به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، رساله «ذهبيه» رساله‌اي بوده است كه امام رضا(ع) درباره طب و بهداشت و صحت بدن توسط اغذيه، براي مامون عباسي نوشتند و چون مامون دستور داد آن را با آب طلا بنويسند، به رساله «ذهبيه» معروف شد. نام دیگر این رساله «طب‌الرضا» است و ترجمه‌ها و شرح‌های گوناگونی در دوره‌های مختلف از آن ارایه شده است.
از ترجمه‌ها و شرح‌های مختلف این رساله، هشت نسخه فارسی در گنجینه موزه ملک موجود است که سه نسخه از آن‌ها در قالب جشنواره ماه هشتم در این موزه به نمایش درآمدند. این هشت نسخه عبارتند از:
۱. ترجمه ذهبیه به خط غلامحسین‌بن علی یزدی
این نسخه خطی که در جشنواره ماه هشتم به‌نمایش درآمد، در سال ۱۳۰۰ هجری قمری توسط غلامحسین‌بن علی یزدی به‌خط شکسته نستعلیق کتابت شد. این کتاب نفیس در ۹ برگ ۱۲ سطری از جنس کاغذ ترمه در ابعاد ۱۰ در ۱۸/۷ با جلد میشن لایی سیاه مغزی قهوه‌ای صحافی شده است.
این نسخه نفیس که تذهیب آن به‌صورت «دوجدولی به اکلیل و شنگرف با عناوین شنگرفی» است، با عبارت «بر ضمایر آگاه ارباب هوش پوشیده نیست» آغاز شده و با عبارت «به امراض مبتلا و گرفتار سازی» پایان یافته است.
این ترجمه از رساله «ذهبیه» با کد «۱۷۰۷» و کلمات کلیدی «علی‌بن موسی‌الرضا(ع)، امام هشتم، ۱۵۳- ۲۰۳ ق.- کلمات قصار» و «پزشکی اسلامی الف. یزدی، غلامحسین‌بن علی، مترجم ب.عنوان» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می شود.
۲. ترجمه ذهبیه (رساله حضرت امام رضا) به‌خط محمدسعیدبن محمدتقی خاتون‌آبادی
این نسخه خطی که در جشنواره ماه هشتم به‌نمایش درآمد، مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری است و در سال ۱۰۸۱ هجری قمری توسط محمدسعیدبن محمدتقی خاتون‌آبادی به‌خط نستعلیق کتابت شد. این کتاب نفیس در ۱۹۲ برگ ۱۹ سطری با کاغذی از جنس نوعی ترمه در ابعاد ۷/۲۴ در ۸/۱۶ صحافی شده است.
این نسخه نفیس که تذهیب آن به‌صورت «جدول و کمند با یک سرلوح و دو پیشانی» است، با عبارت «بسمله، حمدله...و علما و فضلا نشسته بود» آغاز شده و با عبارت «و آن زمان تاسف سود ندارد» پایان یافته است.
این ترجمه از رساله «ذهبیه» با کد «۱۷/۴۲۷۵» و کلمات کلیدی «پزشکی اسلامی الف. خاتون‌آبادی، محمدسعیدبن محمدتقی، خطاط ب.عنوان» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود.
۳. ترجمه رساله ذهبیه به‌خط محمدتقی‌بن حسین خاتون‌آبادی
این نسخه خطی مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری است و در سال ۱۰۵۶ هجری قمری توسط محمدتقی‌بن حسین خاتون‌آبادی به‌خط نستعلیق و نسخ کتابت شد. این کتاب نفیس در کاغذ ترمه ۱۹ سطری در ابعاد ۲/۳۵ در ۱/۲۱ با جلد ساغری سیاه ضربی صحافی شده است.
این نسخه نفیس که در تذهیب آن عنوان‌ها به رنگ‌های مختلف به‌ویژه شنگرفی هستند، با عبارت «بسمله، حمدله...با جماعتی ائمه و حکما و فضلا نشسته بود» آغاز شده و با عبارت «از دست دهد، آن زمان تاسف سود ندارد» پایان یافته است.
این ترجمه از رساله «ذهبیه» با کد «۲۶/۴۳۷۹» و کلمات کلیدی «پزشکی اسلامی الف. خاتون‌آبادی اصفهانی، محمدتقی‌بن حسین، خطاط ب.عنوان» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود.
۴. ترجمه طب‌الرضا از مولا محمد مومن قزوینی الموتی
این نسخه خطی مربوط به قرن ۱۲ هجری قمری است و در سال ۱۱۲۶ هجری قمری توسط مولا محمد مومن قزوینی الموتی ترجمه شد. این کتاب نفیس در ۴۲ برگ ۱۹ سطری با کاغذ «فستقی» در ابعاد ۳/۱۶ در ۲/۲۶ با جلد میشن قهوه‌ای ضربی صحافی شده است.
این نسخه نفیس با عبارت «حمد بی و ثنای بی عدد مر واجب‌الوجودی است» آغاز شده و با عبارت «و امامی صدوق در پنجم ماه جمادی‌الاخر ۱۱۲۶» پایان یافته است.
این ترجمه از رساله «ذهبیه» با کد «۵۷۰۹» و کلمات کلیدی «علی‌بن موسی‌الرضا(ع)، امام هشتم،۱۵۳-۲۰۳ ق.- کلمات قصار» و «پزشکی اسلامی الف.قزوینی الموتی، محمد مومن، مترجم ب.عنوان» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود.
۵. ترجمه طب‌الرضا به‌خط نسخ
این نسخه خطی در قرن ۱۳ هجری قمری به‌خط نسخ کتابت شد. این کتاب نفیس در ۲۲ برگ ۱۱ سطری با کاغذ «ترمه اصفهانی» در ابعاد ۱/۱۱ در ۴/۷ با جلد رویه کاغذی صحافی شده است.
این ترجمه از رساله «ذهبیه» با کد «۲/۴۴۲۷» و کلمات کلیدی «پزشکی اسلامی الف. خاتون‌آبادی، محمدسعیدبن محمدتقی، خطاط ب.عنوان» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود.
۶. ترجمه طب‌الرضا به‌خط نستعلیق
این نسخه خطی که در جشنواره ماه هشتم به‌نمایش درآمد، در قرن ۱۴هجری قمری به‌خط نستعلیق کتابت شد. این کتاب نفیس در ۱۷۴ برگ ۱۲ سطری با کاغذ «فرنگی آهار مهره» در ابعاد 11.1 در 18.2 با جلد میشن قهوه‌ای روشن صحافی شده است.
این نسخه نفیس که تذهیب آن به‌صورت مجدول (جدولی) با عناوین و نشان شنگرفی و دارای سرلوح است، با عبارت «بر ضمایر دل های ارباب هوش پوشیده نیست» آغاز شده و با عبارت «و نفس خود را در مرض نیاندازی» پایان یافته است.
این ترجمه از رساله «ذهبیه» با کد «۴۲۲۱» و کلمات کلیدی «علی‌بن موسی‌الرضا(ع)، امام هشتم، ۱۵۳- ۲۰۳ ق.- کلمات قصار» و «پزشکی اسلامی» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود.
۷. ترجمه طب‌الرضا (الذهبیه) به‌خط منصوربن ولی‌الله‌الطبیب و ابومسلم کهپایی
این نسخه خطی در قرن ۱۱هجری قمری توسط منصوربن ولی‌الله‌الطبیب و ابومسلم کهپایی(قهپایی) به‌خط نسخ کتابت شد. این کتاب نفیس با کاغذ ترمه و جلد میشن زرد سیر در ابعاد ۲۳ در ۹/۳۵ صحافی شده است.
این نسخه نفیس که در تذهیب آن عناوین و نشان‌ها شنگرفی است، با عبارت «بسمله...امه بعد این رساله‌ایست مشتمل بر معرفت بدن» آغاز شده و با عبارت «در معرض تلف اندازد،...سود ندارد» پایان یافته است.
این ترجمه از رساله «ذهبیه» با کد «۲/۴۵۷۳» و کلمات کلیدی «علی‌بن موسی‌الرضا(ع)، امام هشتم، ۱۵۳- ۲۰۳ ق.- نقل و قول‌ها» و «پزشکی اسلامی- قرن ۲ ق الف.الطبیب، منصوربن ولی‌الله، خطاط. ب.کهپایی، ابومسلم، خطاط ج.عنوان» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود.
۸. طب‌الرضا به‌خط نسخ
این نسخه خطی كه مربوط به قرن ۱۱ هجري قمري است، در سال ۱۰۹۰ قمري توسط فيض‌الله به‌خط نسخ کتابت شد. این کتاب نفیس در ۲۸۹ برگ ۱۶ سطري با كاغذ ترمه در ابعاد ۴/۱۳ در ۵/۲۲ با جلد ميشن قهوه‌اي يك لايي با مغزي سفيد صحافی شده است.
اين كتاب نفيس كه در تذهيب آن عنوان و نشان‌ها شنگرفي هستند، با عبارت «حمد بي‌قياس و سپاس ستوده اساس...سزاوار است» آغاز شده و با عبارت «به آب طلا بنويسند و به...موسوم سازند ترجمه طب‌الرضاست» پايان يافته است.
این ترجمه از رساله «ذهبیه» با کد «۵/۴۴۴۴» و كلمات کلیدی «پزشكي اسلامي» و «علی‌بن موسی‌الرضا(ع)، امام هشتم، ۱۵۳- ۲۰۳ ق.- نقل و قول‌ها الف.عنوان» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود.
كتابخانه و موزه ملي ملك، داراي ۱۹ هزار عنوان نسخه خطي و هفت مجموعه هنر لاكي، هنر خوشنويسي، سكه، تمبر، فرش، آثار هنري و مجموعه اهدايي بانو ملك است. اين مجموعه درواقع، دومين گنجينه نسخه‌های نفیس خطي ايران پس از كتابخانه آستان قدس رضوي و قديمي‌ترين موزه وقفي كشور است كه توسط حاج حسين آقاي ملك، خير فقيد، گردآوري و در ششم آبان ۱۳۱۶ خورشيدي، وقف بر آستان قدس رضوي شد.
شنبه ۹ آبان ۱۳۸۸ - ۱۰:۳۲
هشت نسخه خطی نفیس از ترجمه فارسی رساله «ذهبیه» یا «طب‌الرضا» در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود. ایبنا گزارشی دارد از این نسخه‌ها و ویژگی‌های آن‌ها.
نظر شما