علیرضا سلطانشاهی؛ سرداور گروه «مقاومت و بین‌الملل اسلامی» نوزدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، شمار آثاری را که در این گروه از استانداردهای لازم و حداقلی برای پذیرش در بخش داوری برخوردار بودند، حدود 70 عنوان کتاب برشمرد و در ارزیابی کلی از سطح کیفی آثار داوری شده و مقایسه آثار این دوره با دوره‌های قبلی، بیان کرد: سومین دوره‌ای است که گروه «مقاومت و بین‌الملل اسلامی» به گروه‌های داوری جشنواره کتاب سال دفاع مقدس اضافه شده، اما متأسفانه هنوز ما به کتاب شاخصی در این گروه نرسیده‌ایم. منظورم از شاخص این است که بتوانیم بگوییم این کتاب همه یا تقریبا همه ویژگی‌های لازم برای احراز مقام اول را دارد. در دو دوره قبل به زحمت می‌توانستیم کتابی را با این تعریف پیدا کنیم و عمدتا بهترین آثار داوری‌شده را «قابل تقدیر» و نه «کتاب برتر» اعلام کردیم. البته انصافا در این دوره، نسبت به دو دوره گذشته کمی شرایط بهتر و آثار باکیفیت‌تری داشتیم.

وی افزود: این ضعف که گفتم دلایلی دارد و می‌توان درباره این‌که چرا چنین اتفاقی می‌افتد، صحبت کرد. جشنواره به یک معنا آخرین مرحله از پروسه تولید کتاب را مدنظر دارد، اما اگر قرار باشد ما اقدامی اساسی پیرامون جشنواره انجام بدهیم، باید از موضوع‌یابی شروع کنیم و درباره تک‌تک مسائل مرتبط مثل مخاطبان، نویسنده‌ها، مترجمان، ناشران و همچنین سیستم توزیع بازنگری داشته باشیم و درباره همه این مسائل فکرهای اساسی کنیم. به شرط این بازنگری، می‌توانیم به این برسیم که کارهای مطرح‌شده در جشنواره به معیارهای شاخص و تراز کتاب دفاع مقدس در حوزه مقاومت و بین‌الملل نزدیک شوند. البته من فقط درباره گروه مقاومت و بین‌الملل اسلامی صحبت می‌کنم و تا جایی که دورادور خبر دارم در گروه‌های دیگر وضع آثار به مراتب بهتر از این گروه است، چون ما در این گروه، در قیاس با گروه‌های دیگر، تعداد کمتری نویسنده و پژوهشگر و مترجم داریم و طبیعی است که در یک جامعه آماری کوچک، نباید انتظار تولید تعداد زیادی اثر با کیفیت بالا را داشته باشیم.
 
اقتصاد قوی، شرط اصلی برای تولید آثار قوی و ماندگار
سرداور گروه «مقاومت و بین‌الملل اسلامی» نوزدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس درباره مشکلاتی که سد راه تولید آثار فاخر و باکیفیت هستند، گفت: می‌دانیم که ما با جامعه‌ای که سرانه مطالعه بسیار پایین سروکار داریم، اگرچه برخی دوستان اعتقاد دارند که ما به نسبت بسیاری از کشورهای پیشرفته میزان انتشار کتاب و تعداد عناوین‌مان بسیار زیاد است و در رتبه‌بندی کشورها از نظر کمی جایگاه قابل اعتنایی داریم. اما من تعداد زیاد عنوان کتاب منتشرشده را دلیل وضعیت مطلوب جایگاه کتاب و مطالعه نمی‌دانم. اگر کتاب‌های درسی و کمک‌درسی و نیز کتاب‌های دینی (مثل ادعیه‌ها و مفاتیح و ...) را کنار بگذاریم، تعداد عناوین منتشر شده بسیار کمتر هم می‌شود.

سلطانشاهی ادامه داد: از اعداد و ارقام عناوین منتشرشده مهم‌تر این است که در حال حاضر تیراژ کتاب‌ها به 500 و گاهی زیر 500 نسخه رسیده و این از نظر من معیاری است که براساس آن وضعیت کتاب و کتاب‌خوانی را اسف‌بار ببینم. متأسفانه بسیاری از کتاب‌های حوزه مقاومت و بین‌الملل اسلامی به دلایل مختلف ازجمله فقدان شبکه گسترده نشر و توزیع کتاب، مهجور واقع می‌شوند. در واقع این تیراژ پایین که به آن اشاره کردم، بیشتر از هر چیز به ضعف ما در توزیع کتاب برمی‌گردد. ما حتی نتوانسته‌ایم نسبت به تولیدات ارزشمند خودمان اطلاع‌رسانی درستی داشته باشیم. بیشتر تولیدکنندگان در تهران هستند و کسانی که به تهران دسترسی ندارند از تهیه بخش بزرگی از تولیدات بازمی‌مانند.

با برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت نمی‌توان شاهد بهبود وضعیت کتاب و کتاب‌خوانی بود
وی تصریح کرد: مثلا از خودم مثالی بزنم. پیش از نمایشگاه مجازی کتاب امسال، من فهرستی با بیشتر از 200 عنوان کتاب را یادداشت کرده بودم تا برای مطالعه تخصصی خودم در بحث مقاومت آن‌ها را تهیه کنم. در نمایشگاه مجازی کتاب با این‌همه ویژگی مثبت که داشت و انصافا قابل تقدیر و قابل ترویج هم است، فقط 50 عنوان از کتاب‌های مورد نظرم عرضه شد. می‌بینیم که ناشر تهرانی با مخاطب شهرستانی و ناشر شهرستانی با مخاطب تهرانی ارتباطی باهم ندارند و شبکه‌ای هم وجود ندارد که این‌ها را به یکدیگر وصل کند. پژوهشگران زیادی در شهرهای مختلف برای پیدا کردن کتاب‌هایی که به خواندن‌شان نیاز دارند با مشکلات زیادی مواجه‌اند. وجود شبکه توزیع سراسری کتاب، طوری‌که کتاب را به‌دست علاقه‌مندانش برساند، بسیاری از مشکلات را چاره می‌کند. اگر سیستم توزیع کتاب ما چنان فراگیر و بزرگ و کارآمد باشد که حتی روستاها را هم دربرگیرد، قطعا تیراژ کتاب به بالای پنج هزار و 10 هزارتا می‌رسد.

سرداور گروه «مقاومت و بین‌الملل اسلامی» نوزدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس، گفت: حتی اگر در کوتاه‌مدت امکان ایجاد شبکه‌ای تا این حد گسترده وجود ندارد، بسیار ضروری است که حوزه اطلاع‌رسانی را تقویت کنیم تا مخاطبان از انتشار کتاب‌هایی که به موضوع‌شان علاقه دارند، باخبر شوند. هرچند، چه اطلاع‌رسانی مناسب و چه حتی توسعه و فراگیری اینترنت، جای شبکه گسترده و فراگیر توزیع کتاب را نمی‌گیرد. اقتصاد صنعت نشر مثل همه عرصه‌های دیگر اقتصاد، تابع قانون عرضه و تقاضا است و در یک اقتصاد قوی و پررونق در صنعت نشر است که نویسندگان حرفه‌ای و پژوهشگران توانمند فعالیت می‌کنند و آثار قوی و ماندگار تولید می‌شود. متأسفانه بسیاری از تصمیم‌گیران این حوزه از علم و تجربه لازم برخوردار نیستند و توان اجرا و انجام کارهای جدی و موثر را ندارند. با برنامه‌ریزی‌های فصلی و کوتاه‌مدت نمی‌توانیم شاهد بهبود وضعیت کتاب و کتاب‌خوانی و تقویت آثار مرتبط با حوزه دفاع مقدس در موضوع مقاومت و بین‌الملل اسلامی باشیم.