عیسی امیدوار (۱۳۰۸، تهران، دروازه دولاب) و عبدالله امیدوار (۱۳۱۰، تهران، دروازه دولاب) دو برادر جهانگرد، پژوهشگر، و مستندساز ایرانی هستند. در اردیبهشت ۱۳۹۴ یانگهون کواک دبیرکل سازمان شهروند جهانی (World Citizens Organization) از عیسی امیدوار به عنوان نخستین جهانگرد معاصر ایرانی که پیام صلح جهانی را با ایجاد دهکده‌ای جهانی برای مردم دنیا به ارمغان آورده است، تقدیر و چهارمین مدال شهروندی جهان را به او اهدا کرد. کواک همچنین عیسی امیدوار را به عنوان مشاور خود در ایران برگزید.
برادران امیدوار از اوایل پاییز ۱۳۳۳ (۱۹۵۴ میلادی) سفر پژوهشگرانه خود به دور دنیا را با دو دستگاه موتورسیکلت ماچلس ۵۰۰ سی‌سی از خانه پدری (واقع در خیابان سی‌متری نظامی، خیابان طوسی، تهران) به‌سوی مرز شرقیِ ایران با افغانستان آغاز کردند. استفاده از موتورسیکلت در این مرحله به منظور دستیابی به کوره راه‌ها و نقاط دور افتاده و جزایر صعب العبور بوده‌است. مرحله نخست سفر برادران امیدوار هفت سال (تا سال ۱۳۴۰) به درازا انجامید.
در این مرحله، آنان پس از گذر از کشورهای افغانستان، پاکستان و هند، به‌سوی تبت و سپس آسیای جنوب شرقی و استرالیا سفر کردند. در ادامه، آنان، با گذر از اقیانوس آرام، به آلاسکا، آمریکای شمالی، و آمریکای جنوبی سفر کردند. سرانجام، با گذر از اقیانوس اطلس، وارد اروپا شدند. آن دو، در اقامت کوتاه خود در اروپا، از محل انتشار مقالات پژوهشیِ مربوط به سفرهایشان و مصاحبه با رسانه‌های گوناگون اروپایی، منابع مالیِ موردنیاز برای مرحله دوم سفر خود (به آفریقا) را تأمین کردند. بخشی از اقدامات آنان فروش مقالات پژوهشی به شرکت خودروسازی فرانسه، سیتروئن، بود که در ازای آن موفق به خریداری یک دستگاه خودروی ون دوسیلندر و دریافت مبالغ قابل‌توجهی پول نقد شدند.
برادران امیدوار نخستین سفر حرفه‌ای خود را با شعار «همه متفاوت همه خویشاوند» آغاز کردند. نخستین مرکب سفر برادران امیدوار، موتورسیکلتی بود که با آن به طرف افغانستان رفتند و این وسیله به آنها اجازه می‌داد تا در مناطق صعب‌العبور به راحتی سفر کنند. با ادامه سفر از افغانستان و هند به طرف جنوب شرق آسیا و اقیانوسیه و عبور از اقیانوس آرام و سیاحت در آمریکای شمالی و جنوبی و سپس سفر به اروپا، مرحله نخست سفر آنها به مدت هفت سال به طول انجامید و در این مدت توانستند با فیلم برداری و نوشتن مقاله و فروش مقاله‌ها هزینه‌های لازم برای فاز دوم سفرهای خود به آفریقا را تامین کنند. در مرحله دوم سفر وسیله نقلیه دو برادر ون بود و از مرز ایران و کویت وارد این کشور و سپس عربستان سعودی و از آنجا به آفریقا رفتند.
نتیجه سال‌ها تلاش و سفر در اقصی نقاط کره زمین، پیدایش موزه برادران امیدوار، فیلم و مستند، مقالات و دست نوشته‌های معروف است و یکی از مهمترین دستاوردها کتابی است که با عنوان سفرنامه برادران امیدوار، داستان این سیر و سیاحت‌های آنان را به صورت حرفه‌ای و تخصصی در بردارد.
آن‌طور که منابع نشان می‌دهند، آتش شوق این سفر 10 ساله یک شبه شعله‌ور نشده بود. برادران امیدوار، مخاطرات خود را در ابتدا با عضویت در باشگاه کوهنوردی نیرو و راستی (دماوند امروزی) آغاز کرده بودند. صعود به قله‌های سهند و سبلان، دماوند از جبهه شمالی، دره یخ آر، تخت سلیمان، علم کوه از جبهه شمالی و جنوبی، از مخاطراتی بودند، که این دو برادر به همراه باشگاه نیرو و راستی انجام دادند.
انگیزه مضاعف بعدی را یک دوچرخه سوار فرانسوی به نام لیونل برانس به آنها داد. در زمانی که عیسی امیدوار عضو باشگاه کوهنوردی بود، «لیونل برانس» Lionel Brans که قصد داشت با دوچرخه از پاریس به «سایگون» Saigon پایتخت ویتنام جنوبی برود و در مسیر راه از تهران گذشت و مورد استقبال بچه‌های کوهنورد باشگاه قرار گرفت. این ملاقات دلیلی شد برای عیسی امیدوار تا در سال 1330 شمسی، با یک دوچرخه کورسی ساخت کارخانه پژو (26 Peujeot) راه مرزهای غربی ایران را پیش بگیرد تا سر از کشورهای ترکیه، سوریه و عراق درآورد. حال باید این نکته را هم در نظر بگیریم که جاده‌های آن زمان اغلب شوسه بودند و امکانات جاده ای در حد صفر بود. با این وجود عیسی امیدوار مشکلاتی همچون برف و باران های بی موقع در مسیر آنکارا را پشت سر گذارد. این سفر با عبور از شهرهایی همچون آنکارا، استانبول، حلب، دمشق، بغداد، سامرا، کربلا و نجف، به مرزهای خسروی ایران منتهی شد تا پس از چهار ماه، عیسی امیدوار را مجددا به تهران برساند.
عبدلله نیز در سال 1331 ه. ش پس از گذشت 6 ماه از سفر عیسی، به همراه دوستش با دوچرخه از تهران به سمت شمال و خراسان حرکت نمودند و با عبور از حاشیه کنار کویر لوت، بیرجند، قائن، زاهدان به بندرعباس رفتند و سپس به سمت غرب ایران، همدان، اراک و... در نهایت به تهران رسیدند. انگیزه سفر اصلی پس از این سفرها به‌وجود آمد که در سال 1333 محقق شد.
.jpg)
عیسی و عبدالله امیدوار در یک روز مطبوع آفتابی، در سال 1333 سفرشان به دور دنیا را با دو دستگاه موتور سیکلت ماچلس (Matchless) انگلیسی آغاز کردند. خود عیسی امیدوار درباره دلیل انتخاب موتور سیکلت این‌گونه می‌گوید: «ما برای این موتورسیکلت را انتخاب کردیم که بتوانیم به همه کوره‌راه‌ها سرک بکشیم و راحت بتوانیم سوار کشتی‌ها شویم. مطمئنا اگر از ناخدای یک کشتی می‌‌خواستیم موتور سیکلت‌های ما را حمل کند، این کار را انجام می‌داد. اما اگر سفر را به‌وسیله اتومبیل آغاز می‌کردیم مشکلات زیادی برایمان به همراه داشت و دستمان بسته می‌شد. البته برادرمان موسی هم موتور سیکلت بزرگی داشت که قبل از سفر از آن استفاده می‌کردیم.»
سفر به سمت شرق آسیا آغاز می‌شود و آنها با گذشتن از افغانستان، پاکستان، سیلان، هندوستان، تبت، برمه، مالایا، سنگاپور و اندونزی به سواحل اقیانوس آرام می‌رسند. سپس به استرالیا ، زلاند نو (نیوزیلند)، فیلیپین، ویتنام جنوبی، کامبوج، سیام، هنگ کنگ و ژاپن می‌روند. از آنجا راه سرزمین‌های شمالی را پیش می‌گیرند و شش ماه را در آلاسکا و قطب شمال سر می‌کنند.
مقصد بعدی قاره آمریکاست که از کانادا آغاز می‌شود و به آمریکا در امریکای شمالی منتهی می‌شود. اما نیمه جنوبی امریکا یکی از پرحادثه‌ترین بخشهای سفر آنها را رقم می‌زند مکزیک ، گواتمالا ، السالوادور، کاستاریکا، پاناما، کلمبیا، اکوادور، پرو، بولیوی، شیلی، آرژانتین، اروگوئه، پاراگوئه، برزیل کشورهایی هستند که برادران امیدوار نواحی گمنام و اسرارآمیز انها را برای سفر انتخاب کردند.
مسیر برگشت برادران امیدوار شامل کشورهای انگلستان، فرانسه، آلمان، اتریش، سوییس، ایتالیا، یوگوسلاوی، یونان و ترکیه است. در نهایت نیمه اول جهانگردی‌های این دو برادر در سال 1340 به پایان می‌رسد. در همین سال شرکت سیتروئن فرانسه، یک خودرو از سری دوسیلندر سبک استیشن محصولات خود -Citroen Acadiane که در ایران به ژیان معروف بود را به برادران امیدوار هدیه داد. قابلیت‌های صحرانوردی این خودروی سبک و انگیزه دو برادر برای فتح ناشناخته های قاره افریقا دلیلی شد تا در همان سال قصد سفر به آفریقا کنند.
آنها از جنوب ایران وارد وادی‌های کویت و عربستان شدند و پس از به جا آوردن اعمال حج، دریای سرخ را قطع کردند تا وارد سودان و اوگاندا شوند. سپس به سمت جنوب آفریقای شرقی رفتند تا به جایی که امروزه کنیا نامیده می‌شود رسیدند. کشور زنگبار ( تانزانیای فعلی) مقصد بعدی برادران امیدوار بود تا در آن سامان با شیرازی‌های زنگبار – که نوادگان تاجری کازرونی به نام حسن بن علی بودند – دیدار کنند. کنگو، زیمبابوه (آن زمان رودزیا نامیده می‌شد)، افریقای جنوبی، آنگولا، چاد ،کامرون ، نیجریه ،غنا، ساحل عاج ، گینه، الجزایر، موریتانی و نهایتا مراکش در شمال آفریقا مقصدهای بعدی جهانگردی این دو برادر در قاره سیاه بودند. سفر برادران امیدوار به افریقا سه سال طول کشید. این سفر، آخرین سفری بود که دو برادر با هم به اکتشاف پرداختند. پس از این سفر، برادر کوچکتر، به شیلی رفت و در آنجا سکنی گزید و عیسی در ایران ماند.
مدتی بعد (احتمالا سال 1344) عیسی امیدوار به تنهایی راهی هند و پاکستان می‌شود و از طرف دیگر عبدالله امیدوار که دیگر ساکن شیلی شده بود،در سال 1345 به اتفاق یک گروه علمی‌سفری به قطب جنوب می‌کند.
از نکات جالب سفرنامه برادران امیدوار، سلیقه آنها در انتخاب مکان سفر است. آنها نه به دنبال رزق و برق شهر ها، بلکه به دنبال نواحی بومی و سنتی کشورهای مختلف بودند. از این رو به محض ورود به هر کشور، آدرس نواحی بومی‌نشین و قبیله نشین آن را می‌گرفتند و سعی می‌کردند حداقل چند ماهی را در میان آن قبایل – که عمدتا بدوی بودند – زندگی کنند و با آداب و رسومشان اخت پیدا کنند. یادداشت عیسی امیدوار بر جلد کتاب، گواه همین نکته است. البته این دو برادر توقف هایی را هم در شهرهای مختلف و دانشگاه‌های بزرگ انجام می‌دادند تا اکتشافات، عکس‌ها و فیلم‌هایی که از زندگی با بومیان مناطق مختلف بدست آورده بودند را با محققین درمیان بگذارند و در کنار آن هزینه سفرهای آتی خود را تامین کنند. این مطالب در مجلات مختلف ایرانی و خارجی به صورت پیوسته به چاپ می‌رسید. در ایران هم مجله اطلاعات هفتگی نقش به سزایی در انعکاس اخبار سفر این دو بر عهده داشت.
برادران امیدوار در کنار جهانگردی، به نوعی در نقش سفیر ایران هم ظاهر می‌شدند. آنها به محض امکان با رؤسای جمهور، نخست وزیران، پادشاهان و شخصیت های فرهنگی کشورهای جهان دیدار می‌کردند و علاوه بر معرفی خود و زادگاهشان، از تجربیات خود برای این مقامات صحبت می‌کردند. ظاهر شاه (پادشاه وقت افغانستان)، دکتر سوکارنو ( رئیس جمهور اندونزی)، خانم ایندریا گاندی (نخست وزیر هند)، ملک سعود(پادشاه عربستان) از جمله افرادی هستند که تصویر آنها در کتاب به چاپ رسیده است.
نکته دیگر دقتی است که آنها برای کشف ریشه‌های ایرانی در مقاصد خود دارند، شیرازی‌های زنگبار، زرتشتیان یا پارسیان هند و هنگ کنگ، ارامنه ایرانی ساکن در اندونزی و حتی افاغنه مقیم استرالیا، هیچ کدام از نگاه و قلم این دو برادر مخفی نمانده‌اند.
به نظر می‌رسد که امیدوارها فقط به نقاط کمونیست نشین دنیا، از جمله چین و شوروی، سفر نکرده اند که آن هم شاید به دلیل شرایط کشورهای کمونیستی در دوره پس از جنگ جهانی و اواسط جنگ سرد بوده است. البته در کتاب و در قسمتی که به سفر هنگ کنگ پرداخته شده، اشاره می‌شود که در صورت سفر به چین و خوردن مهر این کشور به پاسپورت این دو برادر، ورود آنها به خاک آمریکا ممنوع می‌شد.
سفرنامه برادران امیدوار از جنبه سیاسی هم کاربرد دارد. آنها در دوره پس از جنگ جهانی به جهانگردی می‌پردازند و خوشبختانه پس از ورود به هر کشور، گذری هم به تاریخ آن دارند. علاوه بر اینکه شرایط خاص آن زمان را هم توضیح می‌دهند. اگر با نگاه سیاسی و تاریخی کتاب را تورق کنیم، در ویتنام، افغانستان، فیلیپین و به‌ویژه در کشورهای مستعمره افریقایی، به اهداف خوبی خواهیم رسید. چون بسیاری از سرزمین‌هایی که در آفریقا از آنها نام برده شده، در آن زمان یا مستعمره بودند و یا در حال بازپس گیری استقلال خود بودند که افریقای جنوبی مهمترین آن‌هاست.
کتاب با زبان یک سفرنامه پر از حادثه نگاشته شده است. حتی عناوینی هم که برای فصول این کتاب انتخاب شده اند ماجراجویانه هستند و ما را به یاد کتابهای ژول ورن می‌اندازند: جایی که جهنم سبز نام دارد، جاده وحشت، دلهره و مرگ، مسافر یخ زده قطب جنوب، در سرزمین افسانه آمیز خورشید پرستان، سرزمین برده فروشان و... حتی قلم نگارنده نیز به همین سبک ساییده شده است.
البته شرایط زمان را نمی‌توان کتمان کرد. به‌خصوص اینکه سطح اطلاعات و سواد مردم شصت سال پیش قابل قیاس با مردم امروزی نیست. ما حتی نمی‌توانیم خود را با 20 سال پیش خودمان مقایسه کنیم. امروزه به یمن وجود اینترنت، و انواع شبکه های تلویزیونی، به راحتی می‌توانیم به اطلاعات و تصاویری چندین برابر کتاب سفرنامه برادران امیدوار از مناطق گوناگون بدست آوریم. حال آنکه در دهه چهل، چاپ چنین اطلاعاتی همانند یک معجزه می‌نمود و این نوع نگارش جذابیتش را دوبرابر می‌کرد. در کنار این موضوع، برادران امیدوار جزو اولین هایی بودند که دست به چنین اکتشافاتی می‌زدند و همین نکته ارزش کار آنها را چند برابر می‌کند. در انتها باید گفت، با وجودی که لایه نازکی از غبار زمان به سفرنامه برادران امیدوار نشسته است، هنوز هیچ کس نمی‌تواند کتمان کند که خواندن این کتاب برایش جذابیت، اطلاعات و تازگی نداشته است.
در سفرنامه امیدوار می‌خوانیم: «سال ۱۳۳۳، سال آغاز سفر پرخطر ما دو برادر بود، این سفر که ده سال به درازا کشید در زمانی انجام شد که امکانات سفر، قابل مقایسه، با جهان امروز نبود، بیشترین دوران سفرهای ما در شگفت انگیزترین مناطق پنج قاره جهان و در سخت‌ترین شرایط انجام گرفت. ما از مدار قطبی شمال آمریکا و کانادا تا سرزمین آتش را که در جنوبی‌ترین بخش قاره آمریکا قرار دارد در گذر نه سال زیر پا گذاشتیم و در این مدت، لحظه لحظه های زندگی مان را به دیدن، اندیشیدن و تجربه اندوزی گذراندیم و بیشتر از همه درباره ی نخستین بومیانی که در گذشته دور به آمریکا آمده و در آنجا ماندگار شده بودند به پژوهش پرداختیم، از شهرهای کوچک و بزرگ کشورهای دنیا که گذشتیم.
در بسیاری از کالج‌ها و دانشکده‌های مهم، درباره آنچه در جاجای جهان دیده بودیم، سخنرانی کردیم و فیلم هایی را که با سخت جانی بسیار تهیه کرده بودیم برای آنان به نمایش گذاشتیم و این چنین بود که صدها مقاله مصور که چکیده ی تحقیقات ما بود در بزرگ ترین مجلات و روزنامه های کشورهای دنیا به چاپ رسید و نام ما به عنوان دو جهانگرد ایرانی بر سر زبان‌ها افتاد. ما با بیشتر روسای جمهور، نخست وزیران، پادشاهان و شخصی‌‌های فرهنگی کشورهای جهان دیدار و با آنان به صحبت نشستیم. در پایان این سفر درازمدت، برادرم عبدالله در کشور شیلی اقامت گزید و هم اکنون نه تنها سردبیری دو مجله سینمایی و سیاحتی را در شهر سانتیاگو برعهده دارد، بلکه او با پایه‌گذاری یکی از بزرگ‌ترین مراکز سینمایی، نام ایران را در آن دیار نیز پرآوازه ساخته است، اما من عیسی پس از بازگشت در میهنم ایران عزیز رخت اقامت افکنده و برای همیشه در اینجا خواهم ماند، اگرچه اندیشه‌هایم همواره در افق‌های دوردست و در سرزمین‌هایی در چرخش است که با نمادهای سحرآسای خود هر لحظه به امیدواران امیدهای تازه‌ای می‌بخشند.»
آن گونه که در درگاه اینترنتی برادران امیدوار آمده است، کتاب سفرنامه برادران امیدوار، نخستین‌بار در سال 1334 شمسی به چاپ رسیده و تا کنون چندین بار بازچاپ شده است.
نظر شما