به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «شعر آیینه اندیشه» (بازخوانی شعرهای ضیاء موحود) عصر دیروز (10 خرداد) در سالن اجتماعات کانون ادبیات ایران با حضور مهرنوش قربانعلی، مسوول نشست، ضیاء موحد، شاعر و پژوهش‌گر و علیرضا پورمسلمی، شاعر، منتقد و مولف این کتاب و همچنین دیگر علاقه‌مندان حوزه شعر برگزار شد.

موحد در آغاز این نشست به 50 سال فعالیت‌اش در حوزه شعر و معاشرت با شاعران، شعرخوانی، سرودن شعر و مطالعه شعر اشاره و تصریح کرد: هنوز هم نمی‌دانم هنگامی‌که می‌خواهم درباره شعر صحبت کنم از چه بگویم یا چگونه آغاز کنم. اما اصل اساسی در حوزه شعر موسیقی آن است. شاعری که موسیقی را نمی‌‌شناسد، شاعر خوبی نیست. البته موسیقی تنها صحبت از وزن عروضی یا وزن نیمایی شعر نیست.

وی ادامه داد: موسیقی شعر همان وزن طبیعی کلام است. این موسیقی به شعر معنایی را می‌افزاید که این معنا پا به پای شعر حرکت می‌کند. اما فراموش نکنیم که در شعر کلمه نیز از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. حال سوال اینجاست که در این کلمه چه رمز و رازی وجود دارد.

این شاعر کلمه را دارای بار، فشار و عظمتی خواند که گاهي در شاعر اضطراب پدید می‌آورد و افزود: جدال بر سر وزن و بی‌وزنی، معنا و بی‌معنایی، صراحت و ابهام و اندیشه و عاطفه در شعر هر یک به‌طور جداگانه جای بحث دارند. اما باید بدانیم شعر بیش از هر چیز قائم به ذات خویش است.

وی در بخش دیگر از سخنانش به رابطه میان فلسفه و شعر اشاره كرد و توضیح داد: فلاسفه در عدم شباهت‌ها، شباهت می‌یابند. کار ما در فلسفه مفهوم‌سازی است. اگر مفهومی نداشته باشیم زبانمان ضعیف است. این‌که در این روزگار نقد ادبی ما خوب نیست به دلیل کم داشتن مفاهیم نقد ادبی و کار نکردن فلسفی روی این مسئله است.

موحد با تاکید بر این امر که شاعر نیز در عدم شباهت، شباهت می‌یابد گفت: شاعر از جزء آغاز می‌کند و در جزء، کل را می‌بیند. هنر جزء‌نگر و نه جزئی‌نگر است. اما فیلسوفان ابتدا مفاهیم کلی را مطرح می‌کنند و سپس به مسائل جزئی می‌رسند.

وی ادامه داد: اگر شاعر تنها به اندیشه بپردازد از عاطفه در شعر غافل می‌شود و اگرشاعری تنها به عاطفه پرداخت بازهم از اصل شعر غافل مانده است. بر همین اساس باید مرز میان شعر و فلسفه همواره حفظ شود.

این شاعر درباره چگونگی نگاه شاعران تشریح کرد: اهمیت شاعر در نگریستن به جهان از زاویه نگاه خودش و نه زاویه نگاه دیگران است. او از این منظر حس و بیان خود را به سایرین منتقل می‌کند و البته تقلید در این زمینه کشنده است.

وی در بخش دیگری شاعران را سازندگان زبان خواند و اظهار داشت: شاعر موجودی است که می‌تواند زبان را پاکیزه کند. در زبان فارسی حجم بالایی از ضرب‌المثل‌ها و تعبیرهای گوناگون از شعر وارد زبان عامیانه شده‌اند. «گلستان» سعدی بیش از 400 ضرب‌المثل را وارد زبان ما کرده است. 

پورمسلمی: خوانش متفاوت شعرهای موحد با منطق ریاضی 

این نشست به معرفی و بررسی کتاب «شعر آینه اندیشه» (بازخوانی شعرهای ضیاء موحد) اثر علیرضا پورمسلمی اختصاص داشت. پورمسلمی، نویسنده این کتاب، در این نشست به تشریح انگیزه‌اش از تالیف کتاب و چگونگی این امر پرداخت.

وی گفت: تالیف این کتاب با یک شعر و سپس یک مقاله در ارتباط با آن شعر شکل گرفت. جرقه کتاب از سال 1381 و ارایه خوانشی متفاوت بر مبنای منطق و مسایل ریاضی برای سروده «شعری برای دیدن» آغاز شد. پس از این مقاله تصمیم گرفتم با همان رویکرد سایر شعرهای موحد را بررسی کنم.

این شاعر با تاکید بر بررسی سه مجموعه شعر موحد با دقت ریاضی اظهار داشت: رویکرد من به ادبیات براساس علوم و به ویژه ریاضی بود. کتاب چند بخش دارد. بخش نخست «زمان» -البته نه به معنای بررسی مفهوم آن- است. در این بخش تمامی شعرها را بررسی کردم و رویکرد موحد نسبت به گذر زمان را نشان دادم.

وی ادامه داد: بخش دیگر کتاب اشاره به موضوع «طبیعت» و بررسی دیدگاه موحد نسبت به آن است. این بخش را براساس آمارگیری از کلمات بررسی کردم. اما «استعاره» بخش بعدی کتاب را شامل می‌شود. در این بخش چگونگی استفاده موحد از استعاره را نشان داده‌ام.

پورمسلمی درباره قسمت پایانی کتابش توضیح داد: در این قسمت خوانش چهار قطعه شعر «غراب»، «اما»، «شعری برای دیدن» و «بن‌بست» با همان دقت و رویکرد ریاضی ارایه شده است.

ضیاء موحد، دارای دکترای فلسفه و کارشناسی ارشد در رشته فیزیک است. از جمله آثار او می‌توان به مجموعه شعرهای «مشتی نور سرد» (انتشارات اکنون/1380)، «غراب های سفید» (انتشارات نیلوفر/1369) و «بر آب‌های نیلوفر» ( نشر آگاه/1354) و کتاب‌های «شعر و شناخت» (مجموعه مقاله‌های ادبی/ انتشارات مروارید/1377) و «سعدی» (انتشارات طرح نو/1372) اشاره کرد.

وی همچنین کتاب‌های «منتقدان فرهنگ» اثر ماتیو آرنولد تالزلی جانسون و «نظریه ادبیات» نوشته رنه ولک واستین وارن را به همراه تعدا دیگری مقاله در زمینه ادبیات به فارسی برگردانده است.

موحد جایزه تقدیری کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را برای مجموعه شعر «مشتی نور سرد» (1381) و جایزه کتاب سال را برای ترجمه کتاب «نظریه ادبیات» (1374) به خود اختصاص داده است.

علیرضا پورمسلمی، شاعر و منتقد متولد 1358 و کارشناس ارشد رشته ریاضی است. او علاوه بر تالیف و انتشار کتاب «شعر آیینه اندیشه» (نشر نیلوفر/1388) مقاله‌هایی را در حوزه‌های مختلف ادبی در روزنامه‌ها و مجلات به چاپ رسانده است.

نشست نقد و بررسی کتاب «شعر آیینه اندیشه» (بازخوانی شعرهای ضیاء موحد) عصر دیروز (10 خرداد) از ساعت 17 تا 19 در سالن اجتماعات کانون ادبیات ایران برگزار شد.