به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، مؤسسه معرفت و پژوهش در ادامه سلسله نشست‌هاي هفتگي خود اين بار به موضوع «دين و حقوق بشر» پرداخت. حسين هوشمند سخنران اين جلسه كه سخنراني خود را در قالب يك پروژه تحقيقاتي تازه براي حاضران ارائه داد، منبع سخنراني خود را كتاب «قانون ملل» جان راولز معرفي كرد.

جان راولز (2002 ـ 1921) متفكر و فيلسوف سياسي آمريكايي، از سرشناس‌ترين فلاسفه سياسي قرن بيستم و حتي به تعبير برخي انديشمندان، از شاخص‌ترين چهره‌هاي فلسفه سياسي اين قرن محسوب مي‌شود. 

آثار اين فيلسوف بحث‌انگيز و تأثيرگذار، بيش از پنجاه سال است كه چاپ مي‌شود و اين نوشته‌ها به‌طور فزاينده‌اي در طول اين مدت، فلسفه سياسي در سراسر جهان را تحت تأثير قرار داده است. 

هوشمند در ابتداي جلسه با بيان تاريخچه كوتاهي از به‌وجود آمدن حقوق بشر گفت: پس از جنگ جهاني دوم، دولت‌هاي بزرگ دور هم گرد آمدند و قرار شد قواعدي براي دولت‌ها و ملل تعيين كنند تا عوارض جنگ جهاني دوم مردم را آزار ندهد. پس از برگزاري اين جلسات بنا شد دولت‌ها نظريات خود را به اين قواعد و چارچوب‌ها محدود كنند و از اين پس انقلاب عصر جديدي به نام انقلاب حقوق بشر شكل گرفت.


هوشمند گفت: درباره حقوق بشر دو دسته نظريه وجود دارد؛ دسته اول معتقدند حقوق بشر برابر است با حقوقي كه شهروندان در يك جامعه ليبرال_دموكراسي دارند اما دسته دوم كه نظرشان مقابل اين دسته است، معتقدند حقوق بشر شامل حقوقي است كه افراد حتي بدون نهادهاي اجتماعي هم واجد آنند. ديدگاه اول رهيافت حداكثري و ديدگاه دوم رهيافت حداقلي نام دارد. در رهيافت حداقلي حقوق بشر تنها به امنيت جاني افراد منحصر مي‌شود.

هوشمند در ادامه افزود: در مقابل اين دو رهيافت، ديدگاه متفاوت ديگري وجود دارد. در اين ديدگاه دامنه حقوق بشر محدودتر از رهيافت حداكثري و جامع‌تر از حداقلي است. اين مفهوم جديد و متفاوت در كتاب «قانون ملل» جان راولز بررسي و تبيين شده است. از نظر وي قواعد حقوق بشر محدود به نهاد خاصي نيست بلكه يك امر ضروري و فوري و نسبتش با عدالت، يك نسبت خاص و عام است.

هوشمند با توضيح بيشتر ديدگاه راولز گفت: از نظر راولز حقوق بشر جهاني است اما نه به اين معنا كه جهان‌شمول بودن آن مبناي همه نظام و قواعد قرار بگيرد. راولز چند حق اساسي را مطرح مي‌كند و معتقد است اين حقوق جزو حقوق اصلي و اساسي بشري‌اند. حق زندگي، معيشت و امنيت، آزادي، مصون بودن از تصرف اجباري، آزادي وجدان، آزادي ديني ومذهبي، مالكيت شخصي و برابري در صدور احكام در شرايط يكسان، از جمله اين حقوق‌اند.

وي گفت: حقوقي كه راولز برشمرده، جزو حقوقي‌اند كه نقش حياتي در اخلاق جهاني دارند و اگر دولتي اينها را نقض كند، حقوق بشر را نقض كرده است. 

هوشمند با اشاره به نظريه عدالت راولز افزود: شهروندان در يك جامعه بايد آزادي‌هاي اوليه مثل مشاركت، تعليم و تربيت، عقيده، تفكر، توزيع عادلانه و مالكيت خصوصي را داشته باشند و توزيع عادلانه اين حقوق پيش شرط مشاركت و همكاري شهروندان است. اگر افراد يك جامعه اين حقوق را نداشته باشند، نمي‌توانند مشاركت كنند. از نظر راولز مردم بازيگران اصلي جهان و شهروندان، بازيگران اصلي جامعه‌اند و حاكميت چنين جامعه‌اي در اختيار شهروندان است.

هوشمند پس از بحث درباره حقوق بشر، به بحث ارتباط حقوق بشر با دين پرداخت و گفت: با وجود اديان و سنت‌هاي مختلف و متفاوتي كه وجود دارد، چگونه مي‌توان حقوق بشر را مورد توافق همه سنت‌ و اديان كرد؟ در پاسخ به اين سؤال بايد گفت اگر حقوق بشر را مستقل و آزاد بدانيم، همه دستگاه ها و سنت‌ها مي‌توانند با رجوع به قوانين حقوق بشر مفاد آن را اخذ و استفاده كنند.