به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، همایش بین‌المللی «ایران‌شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» با حضور اشرف بروجردی رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، فاطمه جان احمدی معاون پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و دبیر علمی، علی محمد طرفداری دبیر اجرایی و با شرکت نمایندگان 23 کشور به صورت مجازی افتتاح شد.

اشرف بروجردی رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در مراسم افتتاح همایش بین المللی «ایران‌شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» ضمن تسلیت ایام شهادت حسین(ع)، درباره حوادث کشور افغانستان گفت: با مردم مظلوم افغانستان که همواره جور و ظلم را تجربه کرده‏اند اظهار همدردی می کنم و آرزو دارم با هم‏اندیشی سایر مسلمانان و کمک آنان شاهد روزهای شکوفایی برای مردم افغانستان باشیم. امید دارم مدعیان اسلام متحجرانه روزی از روی زمین رخت بربندند و اسلام حقیقی همراه با اندیشه‏های راستین بتواند عرضه شود تا بشریت به کمال برسد.

بروجردی ادامه داد: بدانیم که طالبان، طالبان است و آنهایی که چنین می‏‌اندیشند که طالبان تغییر کرده با استناد به این آیه شریفه که می‌‏فرماید: «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَىشَاكِلَتِهِ» می گویم که آنها خطا می‏کنند و باید بدانند که ماهیت طالبان را از گذشته تا به امروز با یک روایت باید خواند و آنها قابل تغییر نیستند؛ به امید نجات مردم افغانستان از دسیسه‏‌های دشمنان دین اسلام، مردم افغانستان را دچار عُسرت و رنج کرده‌‏اند.

وی در ادامه با اشاره به برگزاری همایش بین المللی «ایران‌شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» تاکید کرد: معرف هر ملتی فرهنگ آن ملت است که در رفتار، اندیشه و باورهای آنها متجلی است. تعامل بین ملت‌ها هم بستگی به میزان شناخت و فهم مشترک از تمامی داشته‌‏ها، ذخایر علمی و اندیشه‌‏ای یکدیگر است. هرچه این شناخت فراگیرتر باشد میزان حمایت و تعامل بین آنها گسترده‏‌تر خواهد شد.

بروجردی افزود: خداوند نیز ضرورت کسب معرفت از یکدیگر را لازمۀ این همدلی و همراهی می‏داند. البته نگاه خداوند به جهان و آموزه‏های الهی مرزپذیر نیست و قومی را به واسطه باورهایش مورد ارزیابی قرار می‏دهد آنجا که می فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُواإِنَّأَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّاللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ» و حکم خدا براین معرفت نه به قومیت است و نه به مرز و غلبۀ اقوام بلکه به تقوی و پرهیزگاری است و اکنون به ایران و شناخت آن می‏پردازیم با طرح این سؤال که چرا ایران و ایرانشناسی را انتخاب کردیم.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: شاید این گام نخست باشد برای آشنایی با دیگر ملت‌ها، سابقه، دیرینه، تاریخ و فرهنگ آنان تا از این طریق بتوانیم زمینه گفتگو، بهره‏‌مندی از دانش اندیشمندان و دانشمندان و خرده‏ فرهنگ‏‌های ملت‌ها که معمولاً آنها را با آن می‏‌شناسند فراهم کنیم. به گفته حمد بن عبدالعزیز الکواری، «باید افراد را طوری تربیت کرد که در فضای مواجهه اندیشه با اندیشه و نظر با نظر قرار بگیرد»؛ به عبارت دیگر اساس متقابل از یکدیگر بر پایه گفتگو نهاده شده است زیرا مردم چه صحرانشین و چه شهرنشین از آن یکدیگرند.

بروجردی در ادامه تصریح کرد: بر این اساس به ایرانشناسی با این رویکرد می‏نگریم که ایران سرزمین تجلی خرد و اندیشه است، سرزمین دانش و دانشوری از گذشته ایام، مهد اندیشمندان نام‌‏آور مهد فرهنگ و ادب این گذشته همه سرمایه فرهنگی مردم این سرزمین است. تعاملات فرهنگی و تبادل اندیشه از آموزه‏ها و روش دانشمندان ایرانی است هنوز مردم ایران به یاد دارند همت آیت‌الله بروجردی و شیخ محمد شلتوت از مصر را که تبادلات اندیشه‏‌های دینی‌‏شان زمینه‏‌ساز شکل‏‌گیری تقریب بین مذاهب شد. هنوز در خاطره‏‌ها نقش برادران برمکی در اداره امور عباسیان را به خاطر می‏آورند، امروز افتخار بشر منشور حقوق کوروش هخامنشی است.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تاکید کرد: شناخت گذشته سرزمینم فخر من است چرا که مشحون از اندیشه‏‌های عالمانه‏‌ای است که آن را از سایرین متمایز می‏‌کند تا جایی که شما در هیچ کجای تاریخ نمی‏خوانید که مردم این سرزمین صلح‏‌جو نباشند. آنها همواره می‏‌کوشیدند تا با همسایگان خود مدارا کرده و متعرض آنان نشوند همچنانکه هرگز اجازه نداده‏اند که مستعمره دیگران باشند و تسلط بیگانه را با مقاومت و نه آغازگری در جنگ پاسخ داده‌‏اند چرا که فرهنگ این سرزمین بر تکریم عشق و محبت و دوستی است و نه تخاصم با دیگران و اگر امروز شما شاهد ایستادگی و مقاومت مردم ایران در مقابل زورگویی دیگران هستید به همین بستگی دارد.

بروجردی افزود: مردم ایران را اگر می‏‌خواهید در عرصه سیاست بشناسید عدم پذیرش ظلم و ستم شاخصه آن است و اگر گفتگو را امروز در فرهنگ مردم ایران نمی‏‌یابید به دلیل آن است که معرفت مشترکی از فرهنگ گفتگو در نزد دیگران نمی‏‌یابد. نمی‏توان برای ملت ایران شرط گذاشت که تسلیم شرایط بیگانگان شود. این حساسیت حتی در نامگذاری ایران سرزمین وجود دارد. زمانی‌که مقلوب‏‌کنندگان حقیقت نام خلیج فارس را به نامی دیگر می‏خوانند یکباره همه ایرانیان از سراسر جهان به اعتراض پرداخته و از هویت ایرانی بودن خلیج فارس دفاع می‏کنند تا به دیگران اثبات کنند که حذف حقیقت و نادیده گرفتن آن نوعی ظلم است که باید در مقابل آن ایستاد.

وی یادآور شد: اگر می‏‌خواهید جامعه ایرانی را بشناسید مهربانی، گذشت، فداکاری و کمک به دیگران را در اینجا جستجو کنید. و اگر به دنبال معنای شناخت فرهنگ این سرزمین هستید، شعر، موسیقی، خط، نقاشی، ادبیات و... را بررسی کنید. در این سرزمین سراسر عشق و دوستی به نوع بشر و به طبیعت متجلی است و این پایه آینده ایران است که بتواند با تعامل با یکدیگر و تعاطی افکار و اندیشه و دانش و خرد جهل را از ذات انسان دور نگاه دارد.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: معتقدم آفت توسعه و پیشرفت، جهل و خرافه است و همه تلاش اندیشمندان اصلاح باورهای انحرافی و مقابله با جهل و نادانی است و تسری علم به بشریت برای رسیدن به کمال و این معنای دیپلماسی فرهنگی است و ارزش آن بیش از دیپلماسی سیاسی است و هویت‏‌ساز است چون ملتها وقتی احساس خطر می‌‏کنند در مقابل تهاجم فرهنگی به مخدوش شدن هویت خود می‌اندیشند اما اگر اصل بر احترام متقابل و آزادی و توسعه روحیه تفاهم و تسامح و محبت و دوستی با یکدیگر باشد چه از نوع هم‏‌آئینی و یا با آئینی دیگر قرابت فکری ایجاد شده و هر فردی در جایگاه خودش پذیرفته می‏شود و حقوق انسان‌ها حفظ می‌‏شود.

بروجردی خاطرنشان کرد: به تعبیر حمد بن عبدالعزیز الکواری: تاکنون مرجعی قویتر از حقوق بشر که بتوان بنا و ساختار دیپلماسی فرهنگی بر آن استوار ساخت تا از متانت لازم در عرصه گیتی برخوردار باشد وجود ندارد و این است آینده سرزمینم ایران که تعلق خاطرم به آن را هرگز با هیچ گزینۀ دیگری معاوضه نمی‏کنم و همواره می‏سرایم که پیروز و سربلند باشی ایران عزیز.
 


معاون پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران:

فرهنگ متعالی ایرانیان موجب شد فارسی زبان رسمی در دربار سلاطین شود
معاون پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: فرهنگ متعالی ایرانیان موجب شد که در دربار سلاطین، فارسی زبان رسمی شود و ادبیات رشد کند و شعر و شاعری ریشه دواند و تلاش این اندیشمندان موجب شد تا فرهنگ و آوازه ایرانی از مرزهای هرات و قندهار به چین راه بیابد.

فاطمه جان احمدی معاون پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه مراسم افتتاح همایش بین المللی «ایران‌شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» گفت: در میان تمدن‌های شناخته شده در جهان گذشته تمدن آریایی در زمره شناخته ترین‌هاست. آوازه این تمدن در هنر و معماری، علوم و فنون ادب و حماسه در همه منابع پیچیده است. توامان شدن تمدن آریایی با اسلام و اسلام پذیری ایرانیان در نهایت ظرافت و دقت اساس تمدن اسلامی را نه تنها در پهنه جغرافیایی آسیا بلکه در همه نقاط اجتماعی وام دار خویش کرد.
 
وی ادامه داد: حضور ایرانیان مسلمان در اقصی نقاط و تاثیر گذاری بر فرهنگ جهانی موجب شد تا نام ایران و ایرانی و فارس و فارسی در همه جا گسترده شود، دولت‌های اسلامی از وجود ایرانیان در دربارهایشان بهره گیرند. شاید در میان ادوار تمدن اسلامی عباسیان به دلیل نام آوری شان در قرون سوم و چهارم نا آشنا ترین باشند و همه می‌دانند به فضل حضور وزارء و مستشاران ایرانی این تمدن در تاریخ عصر طلایی ادب و هنر نام گرفت و تاریخ آن در کتاب مروج الذهب ایام عروس خوانده شد.
 
دبیرعلمی همایش بین المللی «ایران‌شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» اظهار داشت: آنچه مسلم است حضور پر دامنه ادیبان و مستشاران، سیاست‌مداران و کاتبان، منجمان و پزشکانی چون «بختیشوع»، «آل نوبخت»، «آل برمک»، «آل فضل» و «آل بویه» و چهره های ماندگاری چون بیرونی، خیام، ابن سینا، فارابی، بوزجانی غیاث الدین کاشانی و سجستانی، نیشابوری، حمید الدین کرمانی را المويد في الدین شیرازی و فتح الله شیرازی خلاصه صدها ستاره درخشان سپهر تمدن اسلامی را به دربار حکمرانان مسلمان رهنمون ساخت.
 
جان احمدی افزود: این پویش علمی ایرانیان مسلمان و نخبگان علمی در طول تاریخ ادامه یافت تا جایی که رد حضورشان در دربار گورکانیان هند و پادشاهانی چون اکبرشاه، جهانگیر شاه و شاه جهان و یا دربار عثمانی چون دربار سلطان بایزید خان اول، سلطان محمد خان دوم (فاتح) سلطان بایزیدخان دوم سلطان سلیم خان اول متخلص به «سلیمی» و یا سلطان سلیمان خان اول «قانونی» متخلص به «محبی» قابل بررسی است.
 
وی تصریح کرد: این نشان می‌دهد نه تیغ تیز محمود غزنوی و ایلخان مغولی و یا فشار نادر افشاری و محمود افغانی و سلطه ایرانی – اسلامی نه جنگ و ستیز دربار عثمانی است که راه بجایی می‌برد بلکه آنچه به پیش می‌رود فرهنگ متعالی است که وادار می‌کند، در دربار این سلاطین، فارسی زبان رسمی شود و ادبیات رشد کند و شعر و شاعری ریشه دواند و شعر مولانا و شمس تبریزی، حافظ و سعدی بر تارک دربارها و بر فراز مراسلات و مکاتبات و حتی امروزه بر سر در سازمان ملل بدرخشد.
 
معاون پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: این همه آوازه به فضل حضور گرانقدر ایرانیانی است که همت‌شان هویت‌شان بوده است تلاش این اندیشمندان موجب شد تا فرهنگ و آوازه ایرانی از مرزهای هرات و قندهار به چین راه بیابد. شهری ایرانی در بندری دور دست چون کانتون یا خانفو(گوانجو) شکل گیرد، از این سو نیز فرهنگ و علوم و تمدنی ایرانی به سواحل مدیترانه راه یافت و از مرزهای شمال آفریقا و سرانجام جنوب کوه‌های پیرنه و سواحل شمالی مدیترانه را درنوردید و در ملتقى اروپا هنر و نگارگری و معماری ایرانی با ظرافت رنگ قرار گرفت.
 
جان احمدی تاکید کرد: شاید نگاهی به سفرنامه‌های فاخر تاریخی چون ابن فضلان، ناصر خسرو، ابن بطوطه ابن جبير، و حتی مارکوپولوی وینزی و حتی دوره‌هایی چون شاردن ، کمبفر، تاورنیه، کریسینسکی - پیترو دولاواله و یا مادام دولافوا، بتواند گویایی استقامت، همه گیری و نامیرایی این فرهنگ و تمدن باشد. همین حضور چشمگیر از نگاه تیزبین و موشکافانه مستشرقان قرون معاصر چون گیرشمن، هرتسفلد زید گرید هونکه، باسورث، ادوارد براون، ریچارد فرای و هانس روبرت رومر و هزاران سیاح و جغرافی نگار و مورخ و اندیشمند اروپایی بدور نماند و هر یک از این دریای معرفت فرهنگ و تمدنی بخشی را به جهانیان معرفی کردند و گوشه چشمی از سر تفاخر به این فرهنگ و تمدن داشته اند.
 
وی اظهار داشت: حاصل نگاه آنان و التقاطشان با تمدن ایرانی موضوعی شد در جهان غرب به نام ایران‌شناسی که امروز موضوع کنفرانس ما است .براساس این رویکرد تاریخی امروز می‌توان به درستی گفت که موضوع ایران شناسی، موضوعی نوپدیداری نیست موضوعی است که با شمولیت بر مطالعه فرهنگ و تاریخ و تمدن ایران زمین می‌کوشد تا همه اطلاعات تاریخی را بر گیرد یک موضوع یعنی ایران جمع آوری کند. هر چند این سالها برای ارائه تعریفی دقیق از آن میان گروه‌ها و نهادهای علمی وابسته مناقشه در گرفته است و هنوز وفاق جدی میان علمای آن وجود ندارد اما در حد امکان می‌توان همان تعریف پیش گفته را پذیرفت وهمه مطالعات گرد ایران را با رویکردهای مختلف تاریخی - ادبی - باستان‌شناسي و... را ایران شناسی نامید.
 
دبیرعلمی همایش بین‌المللی «ایران‌شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» افزود: براساس مطالعات پیش رو و آنچه اکنون ارائه شد عمر ایرانشناسی به‌ویژه در میان غرب و شرق به عمر تجارت و سیاحت بشر می‌رسد آنگاه که غرب را به طمع یافت اطلاعات شرق به سوی آسیا رهنمون کرد و زمانی که شرق برای تجارت قصد درنوردیدن خشکی‌ها را داشت تا پایش به ساحلی برسد. حال یا منتهى اليه مدیترانه بود و یا سواحل گرم و زیبای خلیج فارس را کمی دقت نشان می‌داد که جغرافی نگاران سیاحانی چون اصطخری، ابن خرداد به، يعقوبی، ابن فقیه همدانی، ابن فضلان، ابن بطوطه، ابن جبیر و دهها و هزاران سیاح مسلمان دیگر که نام و آوازه ای بس بلند در تاریخ جهان دارند، در سده‌های اسلامی دستکم تا قرن ۸ و ۹ هجری قمری، وصفی از ایران بدست داده اند که این کمک می‌کند به دقیق تر شدن تعریف ایران شناسی در غرب و شرق؛ در هر حال شاید بتوان ایران شناسی را شاخه منظمی از دانش دانست که به مطالعه دانش فرهنگی ایران از زمان باستان تاکنون می‌پردازد.
 
فاطمه جان احمدی خاطرنشان کرد: دانشی که دربرگیرنده ایران شناسی کهن و ایران شناسی متاخر و ایران شناسی معاصر نیز خواهد بود و حوزه‌های تاریخ، ادبیات، هنر و فرهنگ ایران کهن و ایران نو و به همراه فرهنگ آن می‌شود. دامنه این کار در بخش زبان‌های ایرانی کشیده شده و بسیار جذاب است. چنانکه می‌تواند جغرافیایی کشورهای امروزی ایران، افغانستان، ازبکستان و تاجیکستان را نیز شامل شود براین اساس این کنفرانس تلاش کرد تا در چند محور به موضوع گذشته حال و چشم انداز آینده نظری بافکند.
 
علی‌محمد طرفداری: رویکرد برگزاری این همایش دیپلماسی فرهنگی بوده است
 
دبیر اجرایی همایش بین‌المللی «ایران شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» گفت: رویکرد اصلی در برگزاری این همایش دیپلماسی فرهنگی بوده است این امر با توجه به گسترش موضوع ایران هراسی در جهان از اهمیت بیشتری برخوردار است. و ضرورت غلبه به این مسئله تلاش بیشتر ایران و سایر کشورها را می‌طلبد.
 
وی افزود: با توجه به اینکه جامعه علمی و دانشگاهی در سطح دنیا آن‌طور که باید از مباحث و مطالعات مربوط به حوزه ایران آگاهی لازم را ندارند همین امر ضرورت برگزاری مقوله را دوچندان کرد.
 
علی‌محمد طرفداری در پایان به تعداد مقالات دریافتی دبیر خانه همایش بین المللی «ایران شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» اشاره و خاطرنشان کرد: بیش از 70 مقاله در نهایت انتخاب شد که به منظور بهره‌مندی از همه سخنرانی‌ها نشست‌های تخصصی را به صورت موازی دسته‌بندی کردیم.