به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، عملیات «قادر» سلسله‌ای از عملیات‌های آفندی بود که از 23 تیر سال 1364 آغاز شد و در سه مرحله اصلی «قادر 1»، «قادر 2» و «قادر 3» تا 21 شهریور همان سال ادامه پیدا کرد. یک مرحله پدافندی هم در 17 مهر همان سال داشت. این عملیات با رمز «یا صاحب الزمان (عج)» و فرماندهی شهید علی صیاد شیرازی، فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش در اشنویه ایران و بخش‌هایی از خاک اربیل و سیدکان عراق دنبال شد. (لینک)
در بخشی از مقاله مربوط به عملیات قادر در مدخلی با همین عنوان در دانشنامه الکترونیکی دفاع مقدس در مورد اهداف اصلی اجرای این عملیات آمده است: «بعد از عملیات بدر (20 اسفند 1363)، بمباران مناطق مسکونی ایران شدت یافت. در چنین شرایطی انجام عملیات محدود با هدف تضعیف روحیه نیروهای دشمن و بالعکس تقویت روحیه نیروهای خودی، حفظ ابتکار عمل در صحنه جنگ، گرفتن زمان از دشمن برای تقویت سازمان رزم خودی و کسب فرصت برای انتخاب و آماده‌سازی منطقه عملیات اصلی در رأس برنامه‌های عملیاتی قرار گرفت.» (لینک)
در بخشی از مقاله مربوط به عملیات قادر در مدخلی با همین عنوان در دانشنامه الکترونیکی دفاع مقدس در مورد اهداف اصلی اجرای این عملیات آمده است: «بعد از عملیات بدر (20 اسفند 1363)، بمباران مناطق مسکونی ایران شدت یافت. در چنین شرایطی انجام عملیات محدود با هدف تضعیف روحیه نیروهای دشمن و بالعکس تقویت روحیه نیروهای خودی، حفظ ابتکار عمل در صحنه جنگ، گرفتن زمان از دشمن برای تقویت سازمان رزم خودی و کسب فرصت برای انتخاب و آماده‌سازی منطقه عملیات اصلی در رأس برنامه‌های عملیاتی قرار گرفت.» (لینک)
پیشنهاد سپاه برای اجرای منطقه عملیات
در شماره هشتم فصلنامه تاریخ جنگ (سال سوم انتشار) مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در مورد مناطق مورد پیشنهاد برای اجرای عملیات قادر آمده است: «... سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، برای انجام عملیات محدود، مناطقی را پیشنهاد داد. از جمله این مناطق، منطقه عمومی سیدکان بود که آماده‌سازی آن به قرارگاه حمزه سیدالشهدا واگذار شده بود.»
در جلد دوم کتاب تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق به قلم حسین علایی نیز چرایی انتخاب منطقه سید کان برای اجرای عملیات قادر این‌طور توضیح داده شده است: «سیدکان از سالیان دراز محل فعالیت‌های نیروهای بارزانی محسوب می‌شد که مخالف رژیم بعث عراق بودند.»
هدف؛ پیدا شدن راهکاری برای جنگ نامنظم در عراق
در کتاب «سیاست کردها در خاورمیانه» به قلم نادر انتصار و ترجمه عرفان قانعی فرد نیز تاکید شده که در آن زمان پسران بارزانی رهبر حزب دمکرات کردستان عراق و منطقه تحت امر آنان بود.
در دانشنامه الکترونیکی دفاع مقدس درباره کم و کیف اجرای عملیات قادر آمده است: «قرار بود رزمندگان ایران با تصرف ارتفاعات حسن‌بیک، قلندر و سرپیران، بر دو شهر سیدکان و مرگه‌سور تسلط یابند و تنگه حسن‌علی‌بیک را که از نظر نظامی و استراتژیکی بسیار بااهمیت بود، تصرف کنند. هدف عملیات این بود که راهکاری برای جنگ‌های نامنظم در داخل عراق فراهم شود.»
در شماره هشتم فصلنامه تاریخ جنگ (سال سوم انتشار) مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در مورد مناطق مورد پیشنهاد برای اجرای عملیات قادر آمده است: «... سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، برای انجام عملیات محدود، مناطقی را پیشنهاد داد. از جمله این مناطق، منطقه عمومی سیدکان بود که آماده‌سازی آن به قرارگاه حمزه سیدالشهدا واگذار شده بود.»
در جلد دوم کتاب تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق به قلم حسین علایی نیز چرایی انتخاب منطقه سید کان برای اجرای عملیات قادر این‌طور توضیح داده شده است: «سیدکان از سالیان دراز محل فعالیت‌های نیروهای بارزانی محسوب می‌شد که مخالف رژیم بعث عراق بودند.»
هدف؛ پیدا شدن راهکاری برای جنگ نامنظم در عراق
در کتاب «سیاست کردها در خاورمیانه» به قلم نادر انتصار و ترجمه عرفان قانعی فرد نیز تاکید شده که در آن زمان پسران بارزانی رهبر حزب دمکرات کردستان عراق و منطقه تحت امر آنان بود.
در دانشنامه الکترونیکی دفاع مقدس درباره کم و کیف اجرای عملیات قادر آمده است: «قرار بود رزمندگان ایران با تصرف ارتفاعات حسن‌بیک، قلندر و سرپیران، بر دو شهر سیدکان و مرگه‌سور تسلط یابند و تنگه حسن‌علی‌بیک را که از نظر نظامی و استراتژیکی بسیار بااهمیت بود، تصرف کنند. هدف عملیات این بود که راهکاری برای جنگ‌های نامنظم در داخل عراق فراهم شود.»
در فصلنامه تاریخ جنگ نیز آمده است: «پس از عملیات بدر و با توجه به تحولات نظامی جنگ، همکاری سپاه و ارتش تغییر اساسی یافت و قرار شد هر یک از دو سازمان طرح‌های عملیاتی خود را به فرماندهی عالی جنگ ارائه دهند و با توجه به نیازهای خود، میزان کمک به سازمان دیگر را مشخص کنند. پس از بررسی طرح‌های سپاه و ارتش از سوی فرماندهی عالی جنگ، با اینکه سپاه فعالیت‌های زیادی در منطقه عمومی سیدکان انجام داده بود، در خرداد 1364، این منطقه عملیاتی برای شناسایی و آماده‌سازی، به نیروهای ارتش واگذار شد تا با تحت امر گرفتن تیپ ویژه شهدا، عملیات آفندی انجام دهد.»
وعده‌های مسعود بارزانی به صیاد شیرازی
محمد کامیاب در کتاب خود با عنوان «عملیات قادر» در تشریح عملیات فوق می‌نویسد: «... ارتش با کمک یگان‌هایی از سپاه، عملیات قادر را با اهداف تصرف ارتفاعات مهم و حساس منطقه، قطع خطوط ارتباطی و تدارکاتی ضد انقلاب داخلی، انهدام نیروهای دشمن، آزادسازی بخشی از خاک عراق، نزدیک شدن به راه‌های اصلی و خطوط مواصلاتی دشمن، در 23 تیر 1364 آغاز کرد و علی صیاد شیرازی فرماندهی آن را به عهده گرفت. این عملیات در سه مرحله اصلی و یک مرحله پدافندی انجام شد.»
وعده‌های مسعود بارزانی به صیاد شیرازی
محمد کامیاب در کتاب خود با عنوان «عملیات قادر» در تشریح عملیات فوق می‌نویسد: «... ارتش با کمک یگان‌هایی از سپاه، عملیات قادر را با اهداف تصرف ارتفاعات مهم و حساس منطقه، قطع خطوط ارتباطی و تدارکاتی ضد انقلاب داخلی، انهدام نیروهای دشمن، آزادسازی بخشی از خاک عراق، نزدیک شدن به راه‌های اصلی و خطوط مواصلاتی دشمن، در 23 تیر 1364 آغاز کرد و علی صیاد شیرازی فرماندهی آن را به عهده گرفت. این عملیات در سه مرحله اصلی و یک مرحله پدافندی انجام شد.»
.JPG)
پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و معارف دافع مقدس در اثری با عنوان «عملیات قادر و مدیریت مستقل ارتش» این‌طور می‌نویسد: «پیش از شروع عملیات، صیاد شیرازی، در جلسه‌ای برای مسعود بارزانی و فرماندهانش درباره این عملیات توضیحاتی داد و از آنها خواست نیروهای خود را توجیه کنند، که مسعود بارزانی اظهار کرد تمام مردم روستاهای منطقه عملیاتی با وی هستند و اگر این منطقه آزاد شود، از آن نگهداری خواهد کرد.»
غافلگیری ارتش صدام در قادر 1
در جلد پنجم از کتاب «تاریخ بیست ساله پاسداری از انقلاب اسلامی در غرب کشور» به قلم مصطفی ایزدی، جواد استکی و مسعود یاران درباره اجرای مرحله اول عملیات (قادر 1 به تاریخ 23 تیر 64) می‌خوانیم: «رزمندگان ایران در این مرحله، با انجام یک عملیات منظم در عمق سی کیلومتری مناطق کوهستانی عراق و از طریق منطقه کلاشین واقع در خط مرزی اشنویه، ارتش صدام را غافلگیر و تعدادی از تجهیزات آنان را منهدم کردند و تعدادی اسیر گرفتند. ایرانی‌ها در ادامه این عملیات، ارتفاع سرپله و قسمتی از ارتفاع گوشبند را تصرف کردند که به دلیل فشار زیاد نیروهای عراق، مجبور به عقب‌نشینی از ارتفاع گوشبند شدند و در ارتفاع حصاردست در حالت دفاعی قرار گرفتند.»
در کتاب «عملیات قادر و مدیریت مستقل ارتش در جنگ» نیز مرحله دوم عملیات (قادر 2) این‌طور تشریح شده است: «در عملیات قادر 2، تیپ قدس نیروهای خود را در 6 مرداد 1364 وارد ارتفاعات سرخیات و سرسگر کرد. روز بعد در همان ساعات نخستین عملیات، سنگرهایی از عراقی‌ها پاکسازی شدند. در این عملیات ارتفاعات سرهویزه، سرپله و اشنویه تصرف شدند، اما در نهایت با پاتک سنگین عراقی‌ها، رزمندگان ایرانی عقب‌نشینی کردند.»
واکنش سنگین ارتش عراق به دو مرحله اول عملیات
اما در جلد پنجم از کتاب «تاریخ بیست ساله پاسداری از انقلاب اسلامی» در مورد واکنش عراق نسبت به اجرای عملیات قادر این‌گونه توضیح داده شده است: «عراق در 17 شهریور 1364 ضد حمله سنگینی در محور سرخیات اجرا کرد و بعد از چند ساعت درگیری این ارتفاع را به تصرف درآورد. در همین روز، عملیات قادر 3 در محور ارتفاعات بوره‌بوک واقع در شمالی‌ترین نقطه مرزی ایران و عراق با حضور لشکر 8 نجف اشرف سپاه پاسداران، تیپ هوابرد، لشکر 23 نوهد، تیپ ویژه شهدا و تیپ 1 لشکر 77 آغاز شد. در این مرحله رزمندگان ایرانی با نفوذ به خاک عراق بیش از 45 کیلومتر مربع از این کشور را تصرف کردند. اما روز بعد در پی ضدحمله‌های شدید عراق، رزمندگان ایران مجبور به عقب‌نشینی شدند و در نهایت 21 شهریور 1364، عملیات قادر 3 بدون دستیابی به نتیجه مطلوب پایان یافت.»
در کتاب یاد شده درباره آمار شهدا و مجروحان ایرانی آمده است: «از رزمندگان ایران نیز، 178 تن شهید، 428 نفر مجروح و 619 تن مفقودالاثر شدند.»
همچنین در کتاب شهید سرلشکر حسن آبشناسان به قلم فریبرز عدالت‌خواه آمده است: « حسن آبشناسان یکی از فرماندهان ارتش و طراحان این عملیات در 8 مهر 1364 به شهادت رسید.»
در جلد پنجم از کتاب «تاریخ بیست ساله پاسداری از انقلاب اسلامی در غرب کشور» به قلم مصطفی ایزدی، جواد استکی و مسعود یاران درباره اجرای مرحله اول عملیات (قادر 1 به تاریخ 23 تیر 64) می‌خوانیم: «رزمندگان ایران در این مرحله، با انجام یک عملیات منظم در عمق سی کیلومتری مناطق کوهستانی عراق و از طریق منطقه کلاشین واقع در خط مرزی اشنویه، ارتش صدام را غافلگیر و تعدادی از تجهیزات آنان را منهدم کردند و تعدادی اسیر گرفتند. ایرانی‌ها در ادامه این عملیات، ارتفاع سرپله و قسمتی از ارتفاع گوشبند را تصرف کردند که به دلیل فشار زیاد نیروهای عراق، مجبور به عقب‌نشینی از ارتفاع گوشبند شدند و در ارتفاع حصاردست در حالت دفاعی قرار گرفتند.»
در کتاب «عملیات قادر و مدیریت مستقل ارتش در جنگ» نیز مرحله دوم عملیات (قادر 2) این‌طور تشریح شده است: «در عملیات قادر 2، تیپ قدس نیروهای خود را در 6 مرداد 1364 وارد ارتفاعات سرخیات و سرسگر کرد. روز بعد در همان ساعات نخستین عملیات، سنگرهایی از عراقی‌ها پاکسازی شدند. در این عملیات ارتفاعات سرهویزه، سرپله و اشنویه تصرف شدند، اما در نهایت با پاتک سنگین عراقی‌ها، رزمندگان ایرانی عقب‌نشینی کردند.»
واکنش سنگین ارتش عراق به دو مرحله اول عملیات
اما در جلد پنجم از کتاب «تاریخ بیست ساله پاسداری از انقلاب اسلامی» در مورد واکنش عراق نسبت به اجرای عملیات قادر این‌گونه توضیح داده شده است: «عراق در 17 شهریور 1364 ضد حمله سنگینی در محور سرخیات اجرا کرد و بعد از چند ساعت درگیری این ارتفاع را به تصرف درآورد. در همین روز، عملیات قادر 3 در محور ارتفاعات بوره‌بوک واقع در شمالی‌ترین نقطه مرزی ایران و عراق با حضور لشکر 8 نجف اشرف سپاه پاسداران، تیپ هوابرد، لشکر 23 نوهد، تیپ ویژه شهدا و تیپ 1 لشکر 77 آغاز شد. در این مرحله رزمندگان ایرانی با نفوذ به خاک عراق بیش از 45 کیلومتر مربع از این کشور را تصرف کردند. اما روز بعد در پی ضدحمله‌های شدید عراق، رزمندگان ایران مجبور به عقب‌نشینی شدند و در نهایت 21 شهریور 1364، عملیات قادر 3 بدون دستیابی به نتیجه مطلوب پایان یافت.»
در کتاب یاد شده درباره آمار شهدا و مجروحان ایرانی آمده است: «از رزمندگان ایران نیز، 178 تن شهید، 428 نفر مجروح و 619 تن مفقودالاثر شدند.»
همچنین در کتاب شهید سرلشکر حسن آبشناسان به قلم فریبرز عدالت‌خواه آمده است: « حسن آبشناسان یکی از فرماندهان ارتش و طراحان این عملیات در 8 مهر 1364 به شهادت رسید.»
تغییر موضع رزمندگان ایرانی؛ آفند به پدافند
محمد کامیاب در اثر خود با عنوان «عملیات قادر» توضیح می‌دهد که با اتمام این سه مرحله عملیات قادر، رزمندگان از حالت آفندی به حالت پدافندی تغییر موضع دادند. در بخشی از کتاب مذکور آمده است: «پس از این سه مرحله، عملیات قادر وارد مرحله پدافندی شد و در نهایت در 22 آبان 1364 این مرحله نیز به اتمام رسید.»
برخی دستاوردهای عملیات به گواهی یک کتاب
هرچند عملیات‌های سه‌گانه قادر در نهایت به هدف مطلوب خود نرسیدند، اما در کتاب اطلس نبردهای ماندگار به قلم مجتبی جعفری در مورد دستاوردهای اجرای چنین عملیاتی این‌طور توضیح داده شده است: «در عملیات قادر، ارتفاعات حصاروست، بربزین‌روست، کارگزین، لولان، گردشوان و باشکین تا عمق 35 کیلومتری خاک عراق تصرف شد و مناطق وسیعی از شهرهای سیدکان و دیانا و بیش از ده روستا و شهرک زیر دید و تیر رزمندگان ایران قرار گرفت، اما مواضع تصرفی تثبیت نشد. به‌طورکلی اگرچه قوای ایرانی موفق شدند در هر یک از مراحل این عملیات هدف‌هایی را تأمین کنند، اما عواملی از جمله پاتک‌های دشمن موجب شد تا عملیات کاملاً موفق نباشد. دوهزار نفر کشته و سه‌هزار نفر زخمی و سی نفر اسیر آمار تلفات نیروهای عراقی است. همچنین شش فروند هواپیما، سه فروند بالگرد، 22 دستگاه لوازم زرهی و مهندسی، 274 خودرو سبک و سنگین و 25 عراده توپ عراق منهدم شد.»
محمد کامیاب در اثر خود با عنوان «عملیات قادر» توضیح می‌دهد که با اتمام این سه مرحله عملیات قادر، رزمندگان از حالت آفندی به حالت پدافندی تغییر موضع دادند. در بخشی از کتاب مذکور آمده است: «پس از این سه مرحله، عملیات قادر وارد مرحله پدافندی شد و در نهایت در 22 آبان 1364 این مرحله نیز به اتمام رسید.»
برخی دستاوردهای عملیات به گواهی یک کتاب
هرچند عملیات‌های سه‌گانه قادر در نهایت به هدف مطلوب خود نرسیدند، اما در کتاب اطلس نبردهای ماندگار به قلم مجتبی جعفری در مورد دستاوردهای اجرای چنین عملیاتی این‌طور توضیح داده شده است: «در عملیات قادر، ارتفاعات حصاروست، بربزین‌روست، کارگزین، لولان، گردشوان و باشکین تا عمق 35 کیلومتری خاک عراق تصرف شد و مناطق وسیعی از شهرهای سیدکان و دیانا و بیش از ده روستا و شهرک زیر دید و تیر رزمندگان ایران قرار گرفت، اما مواضع تصرفی تثبیت نشد. به‌طورکلی اگرچه قوای ایرانی موفق شدند در هر یک از مراحل این عملیات هدف‌هایی را تأمین کنند، اما عواملی از جمله پاتک‌های دشمن موجب شد تا عملیات کاملاً موفق نباشد. دوهزار نفر کشته و سه‌هزار نفر زخمی و سی نفر اسیر آمار تلفات نیروهای عراقی است. همچنین شش فروند هواپیما، سه فروند بالگرد، 22 دستگاه لوازم زرهی و مهندسی، 274 خودرو سبک و سنگین و 25 عراده توپ عراق منهدم شد.»
نظر شما