به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در تاریخ معاصر ایران پنجم مرداد سال 1367 یک روز فراموش نشدنی است. در این روز رزمندگان ایرانی با محوریت فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و پشتیبانی هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران تجاوزی را که نیروهای گروه مجاهدین خلق مرتکب شده بودند را در قالب «عملیات مرصاد» دفع کردند.
 
این گروه در ادبیات سیاسی ایران به «منافقین» مشهور شده بودند و به‌واسطه جنایت‌های متعددی که از همان دوران ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی مرتکب شدند پایگاه اجتماعی‌‌شان را از دست داده بودند. اما وقتی حمایت‌های صدام و رژیم بعث را جلب کردند توانسته بودند یک حمله را از مرزهای مشترک ایران و عراق در عملیاتی موسوم به «فروغ جاویدان» ترتیب بدهند که با واکنش رزمندگان ایرانی در «عملیات مرصاد» در مناطق غربی کشور و شهرهای اسلام آباد و کرند غرب این تجاوز دفع شد و پای این گروه از ایران بریده شد.
 
برای اجرای عملیات فروغ جاویدان، صدام قول مساعدت به گروه مجاهدین خلق (منافقین) داده بود و نیروی هوایی صدام با وجود پذیرش قطعنامه 598 توسط طرفین نزاع (ایران و عراق)، سران گروه تحت امر مسعود رجوی را برای حمله به خاک ایران ترغیب کرده بود.

 

در عملیات مرصاد رزمندگان ایرانی از سه محور چهار زبر، جاده قلاجه و جاده اسلام‌آباد ـ پلدختر وارد عمل شدند و متجاوزان در دو مرحله سرکوب شدند؛ درباره این عملیات تاکنون کتاب‌های متعددی به رشته تحریر درآمده‌اند که خبرنگار ایبنا به مناسبت فرارسیدن سالروز اجرای عملیات مرصاد نگاهی مختصر به بعضی از این آثار انداخته که در ادامه از نظر می‌گذرانید:

 

عملیات مرصاد
کتاب «عملیات مرصاد: تحقق وعده الهی» نوشته سعید پور داراب است که توسط نشر سوره سبز در 166 صفحه منتشر شده است. در کتاب تلاش شده تا قسمتی از تاریخ هشت سال دفاع مقدس ملت ایران در برابر هجوم بیگانگان به‌صورت مستند به رشته تحریر درآید.

مؤلف می‌گوید گروه مجاهدین خلق (منافقین) در طول سال‌های دفاع مقدس در راستای اهداف دشمن بعثی، بارها ضربات ناجوانمردانه‌ای به پاسگاه‌ها و پایگاه‌های مرزی وارد کردند و عوامل اطلاعاتی و نفوذی‌اش در داخل و خارج کشور با دشمن همکاری داشته‌اند. نیروهای این گروه در سال‌های ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷ با دریافت تسلیحات و تجهیزات از عراق و حامیانشان و استقرار در حوالی مرزهای مشترک دو کشور، تهدیدی بالقوه برای جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آمدند.

 

عملیات مرصاد، ضعف‌ها و قوت‌ها
کتاب «عملیات مرصاد، ضعف‌ها و قوت‌ها» اثری به قلم عباس علی‌پور و محمد باقر عباسی است. این کتاب توسط نشر پشتیبان در سال 1398 منتشر شد. این کتاب 314 صفحه‌ای درصدد مستندسازي و الگوبرداري از تجارب فرماندهان و رزمندگان استان کرمانشاه در عمليات مرصاد است که تاکنون در سطح کلان به‌صورت جامع به آن پرداخته نشده است. در اين کتاب تلاش شده تجربيات فرماندهان و رزمندگان در عمليات مرصاد بدون موضع‌گيري جانب‌دارانه و براساس آنچه رخ‌داده ثبت شود و در ادامه این داده‌ها در قالب تجربيات اکتشافي پردازش شوند.

فصل‌های این کتاب به ترتیب عبارتند از: نقش راه‌های ارتباطی در عملیات نظامی، موقعیت جغرافیایی و موضع آفندی و پدافندی استان کرمانشاه، مروری بر پیشینه، تشکیلات و عملیات‌های مجاهدین خلق «منافقین»، عملیات مرصاد؛ آخرین عملیات دفاع مقدس، شرح عملیات «فروغ جاویدان» از دیدگاه منافقین، روایت عملیات مرصاد از زبان فرماندهان و رزمندگان استان کرمانشاه، واکاوی تجربیات کسب شده در عملیات مرصاد.

 

منافقین در کمینگاه صیاد
کتاب «منافقین در کمینگاه صیاد: نقش ارتش و شهید صیاد شیرازی در عملیات مرصاد» کتابی به قلم محمد مسعود بهمنی است که در 204 صفحه توسط نشر ایران سبز منتشر شده است. این کتاب با هدف اینکه تاریخ جنگ باید به نسل جوان ارتش و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و محققان و پژوهشگران به یاد بماند منتشر شده است.

هیئت معارف جنگ شهید سپهبد صیاد شیرازی تلاش کرده در چاپ این کتاب عملیات مرصاد را با دید و نگاهی تازه، نقش سایر نیروهایی که تاکنون کمتر به آن‌ها پرداخته شده را ارائه کند. این کتاب به بیان خاطرات فرماندهان و مسئولین رزمنده در عملیات مرصاد به تشریح و چگونگی عملیات و تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی آن می‌پردازد. این کتاب پایداری و پایمردی ارتشیان جان‌برکف و همچنین شهید صیاد شیرازی را به رشته تحریر درآورده است.

 

قطره‌ای از دریا
کتاب «قطره‌ای از دریا: خاطراتی از عملیات مرصاد» همان‌طور که از نامش مشخص است یک کتاب در ژانر خاطره‌نگاری است که مربوط به خاطراتی از علی محمد زند است. این کتاب توسط نشر صریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در 104 صفحه منتشر شده است.

نویسنده که خود یکی از رزمندگان شرکت‌کننده در عملیات مرصاد است، علاوه بر بیان خاطرات خود از نحوة اعزام، چگونگی عملیات را شرح داده و در این میان، برخی از شهیدان این عملیات را معرّفی کرده ‌است. این اثر، با هدف ترویج فرهنگ ایثار و مقاومت و به تصویر کشیدن قسمتی از حوادث و رخدادهای هشت سال دفاع مقدّس تدوین و نگاشته شده ‌است.

 

عملیات مرصاد با رویکرد هوایی
کتاب «عملیات مرصاد با رویکرد هوایی» اثری به قلم علیرضا عشقی فکور و فائزه رجبی‌فر است که توسط مرکز انتشارات راهبردی نهاجا در 28 صفحه در سال 1400 روانه بازار نشر شده است.

 

قامت قائم
کتاب «قامت قائم» کارنامه عملیاتی تیپ 12 قائم (عج) در عملیات مرصاد را تشریح می‌کند. این کتاب توسط حسینعلی احسانی در سال 1399 نوشته شد و توسط انتشارات قائمیه وابسته به مرکز حفظ آثار و نشر ارزش‌هایدفاع مقدس سپاه قائم آل محمد (عج) در سمنان منتشر شد.

این کتاب به طرح این موضوع می‌پردازد که با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی ایران، «سازمان مجاهدین خلق» به این توهم رسیدند که مسئولان جمهوری اسلامی در ضعف و بن‌بست کامل این تصمیم را اتخاذ کرده‌اند و حکومت پایگاه مردمی خود را از دست داده است. پس این فرصت را غنیمت شمردند و با طرح‌ریزی عملیاتی موسوم به «فروغ جاویدان» بنا داشتند تا در عرض ۳۳ ساعت از بغداد به تهران برسند و نظام را ساقط کنند، اما با مقاومت رزمندگان سپاهی و بسیجی و با پشتیبانی هوایی ارتش به‌ویژه رزمندگان غیور «تیپ ۱۲ قائم (ع)» عملیات «مرصاد» طرح‌ریزی و برنامه آن‌ها ناکام ماند. همان‌طور که اشاره شد در این کتاب کارنامه عملیاتی «تیپ ۱۲ قائم (عج)» در عملیات مرصاد بررسی می‌شود.

 

جبهه‌ای به عرض 6 متر
کتاب «جبهه‌ای به عرض 6 متر» شامل ناگفته‌هایی از عملیات مرصاد است که غلامرضا یزدانی توسط انشارات نسل کوثر در سال 1382 آن را منتشر کرد. در این کتاب 106 صفحه‌ای نویسنده کوشیده است گزارش و شناختی از این عملیات به دست دهد. مطالب کتاب متشکل از چهار بخش است. در بخش نخست تاریخچه سازمان موسوم به مجاهدین خلق ایران (منافقین) به اختصار بیان می‌شود. در بخش دوم عملکرد سازمان مجاهدین از پیروزی انقلاب تا ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ ارزیابی می‌شود. بخش سوم به بررسی عملکرد سازمان، از خرداد ۱۳۶۰ تا پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در تیر ماه ۱۳۶۷ اختصاص دارد.

آخرین بخش کتاب درباره عملیات مرصاد در مرداد ۱۳۶۷ است که این مطالب را شامل می‌شود: تحلیل سازمان از اوضاع ایران، آغاز تهاجم و اقدامات دفاعی، وضعیت شهر کرمانشاه، حوادث اسلام‌آباد، حمله رزمندگان اسلام، نقش نیرو‌های بسیج و داوطلب در عملیات مرصاد. در قسمتی از مطالب کتاب، همچنین به فعالیت‌های سازمان مجاهدین در عراق، شامل عملیات نظامی علیه مواضع دفاعی ایران، جاسوسی، نفوذ در سازمان‌های نظامی و اطلاعاتی در جبهه و پشت جبهه، نفوذ در بین آزادگان و عملیات سرکوب مردم عراق اشاره شده است. آخرین مطالب کتاب، تحلیلی است درباره وضعیت و موقعیت و شرایط سازمان مجاهدین به هنگام عملیات مرصاد. در صفحات پایانی عکس‌ها و نقشه‌هایی از عملیات مرصاد چاپ شده است.

 

طلایه‌داران مرصاد
کتاب «طلایه داران مرصاد» هم یک کتاب دیگر درباره کارنامه عملیاتی تیپ مستقل 12 حضر قائم (عج) استان سمنان است. این کتاب 272 صفحه‌‌ای توسط رضا وطنی به رشته تحریر درآمد و در سال 1389 توسط نشر زمزم هدایت وابسته به پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع) منتشر شد.

در کتاب حاضر که به همت ادارة کل حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس استان سمنان، تدوین شده است، ضمن بیان کلیاتی از ویژگی‌ها و موقعیت جغرافیایی استان کرمانشاه؛ تنگة «چهارزبر» و اردوگاه «صادقین تیپ»؛ تاریخچة «سازمان مجاهدین خلق»؛ علل و زمینه‌های طراحی و اجرای عملیات موسوم به «فروغ جاویدان»؛ نقش تیپ مستقل ۱۲ قائم (عج) در عملیات سد و انهدام منافقین در عملیات «مرصاد» تشریح، و نتایج دستاوردهای آن عملیات مطرح و شهدا و مجروحان آن، معرفی شده‌ است. در پایان کتاب نیز تصاویری از همایش بزرگداشت شهدای عملیات مرصاد، درج شده است.

 

پدافند هوایی در سه عملیات
کتاب «پدافند هوایی در سه عملیات» توسط سرتیپ پدافند هوایی ستاد براتعلی غلامی نگاشته شده و در آن عملیات‌هایی مربوط به جزیره خارک، والفجر 8 و مرصاد با محوریت عملکرد پدافند هوایی تشریح شده است. بخش پایانی این کتاب درباره عملیات مرصاد است.

 

ماموریت غیر ممکن روایت مرصاد
کتاب «ماموریت غیر ممکن روایت مرصاد» نوشته جعفر شیرعلی نیا و محمد جواد اکبرپور است. این کتاب در 160 صفحه توسط نشر فاتحان در سال 1391 منتشر شد. این کتاب از مجموعة «کتاب روای» با موضوع جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹ـ۱۳۶۷) است.

در بخش‌هایی با عنوان‌های «روزهای دور»؛ «روزهای جنگ»؛ «سرزمین بی‌غروب» و «نبردهای برگزیده»، اطلاعات سیاسی، نظامی، تاریخی و جغرافیایی نبردهای ایران و عراق و خاطرات نبردها روایت می‌شود. کتاب حاضر، دومین مجموعه از کتاب راوی است که در شش جلد، جنگ در جبهة میانی، استان‌های کرمانشاه و ایلام را روایت می‌کند. در این کتاب، عملیات مرصاد به تصویر کشیده شده و نحوة عملکرد و اهداف منافقین بیان می‌شود. کتاب، با هدف ترویج فرهنگ جبهه و شهادت و روایت سادة جنگ و تاریخ ملت ایران و به تصویر کشیدن ایثارگری‌ها و حماسه‌آفرینی‌های شهیدان و رزمندگان اسلام تهیه شده است.

مرصاد پایانی بر دو ادعا
کتاب «مرصاد پایانی بر دو ادعا» توسط عباس سلیمی نمین نوشته شده و از سوی انتشارات موسسه همشهری در 40 صفحه در سال 1388 منتشر شد.

ر کتاب حاضر، به اختصار به سیر تحولات فکری سازمان مجاهدین خلق پرداخته شده و نگارنده دو عامل را که باعث شکست این سازمان شد، بررسی کرده است: یکی سوء استفادة نظریه‌پردازان نظام‌های سرمایه‌داری و مارکسیستی از موسسان این سازمان و دیگری وحدت عملی رهبران سازمان مجاهدین و در راس آن مسعود رجوی با گروه‌های مارکسیستی بود.

 

از پاوه تا مرصاد
کتاب «از پاوه تا مرصاد» شامل مروی بر هشت سال جنگ در استان کرمانشاه است که توسط سیامک تیمور‌پور نوشته شده و از سوی انتشارات بعثت در سال 1392 منتشر شد.

این کتاب 120 صفحه‌ای به مسایل مهم جنگ در استان کرمانشاه به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی دفاع مقدس می‌پردازد و با اشاره به رشادت‌ها و حماسه‌های مردم شجاع آن دیار در عملیات‌های مختلف -از پاوه تا مرصاد- ضرورت توجه بیشتر به بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ و رفع محرومیت‌ها در این استان را گوشزد می‌کند، زیرا استان کرمانشاه به دلیل وسعت جمعیت و هم جواری با عراق متحمل بیشترین خسارات شد.

در این اثر تاریخچه و موقعیت استان کرمانشاه، اختلافات مرزی ایران و عثمانی در کرمانشاه، تاریخچة اختلافات ایران و عراق در کرمانشاه، عملیات‌های انجام‌شده در استان کرمانشاه در هشت سال دفاع مقدس و ... مورد بررسی و توجه قرار گرفته است.

 

آوای مرصاد
کتاب «آوای مرصاد» یک اثر داستانی به قلم شهریار خان محمدی است که توسط انتشارات موعود اسلام در شهر قم منتشر شد گفتنی است این اثر 80 صفحه‌ای اواسط سال 1393 روانه بازار نشر شد. نویسنده که معتقد است گروه مجاهدین خلق (منافقین) بعد از شکست به دامان امپریالیسم پناه بردند، در این کتاب متذکر می‌شود که پیروزی بر این گروه در عملیات مرصاد یک «انقلاب سوم» بود.

 

پیش قراولان مرصاد
کتاب «پیش قراوالان مرصاد» به نقش گردان قمر بنی هاشم علیه السلام دامغان در عملیات مرصاد می‌پردازد. این کتاب توسط زهرا شعبانی نوشته شده و برای تحقیقات و جمع‌آوری مطالب این کتاب نیز رضا خراسانی نژاد فعالیت کرده‌اند. این کتاب توسط نشر ستارگان پر فروغ در 312 صفحه در ابتدای امسال منتشر شد.

عناوین فصل‌های این کتاب به ترتیب عبارتند از: تاسیس سازمان مجاهدین خلق ایران، تشریح عملیات مرصاد، نقش تیپ 12 قائم (عج) در عملیات مرصاد، پیشینه گردان قمر بنی هاشم (ع) قبل از مرصاد، جهش اعزام نیروها به مناطق جنگی، عملیات فروغ جاویدان، فراخوان گردان قمر بنی هاشم (ع)، دسته اول، دسته دوم، دسته سوم، گروهان سلمان، دسته اول، دسته دوم، بعد از عملیات.

 

میعاد در مرصاد
کتاب «میعاد در مرصاد» نگاهی انداخته به نقش رزمندگان استان اردبیل در عملیات مرصاد، این کتاب به قلم سید سعید اطهر نیاری توسط انتشارات خط هشت در 248 منتشر شده است. این کتاب شامل دو بخش اصلی است.

 در بخش اول درباره اهمیت منطقه عملیاتی در استان کرمانشاه صحبت شده همچنین درباره چگونگی تغییر خط و جهت گروه مجاهدین خلق (منافقین) صحبت شده و در در فصل‌های پایانی این بخش پیرامون استراتژی این گروه و اقدامات عراق در آن مقطع صحبت شده است. در بخش دوم کتاب مطالبی درباره شهدای استان اردبیل در عملیات مرصاد صحبت شده و این افراد به خواننده معرفی شده‌اند.
 

بعضی از مهم‌ترین کتاب‌هایی که تاکنون درباره عملیات مرصاد منتشر شده:
ـ گذر از بحران 67 / دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی / سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، واحد تبلیغات و انتشارات‏ / 1368.
ـ جنگ تحمیلی، دفاع در برابر تجاوز (جلد 6) / ستاد فرماندهی کل قوا، معاونت فرهنگی و تبلیغات‏ / 1368.
ـ درخت بلوط / به کوشش حجت شاه‏محمدی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت‏ / 1370.
ـ آخرین گزارش / سیدیاسر هشترودی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت‏ / 1371.
ـ ... تا اسارت‏ / حمید حکیم‏خواه (عیوضیان) / دفتر ادبیات و هنر مقاومت‏ / 1372.
ـ سفر بی‌بازگشت‏ / عباس رافعی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت‏ / 1372.
ـ در کنار آتش‏ / مهناز شایسته‏فر / دفتر ادبیات و هنر مقاومت‏ / 1373.
ـ حکایت سال‌های بارانی / خاطره مهدی مرندی، بازنویس نثر محمد خسروی‌راد / بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات‏ / 1376.
ـ مستوران روایت فتح / طاهره قاسمی امین‏ / کنگره بررسی نقش زنان در دفاع و امنیت و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی مقاومت بسیج‏ / 1376.
ـ ویرانی دروازه شرقی / وفیق السامرایی؛ ترجمه عدنان قارونی / سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز فرهنگی، معاونت انتشارات / 1377.
ـ روزها و رویدادها (جلد 2) / علی بری دیزجی / نشر رامین‏ / 1378.
ـ سیری در جنگ ایران و عراق‏ (جلد 5: پایان جنگ) / محمد درودیان‏ / مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ‏ / 1378.
ـ تاریخ انقلاب، برای کودکان و نوجوانان‏ (کتاب 13: 1367؛ ایرباس 300) / با اهتمام مناف یحیی‌پور / نشر تاریخ و فرهنگ‏ / 1379.
ـ اطلس جنگ ایران و عراق‏ (فشرده نبردهای زمینی 31 شهریور 1359 ـ 29 مرداد 1367) / مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ / 1379.
ـ از توفان تا نسیم‏ / محمدعلی موظف رستمی / واگویه‏ / 1380.
ـ تاریخ دفاع مقدس‏ / اسماعیل منصوری لاریجانی/ بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس و اسلیمی / 1380.
ـ یاد روزهای بارانی / محمدعلی مؤظف رستمی / واگویه‏ / 1381.
ـ کارنامه توصیفی عملیات‌های هشت سال دفاع مقدس‏ / تهیه و تدوین علی سمیعی / نسل کوثر / 1382.
ـ هم‏مرز با آتش‏ (خاطرات حمید قبادی) / دفتر ادبیات و هنر مقاومت‏ / 1383.
ـ اطلس نبردهای ماندگار / مجتبی جعفری / ارتش جمهوری اسلامی ایران، نیروی زمینی، معاونت عملیات / 1383.
ـ ما آمریکا را زیر پا می‌گذاریم / محمد صائبی / موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر / 1384.
ـ بررسی تأثیر دلایل آغاز عملیات فروغ جاویدان بر چگونگی اختتام آن (عملیات مرصاد 1367) / محمدرضا شبانی / نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، معاونت آموزشی ناجا / 1384.
ـ تنگه مرصاد (راهیان نور؛ 24) / بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس / 1385.
ـ لوح فشرده اقلیم مقاومت و پیروزی / بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس / 1386.
ـ حماسه ایران (تاریخ هشت سال دفاع مقدس) / فرهاد حسن‌زاده و مصطفی خرامان / نشر لک‌لک / 1386.
ـ شب خاطره / مجتبی عابدینی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت / 1387.
ـ اشغال و مدال / ترجمه محمد نبی‌ابراهیمی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت / 1387.
ـ حماسه‌های ماندگار هوانیروز در دفاع مقدس / اردشیر کریم‌زاده / نودید طراحان / 1388.
-نبرد مرصاد/ جواد دی آبادی/ اندیشه و فرهنگ جاویدان/ 1399.
-مرصاد برگ زرین غرب: خاطرات جمعی از سرداران و رزمندگان غرب دفاع مقدس/ علی رستمی/ صریر/ 1395.
-العراقیون فی المرصاد/ جمال عبدالساده خفاجی/ محبین/ 1399.
-کمین‌گاه/ سید مجید ایافت/ صریر/ 1397.
-مرصاد: دشمن‌شناسی انقلاب اسلامی/ سید محمد مالدار/ 1391.
-مرصاد؛ خوانش رسانه‌ای دشمن شناسی در اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی/ دین و رسانه (صداوسیما)/ 1399.