به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بیست‌ونهمین دوره هفته کتاب از 24 آبان شروع شد و تا یکم آذر ادامه خواهدداشت. در هر دوره ناشران، کتاب‌فروشان، مسئولان فرهنگی سازمان‌ها و نهادها، شهرداری و ... برنامه‌های متنوعی برای این هفته دارند. کتابگردی و پاییزه کتاب چند برنامه شناخته شده در هفته کتاب هستند، اما این هفته چه جایگاهی میان مردم دارد و تا چه اندازه توانسته‌است در تقویم مناسبت‌های ملی جا باز کند.

ترویج کتابخوانی و ایجاد زمینه‌هایی برای جلب توجه مردم به کتاب از مهم‌ترین اهداف هفته کتاب است. ناشران به عنوان تولیدکنندگان کتاب، چه مطالباتی برای برگزاری موثرتر این رویداد دارند و چه اقداماتی می‌توانند در این راستا انجام بدهند؟ سیدضا یکرنگیان، مدیر انتشارات خجسته دراین‌باره به خبرنگار ایبنا گفت: از اینکه بعد از برگزاری 29 دوره هفته کتاب مردم تا چه اندازه با آن آشنا هستند، اطلاعات دقیقی ندارم، اما فکر نمی‌کنم که به خوبی با این هفته آشنا باشند. هرچند در اخبار درباره هفته کتاب اطلاع‌رسانی انجام می‌شود، اما مردم اخبار نگاه نمی‌کنند.

هفته کتاب و نقش نهادهای صنفی
یکرنگیان با یادآوری سال‌هایی که اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران مسئول برگزارکننده هفته کتاب بود، توضیح داد: دو سال اتحادیه این رویداد را برگزار کرد و بسیار موفق بود. در سال‌هایی که عضو هیات مدیره اتحادیه بودم، هفته کتاب را برگزار کردیم و در آن دوره در برنامه‌هایی در کتاب‌فروشی‌ها برگزار می‌کردیم، مردم و نویسندگان می‌آمدند، کتاب می‌خریدند و رسانه‌ها همه اخبار را منعکس می‌کردند.

او با تاکید بر اینکه رویدادی مانند هفته کتاب باید توسط نهادهای صنفی برگزار شود، ادامه داد: صنف با توجه به شرایط می‌تواند برنامه‌های خوبی برگزار کند. از نمونه برنامه‌هایی که در آن سال‌ها برگزار کردیم، ارائه برنامه حضور نویسندگان در راسته کتاب بود. همچنین شرایط را برای انجام مصاحبه‌های مختلف با نویسنده‌ها و هنرمندان در رسانه‌ها مهیا کردیم. این اقدامات انعکاس خوبی در جامعه داشت و هفته کتاب بسیار با شکوه برگزار می‌شد.

به گفته این ناشر، اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان در بیست‌ونهمین دوره هفته کتاب، 3000 کتاب به زندان‌ها اهدا کرده‌است.

هفته کتاب به صورت گسترده در تمام شهرهای ایران برگزار می‌شود، یکرنگیان درباره میزان بودجه‌ای که برای این رویداد در نظر گرفته شده‌است و تاثیر آن بر نحوه برگزاری هفته کتاب بیان کرد: بودجه‌ای که به این طرح اختصاص دادند، بودجه برای صنف نشر نیست. در پاییزه به مردم برای خرید کتاب تخفیف می‌دهند و این برنامه‌ها تاثیر چندانی بر عملکرد ناشران ندارند. برای تاثیرگذار بودن برنامه‌ها باید افرادی که برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند، فرهنگی باشند.  

تخفیف سیاست بازنده است
نویسندگان، خالق‌ کتاب‌هایی هستند که قرار است در هفته کتاب به مردم معرفی شوند و با برنامه‌هایی که در این هفته برگزار می‌شود، مردم به مطالعه آن‌ها علاقه‌مند شوند. الهام فلاح، نویسنده درباره میزان آشنایی مردم با هفته کتاب به خبرنگار ایبنا گفت: فکر می‌کنم هفته کتاب در سال‌های گذشته نتوانسته‌است مردمی را که کتاب نمی‌خوانند و دغدغه کتاب ندارند، به سمت کتابخوانی هل بدهد. همان افرادی که کتاب می‌خریدند، از این فرصت استفاده می‌کنند تا بتوانند با تخفیف کتاب بخرند، یعنی طرح‌های تشویقی معناداری که افرادی را که کتاب نمی‌خوانند مجبور به کتابخوانی کند، انجام نشده‌است.

او افزود: در این روزها نمی‌توان با ارائه تخفیف افرادی را که کتاب نمی‌خوانند، دعوت به کتابخوانی کرد؛ زیرا  صفحه‌های آنلاین مانند سی‌بوک و دیجی‌کالا در تمام طول سال تخفیف می‌دهند و از راه‌های مختلف کتاب با تخفیف به دست مردم می‌رسد، بنابراین مساله تخفیف برای مردم محرک عجیبی نیست. در حقیقت تخفیف، سیاست بازنده است.

نویسندگان خیلی خاص در شهر معرفی شدند
مطالبات نویسندگان می‌تواند برای برنامه‌ریزی بهتر برای تاثیرگذاری هفته کتاب کمک کند. فلاح درباره مطالبات نویسندگان در این سال‌ها بیان کرد: امسال شاهد نصب بنرهایی در شهر هستیم که به وسیله آن نویسندگان و کتاب‌های آن‌ها معرفی می‌شود. این درحالی است که این‌ها نویسندگان خاصی هستند که در نشرهای خاصی کار کردند. می‌دانیم که مخاطب‌های خیلی خاصی دارند و مردم دنبال ادبیات دیگری هستند. مطالبات نویسندگان این است که نشرهایی مانند چشمه یا ققنوس هم بتواند در مترو یا در سطح شهر بیلبورد بزند.

او اقدام به ساخت ویدئوهایی برای معرفی کرده‌است تا بتواند از این راه تعدادی از مردم را به کتابخوانی دعوت کند. فلاح دراین‌باره توضیح داد: فکر می‌کنم فعلا بزرگ‌ترین کاری که می‌توانم به عنوان نویسنده انجام بدهم، این اقدام است. در زمان‌های قدیم‌ افرادی جان نثار بودند و لقمه اول را می‌خوردند تا شاه مسموم نشود. در این روزها که کتاب گران است و مردم ممکن است اعتماد نکنند، از ترس نیمه رها کردن، کتاب را نخرند، در ماه دو کتاب یکی در حوزه داستان و دیگری در حوزه ناداستان معرفی می‌کنم. اگر مردم این کتاب‌ها را دوست نداشتند، هزینه کتاب را به آن‌ها پس می‌دهم.  

این نویسنده با اعلام اینکه ویدئوهای معرفی کتاب را در صفحه‌ای به نام «آن» در اینستاگرام قرار می‌دهد، توضیح داد: یک ماه است که این صفحه را راه‌اندازی کردیم و در آن ویدئوهای حرفه‌ای بارگذاری می‌کنیم. کتاب‌ها را با تخفیف 25 درصد از ناشرمی‌گیرم و به مردم با تخفیف 15 درصد تخفیف می‌دهم. با مبلغ حاصل از 10 درصد برای افرادی که نمی‌توانند کتاب بخرند، کتاب تهیه می‌کنیم.  زیرا فکر می‌کنم دیگر از دولت نمی‌توان انتظار داشت و اوضاع ناامید کننده‌است.

مردم با ادبیات درگیری ندارند
آخرین حلقه‌ای که در چرخه نشر فعالیت می‌کند و کتاب را به دست مردم می‌رسانند، کتاب‌فروشان هستند. در حقیقت این گروه هستند که می‌توانند با معرفی کتاب، در فروش آن تاثیر بگذارند. پیام مصلح، مدیر کتاب‌فروشی کتابشار درباره میزان تاثیرگذاری هفته کتاب بر مردم، به خبرنگار ایبنا گفت: ادبیات در عادت زندگی مردم قرار نگرفته‌است و با آن درگیر نیستند. این فقدان دلایل مختلف دارد که یکی از آن‌ها همزمان بودن سواد عمومی و ورود مدرنیته در ایران است. زیرا همرزمان با اینکه مردم یادگرفتند، بخوانند، رادیو و تلویزیون وارد کشور شد و این روند در فرهنگ زیسته دوران معاصر نهادینه شد.

این کتاب‌فروش با اشاره به دهه 60 و 70 که در آن تیراژ کتاب چهار تا پنج هزار نسخه بود و در سال به چاپ دوم می‌رسید، ادامه داد: باید روندی که موجب شد مردم از دهه 70 به این سال‌ها برسند که تیراژ کتاب به هزار نسخه و حتی پایین‌تر رسیده‌است، بررسی شود. زیرا در آن سال‌ها کتاب‌های شاهرخ مسکوب و احمد محمود با تیراژ بالای 5000 نسخه منتشر می‌شد. ارتباط ادبیات با عموم مردم قطع است و هفته کتاب جز در میان صنف کتاب و نشر، میان مردم شناخته شده نیست. هرچند شناخته شدن آن مطرح نیست، زیرا مردم با ادبیات درگیری ندارند.

به گفته او هفته کتاب حرکت نمادین است، اینکه ناشران در این هفته فعالیت و نویسندگان را دعوت می‌کنند، اقداماتی است که در درون حوزه کتاب و نشر، مفید است، اما در بیرون ارتباط را با عامه مردم از دست داده‌است.

باید به سمت مردم برویم تا مردم هم به سمت ادبیات بیایند
مصلح درباره اقداماتی که می‌تواند برای بهتر برگزار شدن هفته کتاب انجام شود، توضیح داد: می‌توان این جشن را از محافل ادبی که در کتاب‌فروشی‌ها برگزار می‌شود، بیرون برد. در این سال‌ها شاهد دیوار فرهیختگی میان گروه روشنفکر جامعه و مردم هستیم، این دیوار توسط قشر روشنفکر کشیده شده‌است. اگر مدارس به دلیل همه‌گیری تعطیل نبود و نویسندگان می‌توانستند با دانش‌آموزان ارتباط برقرار کنند یا به دانشکده‌های غیر از ادبیات بروند، شاید بتوانند تاثیر داشته‌باشد.

او ادامه داد: بازرگان‌های شکست خورده‌ای هستیم. کالای ما فروش ندارد، باید به سمت مردم برویم تا مردم هم به سمت ادبیات بیایند. شاید باید نگاه اقتصادی‌تری داشت، فکر سنتی را کنار گذاشت و جذابیت ادبیات را با حضور نویسندهایی مانند جعفر مدرس‌صادقی در دانشکده‌ها نشان داد.