما متاسفانه اغلب این تعامل وجود ندارد.

وی تاکید کرد: گاهی یک نفر تنها خواننده کتاب مورد اقتباس است و فردی تنها بیننده فیلم ساخته شده بر اساس آن اثر، اما وقتی بیننده کتاب مورد اقتباس را می‌خواند یا خواننده اثر به تماشای فیلم اقتباس شده می‌نشیند، گاه با چالش‌هایی مواجه می‌شود. اغلب خوانندگان کتاب‌های مورد اقتباس پس از دیدن فیلم به این باور می‌رسند که بخش‌هایی از جزئیات جالب، حذف شده و وفاداری به متن در ساخت فیلم اقتباسی به‌ویژه آثار ساخته شده بر اساس زندگینامه‌ها کار دشواری است. برای یک فیلمساز دشوار است که در مدت زمان حدود 100 دقیقه جذاب‌ترین اتفاقات دوران اسارت 23 نوجوان را نشان دهد و با محدودیت زمان مواجه است.

این نویسنده افزود: اقتباس به معنی شعله گرفتن، یعنی تنها بخش‌هایی و نه تمام آتش را برداشتن است. در سال‌های اخیر نسبت به دوره‌های گذشته تعداد فیلم‌های اقتباسی از نویسندگان معاصر کاهش یافته است. به نظر می‌رسد فیلمسازان که اغلب نویسندگان خوبی نیز شده و دست به قلم هستند ترجیح می‌دهند سلیقه ذهنی خود را در انتخاب و بازگویی وقایع به کار ببرند.

وی یکی از مزایای اصلی اقتباس برای نویسندگان را تجاری شدن و افزایش فروش کتاب عنوان کرد و گفت: مسلما وقتی یک فیلم موفق بر اساس یک کتاب ساخته می‌شود، بینندگان علاقه پیدا می‌کنند داستان را بخوانند. از سوی دیگر برای خوانندگان کتاب‌ها نیز جالب است که صحنه داستان در مقایل چشم‌شان به تصویر کشیده شود. من در زمان خواندن کتاب «بینوایان» و نیز «زندگی نلسون ماندلا» خیلی کنجکاو بودم با صحنه‌ها و مکان وقایع روبه‌رو شوم که با اینکه فیلم‌های ساخته شده یک صدم حوادث را شامل می‌شد جذاب بود.

یوسف‌زاده در پایان گفت: از دیدگاه نویسنده، اثر اقتباسی موفق، فیلمی است که گام‌به‌گام و وفادار به متن اقتباس شده و شاید نظر فیلمساز، بیننده و خواننده متفاوت باشد.