به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مصطفی چمران در سال 1311 در محله‌ای حوالی خیابان پانزده خرداد تهران (منطقه بازار مرکزی پایتخت) به دنیا آمد و بعد از دوران تحصیل متوسطه در دانشکده فنی تهران به ادامه تحصیل مشغول شد و بعدها در همان دانشکده شروع به تدریس کرد.
وی از شخصیت‌های تأثیرگذار در ایران و لبنان، وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران و بنیان‌گذار ستاد جنگ‌های نامنظم در دوران جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران بود. چمران در سال 1332، همزمان با حوادث و مبارزات نهضت ملی نفت، فعالیت‌های سیاسی خود را شروع کرد. بعد از کودتای 28 مرداد و سقوط حکومت دکتر محمد مصدق، به نهضت مقاومت ملی ایران پیوست.
 
چمران با یک بورسیه تحصیلی در همان دوران به آمریکا رفت و در کتاب پرستوی دهلاویه آمده است در سال 1349 به دعوت امام موسی صدر (رهبر شیعیان لبنان) به این کشور رفت. همسرش بعد از یک سال به علت شرایط سخت زندگی در لبنان، با فرزندانش به آمریکا بازگشت و از او جدا شد.

 

بازگشت از لبنان به ایران
در همین کتاب آمده است او در سال‌های 1351 و 1352 وارد جنگ مسلحانه بر ضد رژیم صهیونیستی در جنوب لبنان شد و با رهبران فلسطینی و یاسر عرفات تماس و همکاری داشت. بعد از ربوده شدن دوست و همرزمش، امام موسی صدر در 9 شهریور 1357، با پیروزی انقلاب اسلامی به شوق دیدار امام خمینی، بعد از 22 سال، در بهمن 1357 به ایران بازگشت.
 
در کتاب نیمه پنهان ماه به نوشته حبیبه جعفریان می‌خوانیم  چمران در سال‌های سکونتش در لبنان، اداره مدرسه صنعتی ـ فنی جبل‌عامل را به عهده داشت. او در سال 1356 در لبنان با غاده جابر ازدواج کرد.

 

نقش چمران در پاوه
بنابر اطلاعات سایت دانشنامه دفاع مقدس آمده است مصطفی چمران مرداد 1358 از طرف وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران، فرماندهی عملیات مقابله با فعالیت‌های جدایی‌طلبان در شهر پاوه کردستان را به عهده گرفت. با فرمان تاریخی حضرت امام خمینی در صبحگاه 27 مرداد 1358 و مقاومت و مجاهدت چمران و همرزمانش، سرانجام شهر پاوه در 28 مرداد 1358 آزاد شد. (لینک)
 
در کتاب یادنامه اولین سالگرد شهادت مصطفی چمران که بنیاد منتسب به این شخصیت آن را در سال 1361 روانه بازار نشر کرد، آمده است که او در اولین دوره مجلس شورای اسلامی خرداد 1359، یکی از نمایندگان منتخب مردم تهران بود.

 

ماجرای اولین عملیات چریکی علیه عراق
در همین کتاب همچنین آمده است:‌ «پس از شروع جنگ تحمیلی در 31 شهریور 1359، چمران به همراه آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای (نماینده امام در شورای عالی دفاع و نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی) به اهواز رفت و اولین حمله چریکی بر ضد نیروهای بعثی را که تا نزدیکی‌های اهواز پیشروی کرده بودند، با موفقیت انجام داد. به دنبال آن ستاد جنگ‌های نامنظم را با هماهنگی بین ارتش، سپاه پاسداران و نیروهای داوطلب مردمی در اهواز تشکیل داد.»

 

نقش‌های مهندسی در جنگ
کتاب پرستوری دهلاویه به قلم مجید نجف پور نقش فعالیت‌های مهندسی چمران در جنگ را برجسته می‌داند و در صفحه 154 درباره آن می‌نویسد: «دکتر چمران با ایجاد واحد مهندسی فعال برای ستاد جنگ‌های نامنظم، موجب شد جاده‌های نظامی به‌سرعت در نقاط مختلف ساخته شود. او با نصب پمپ‌های آب در کنار کارون و احداث کانالی در مدت یک ماه، آب را به‌طرف تانک‌های عراقی روانه و با این تاکتیک پیشروی نیروهای دشمن به سمت اهواز را متوقف کرد.»

 

چگونگی کشته شدن مصطفی چمران
در بخش دیگری از همین کتاب می‌خوانیم: «در آبان 1359 در عملیات آزادسازی سوسنگرد که به وسیله ارتش و سپاه و نیروهای جنگ‌های نامنظم انجام شد، پای چپش مجروح و قبل از بهبود کامل راهی جبهه شد. در 31 اردیبهشت 1360 با پیروزی در عملیات هماهنگ‌شده بین نیروهای ارتش، سپاه پاسداران و ستاد جنگ‌های نامنظم ارتفاعات الله‌اکبر و دهلاویه به تصرف نیروهای ایران درآمد.»

 

در کتابی با عنوان «قطعه‌ای از آسمان دهلاویه» به قلم شیوا فتاحی در مورد چگونگی کشته شدن این شخصیت با اهمیت در تاریخ انقلاب اسلامی آمده است: «سی‌ویکم خرداد 1360 مصطفی چمران در خط مقدم جبهه جنوب (منطقه دهلاویه) حین سرکشی به سنگرها براثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش زخمی شد. در بیمارستان سوسنگرد کمک‌های اولیه انجام شد، ولی حین انتقال به بیمارستان اهواز در آمبولانس به شهادت رسید. مردم پیکر او را ابتدا در اهواز و سپس در تهران از مقابل مجلس شورای اسلامی تشییع کردند و 2 تیر 1360 در قطعه 24 بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد. بنای یادبودی در دهلاویه، نزدیک جاده سوسنگرد ـ بستان، محل شهادتش، ساخته شده است.»

 

معرفی کتاب‌هایی به قلم مصطفی چمران
گفتنی است درباره مصطفی چمران کتاب‌های متعددی منتشر شده است، ضمن اینکه به قلم این شخصت نیز کتاب‌های مختلفی به رشته تحریر درآمده‌اند. تعدادی از کتاب‌های او به کوشش برادرش، مهدی چمران و توسط بنیاد شهید چمران در سه گروه منتشر شده‌اند. این کتاب‌ها عبارت‌اند از: دست‌نوشته‌های تاریخ‌دار با عنوان «خدا بود و دیگر هیچ»، «جهاد و شهادت»، «علی زیباترین سروده هستی»؛ مجموعه سخنرانی‌ها با عنوان «انسان و خدا»، «کردستان»، «لبنان»؛ گزارش‌های عارفانه و مختصر از حماسه‌ها و عملیات‌های جنگ تحمیلی همچون «رقصی چنین میانه میدانم آرزوست.» (لینک)