به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ زنده‌یاد یدالله مفتون امینی در گفت‌وگویی اولین تجربه شاعرانگی‌اش را این‌طور تعریف کرد: «در ۶ سالگی نزد میرزا عبدالعلی انصاری به مکتب‌ رفتم. پدرم مرا به او سپرد تا درس بخوانم. شخص بسیار باسوادی بود و مدام از بوستان سعدی شعر می‌خواند. با شعر خواندن او با وزن شعر آشنا ‌شدم؛ اولین تجربه‌های شاعرانگی‌ام در همان وزنی متبلور شد که به گوشم خورده بود.»

این شاعر معاصر به دلیل جغرافیای زادگاه تولدش به خطه آذربایجان و مردم آن عشق می‌ورزید و این را در اشعارش هم نشان می‌داد؛ مانند کتاب «آجی چای» که به طور کامل به زبان ترکی سروده شده است. در اشعار مفتون، تجدد و مدرنیته حضور دارد و تلاش او بر آن بوده است که گریزی به این مسائل بزند. اشعار وی در عین تازگی، ریشه در شعر کلاسیک فارسی دارد و این امر برآیند شناخت امینی از سنت شعر فارسی و نیز نتیجه برخورداری وی از بن‌مایه‌های غنی شعر کلاسیک است. در ادامه مروری بر کلماتی که از زنده‌یاد مفتون به جای مانده است خواهیم داشت:

«دریاچه»، اولین دفتر شعر مفتون امینی است که انتشارات بانک بازرگانی در سال 1336 آن را منتشر کرد. او شکل‌گیری اشعار این مجموعه را حاصل یک مشاهده عینی دانست؛ همان زمان که با ابوالقاسم مجتهدی، رئیس دادگستری وقت به کنار دریاچه ارومیه و دریاچه رضایه در راه مهاباد کردستان رفته و ساحل زیبایی را دیده بود که بر او تأثیر فراوانی گذاشت. چنین شد که شعر «دریاچه» خلق شد.

«کولاک»، کتابی است که اولین شعر نیمایی مفتون در آن منتشر شده است. این کتاب را انتشارات شمس در سال 1344 در تبریز منتشر کرد. مفتون تا پیش از این غزل‌سرایی بود که تحسین بسیاری را برانگیخته بود؛ از شهریار تا سایه، ولی با انتشار شعر نیمایی خود، تحسین نوگرایان را هم به سوی خود جلب کرد.

از سال‌های 1346 تا 1357 سه مجموعه دیگر با عناوین «انارستان»، «عاشقلی کروان» و «نهنگ یا موج (گزینه کولاک و انارستان)» از یدالله مفتون امینی منتشر شد؛ اما تا 13 سال بعد خبری از شعر جدید نبود. درنهایت در سال 1370 گزینه اشعار دیگری از وی با عنوان «فصل پنهان» به کوشش انتشارات مرغ آمین در تهران منتشر شد. او این مجموعه را به همسرش، انور اعظمی تقدیم کرده است. اشعاری که بیانگر تجربه دیگری از این شاعر است؛ زیرا علاوه‌بر اشعار نیمایی، شعرهای سپیدی نیز از زنده‌یاد امینی در مقابل چشمان مخاطبان قرار می‌گیرد که نمونه‌ای درخشان به حساب می‌آید. زنده‌یاد یدالله مفتون امینی سال‌های دیگر عمر خود را هم به سرودن شعر گذراند و در سال‌های مختلف، دفترهای شعر متعددی از وی منتشر شد که می‌توان به «یک تاکستان احتمال»، «سپیدخوانی روز»، «عصرانه در باغ رصدخانه» و «من و خزان و تو» اشاره کرد.

در سال 1386 نشر نگاه در تهران دفتر شعری با نام «شب هزار و دو» از این شاعر معاصر منتشر کرد که بخشی از اشعار آن به زبان ترکی آذری بود. از نگاه زنده‌یاد مفتون، به ترکی شعر گفتن مشکل‌تر است؛ چون در ترکی قافیه کم است، در حالی که در فارسی بی‌نهایت قافیه داریم اما وسعت زبان در ترکی خیلی زیاد است و در عین حال افعال بی‌قاعده ندارد و شاعر، آزادی عمل زیادی نیز ندارد. بیشتر اشعار فولکوریک ترکی‌اش درونمایه‌ای از عشق، همدردی، آرزو و گاه با شمه‌ای از یأس و نوامیدی همراه است. یک، سه و پنج سال بعد از انتشار این دفتر شعر، نشر امرود در تهران سه دفتر شعر دیگر از یدالله مفتون امینی با عناوین «اکنون‌های دور»، «از پرسه خیال در اطراف وقت سبز» و «جشن واژه‌ها و حس‌ها و حال‌ها» منتشر کرد. نشرهای دیگری مانند ثالث و مروارید نیز همزمان در سال 1393 به ترتیب دفتر شعر «طلایی/خاکستری/رگبار» و «گزینه اشعار» را منتشر کردند. نوبت به دفتر شعر «آجی چای» می‌رسد که نشر آواز در تهران در سال 1395 آن را منتشر کرد. مجموعه‌ای که یک ویژگی مهم دارد و آن، زبان همه اشعارش است که به ترکی سروده شده‌اند. «آجی چای» به معنای چای تلخ و نام رودی در آذربایجان است که از سبلان سرچشمه می‌گیرد و به سمت اهر و شمال تبریز می‌رود، در جایی به نام سلدوز می‌پیچد و از آن‌جا به دریاچه ارومیه می‌ریزد. آب این رودخانه تلخ و شور است و از رودهای باریک و گمنام آذربایجان محسوب می‌شود. در این مجموعه شاعر سعی کرده است یادی از این رود کند و آن را در اذهان خوانندگان زنده نگه‌دارد. و سرانجام آخرین دفتر شعر این شاعر «مستقیم تا نرسیده به صبح» نام دارد که انتشارات کوله پشتی آن را در سال 1397 منتشر کرده است. امینی در گفت‌وگویی درباره فضای این دفتر گفته است: «این کتاب هم شعر فارسی و هم شعر آذری دارد و شامل شعر سپید، رباعی، یک غزل و تعدادی شعر تک‌سطری است؛ تقریباً یک‌سوم مجموعه شعر سپید است. یک غزل با عنوان «غزل نودسالگی» دارد که به اصطلاح پست‌مدرن است و با تمام غزل‌های من متفاوت است. حدود ۱۵ رباعی نو هم دارد و تعدادی هم شعر تک‌سطری؛ اما تکیه این مجموعه بر شعر سپید است. یکی دو ضرب‌المثل‌ هم ساخته‌ام که در شعرهای تک‌سطری جای گرفته است.»
 
زنده یاد مفتون امینی در سال 1395 گواهینامه درجه یک هنری خود را از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرد و پس از سال‌ها فعالیت در حوزه شعر، در یکی از روزهای پاییز 1401 ما را با دنیایی از شعرهایش تنها گذاشت.