طرحهای فصلی با اعتبار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران از سال 1394 تا سال جاری ادامه پیدا کرد و در مجموع 16 طرح برگزار شده است. طرحهای فصلی در 6 سال گذشته در نحوه اجرا، رویکرد‌ها از‌جمله درباره میزان تخفیف‌ها، اعتبار‌ها، سقف خرید، تعیین دو نوع تخفیف برای کتاب‌های کودک و نوجوان و تالیف و ترجمه، همچنین زمان برگزاری طرح، از نظر تعداد روز‌های طرح و تمرکز بر مناطق کم‌برخوردار در مقایسه با پایتخت و همچنین تلاش مجری طرح برای جذب مشارکت نهاد‌های غیر‌دولتی به‌ویژه شهرداری‌‌ها با شعار عمل به مسئولیت اجتماعی تجارب متنوعی را به همراه داشت.
به گفته علیرضا اسماعیلی، مشاور اجرایی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در مجموع 16 طرح فصلی بالغ بر 30 میلیارد تومان اعتبار هزینه شده است.
طرحهای فصلی، به‌دلیل تحول در شیوه توزیع یارانه از مباحث قابل‌توجه کارشناسان حوزه نشر شناخته می‌شود. درباره این طرح، دیدگاه‌های فراوان و مختلفی شکل گرفته که در قالب یک طیف قابل تعریف است؛ به‌عبارت دیگر اگر در نخستین دورههای طرح، صدا‌های مخالف شنیده می‌شد، اما در ادامه و افزایش تعداد مشارکت‌کننده‌ها از 104 کتاب‌فروش در طرح نخست به 925 کتابفروشی در زمستانه کتاب، توجه به امر تبلیغ و معرفی طرح، سر مخالف طیف کمرنگ شد. بی‌تردید طرحهای فصلی خالی از اشکال نیست، موضوعاتی مانند دفعات برگزاری طرح در طی یک‌سال، شکل‌گیری انتظار و عادت به خرید در خریدار کتاب برای شروع طرح و خالی ماندن کتابفروشیها در روز‌های دیگر سال، تمرکز پر‌رنگ‌تر به کتابفروشیهای غنی‌تر به‌ویژه در پایتخت، خارج از گود ماندن برخی کتابفروشیهای کوچک و ضعیف به‌دلیل کم‌توجهی سیستمی به آن‌ها از‌جمله ایرادات وارد به طرحهای حمایتی است.
ایبنا با توجه به رسالت خود در بررسی تخصصی رویداد‌های کتاب‌محور، موضوع طرحهای فصلی را در پنج نشست با حضور کارشناسان این حوزه بررسی کرده است. «اهمیت طرحهای فصلی بر گردش مالی صنعت نشر» «اهمیت طرحهای فصلی در حمایت و احیای کتابفروشیها» «بررسی سیاست‌های اجرایی و روش برگزاری طرحهای فصلی» «تاثیر طرح های فصلی برعادت خرید مشتریان بازار کتاب» و «آینده طرحهای فصلی باید‌ها و نباید‌ها» محور‌های اصلی میزگرد بررسی طرحهای فصلی هستند.
نشست نخست؛
کارشناسان در نشست نخست، درباره «اهمیت طرحهای فصلی بر گردش مالی صنعت نشر» نکات زیر را بررسی کردند.
1ـ ضرورت توجه بیشتر به کتابفروشان ـ به‌ویژه کتابفروشان فعال در مجتمع‌های تجاری ـ که دربرابر کرونا آسیب‌پذیرتر شدند.
2ـ تمرکز بر بازنگری چگونگی اجرای طرح بعد از 16 دوره با هدف تاثیر تخفیف‌ها و شرطی شدن مشتری؛ هدایت یارانه طرحهای فصلی به مباحث ریشه‌ای حوزه نشر به‌ویژه ترویج کتابخوانی؛ کاهش نقش دولت و میدان دادن به صنف.
3ـ ایجاد زمینه همراهی نهاد‌های و دستگاه‌های مختلف تجاری و صنعتی با طرحهای فصلی با اتکاء به اصل توجه به مسئولیت اجتماعی.
4ـ تعریف راهکار‌هایی برای کاهش آسیب‌های ناشی از یارانه دولتی در حوزه نشر.
5ـ تشکیل گروه پژوهشی با کارشناسان خارج از مجموعه دولت برای برنامه‌ریزی دقیق‌تر برگزاری رویداد‌های کتاب‌محور از‌جمله طرحهای فصلیغ همچنین تدوین آئین‌نامه‌های جامع مشارکتی با اتحایده ناشران و کتابفروشان.
در این نشست علیرضا اسماعیلی، مشاور اجرایی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ مجید تیموری، مدیر کتابفروشیهای زنجیره‌ای نشر چشمه و محمدحسین متولی، مدیر انتشارات هوپا حضور داشتند.
نشست دوم؛
کارشناسان در نشست دوم، درباره «اهمیت طرحهای فصلی در حمایت و احیای کتابفروشیها» نکات زیر را بررسی کردند.
1ـ تاثیر مثبت طرحهای فصلی بر رونق کتابفروشیها
2ـ شرطی شدن مشتری به‌دلیل تخفیف‌های طرح و ضرورت توجه به کاهش توان خرید کتاب حتی بین اقشار دانشگاهی به‌دلیل کاهش توان اقتصادی و افزایش یارانه هر خریدار
3ـ بازبینی معیار‌های تقسیم اعتبار هر کتابفروشی براساس میزان استقبال از آن در دورههای متفاوت
4ـ تاثیر مثبت طرحهای فصلی بر تقویت تبلیغ کتاب خواین در رسانه‌های مختلف
5ـ برگزاری نشست‌های مشترک با حضور اهالی نشر برای تشریح مشکلات و طرح راه‌حل‌های مختلف.
در دومین نشست ابراهیم فرازمند، مدیر کتابفروشی فرازمند رشت؛ وحید تیموری، مدیر کتابفروشی کتاب پارسه و محمداسماعیل عبادتی، مدیر کتابفروشی نوک مدادی حضور داشتند.
نشست سوم؛
کارشناسان در نشست سوم، درباره «بررسی سیاست‌های اجرایی و روش برگزاری طرحهای فصلی» نکات زیر را بررسی کردند.
1ـ تقویت پایه‌های اقتصادی کتابفروشیها به‌دنبال برگزاری طرحهای فصلی و حضور مشتری
2ـ اعمال تخفیف بین بین 15 تا 25 درصد، با اخذ نظر اتحادیه ناشران و کتابفروشان
3ـ تاثیر ناچیز تخفیف طرحهای فصلی بر عادت مشتری در مطالبه دائمی تخفیف از کتاب‌فروش در مقایسه با سایر آشفتگی‌های موجود در بازار نشر از‌جمله بساط‌‌گستری در اماکن مختلف از‌جمله نمایشگاه‌های خیابانی، ایستگاه‌های مترو، گوشه خیابان یا سایت‌های فروش اینترنتی
4ـ ضرورت افزایش بودجه طرحهای فصلی و همچنین یارانه هر خریدار
5ـ ناهمگونی مطالبه کتابفروشان فعال در نقاط مختلف کشور برای دریافت سهم بیشتری از یارانه
6ـ آسیب روزمرگی در اجرای طرحهای فصلی و کاهش تبلیغات میدانی
7ـ برگزاری حداکثر دو طرح در سال
8ـ تعیین تخفیف برابر بین کتاب فارسی و ترجمه
9ـ اهمیت مشارکت کتابفروشیها در جریان طرح و ضرورت قانون‌گذاری برای جلب این مشارکت
10ـ تشریح جریان کلی طرح برای مردم تا زمینه مطالبه‌گری و در نتیجه افزایش یارانه خرید هر فرد ازفیاش پیدا کند.
در این نشست آزاده نظربلند، معاون کتاب و فرهنگ موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران؛ مهدی حسین‌زادگان، مدیر فروشگاه نشر ققنوس و محمد یراقچی، مدیر کتابفروشی پنجره و رئیس کارگروه کتابفروشان در اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران حضور داشتند.
نشست چهارم؛
کارشناسان در نشست چهارم، درباره «تاثیر طرح های فصلی برعادت خرید مشتریان بازار کتاب» نکات زیر را بررسی کردند.
1ـ تاثیرگذاری قوی‌تر طرحهای فصلی در مقایسه با سایر طرحهای کتابخوانی ـ طرحهای ترویجی
2ـ عملکرد موفق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کاهش زمان بازپرداخت بدهی کتابفروشان
3ـ بهبود دسترسی مردم به کتاب در جریان برگزاری طرحهای فصلی
4ـ ضرورت تحلیل داده‌هایی مثل اطلاعات آمار فروش و رفتار مخاطبان طرحهای فصلی (روان‌شناختی جایگاه اجتماعی، سبک زندگی، رفتار و عادت مطالعه ذائقه مردم، نوع مخاطب، سن، جنس، شهر)
5ـ ایجاد راهکاری برای افزایش مخاطبان طرحهای فصلی به جای حفظ مشتریان 16 دوره قبل
6ـ ضرورت نگاه بلند‌مدت به حوزه نشر با اهدافی مانند تربیت مخاطب کتاب
7ـ مشکل تاثیر منفی یارانه به‌عنوان پول بدون پشتوانه و افزایش قیمت کتاب‌ها بعد از برگزاری هر طرح
8ـ طرحهای فصلی به جای جذب مخاطب رفتارغلط عادت به تخفیف را ایجاد کرد
9ـ توجه به توسعه هدفمند در جریان برگزاری طرحهای فصلی و بهره‌مندی از ظرفیت‌‌های نهاد‌های خصوصی و برون‌سپاری
10 ـ ضرروت مطالعه درباره تاثیر طرحهای فصلی بر افزاش مخاطب
در این نشست ابراهیم حیدری، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی پیام مصلح، مدیر کتابفروشی کتابشار و نیایش سرامی، مدیر نشر باد حضور داشتند.
نشست پنجم؛
کارشناسان در نشست پنجم، درباره «آینده طرحهای فصلی؛ باید‌ها و نباید‌ها» نکات زیر را بررسی کردند.
1ـ تشکیل کارگروه یا دبیرخانه دائمی طرحهای فصلی
2ـ افزایش بودجه کلی طرح با هدف افزایش توان پاسخگویی کتاب فروش به مشتری
3ـ وجود راه حل قعطی برای مشکلات برگزاری طرحهای حمایتی
4ـ ضرورت مستند‌نگاری برنامه‌‌ها و تجربه‌های برگزاری طرحهای فصلی با هدف شناخت ایرادات ونقاط قوت همچنین فاصله گرفتن از بهر‌ه‌برداری تبلیغی از رویداد کتاب‌محور طرحهای فصلی
5ـ طرحهای فصلی؛ راه مطمئن برای حفظ مخاطب حرفه‌ای و ایجاد مخاطب جدید با معرفی کتاب سالم
6ـ هدایت بودجه طرحهای فصلی به سمت برنامه‌های ترویجی
7ـ استفاده بیشتر از ظرفیت تبلیغی طرحهای فصلی برای بهبود جایگاه کتاب و کتابخوانی
8ـ تعیین سقف اعتبار برای کتابفروشان زمینه محدودیت است
9ـ افت فروش قبل و بعد از برگزاری طرحهای فصلی
10ـ توجه به کتابفروشیهای موفق ادوار مختلف در توزیع اعتبار
11ـ ضرورت تقویت تعامل بین کتابفروشان عضو طرح با مجری طرحهای فصلی
در این نشست هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، علی جعفریه، مدیر انتشارات وکتابفروشی نشر ثالث و سعید مدنیان‌محمدی، مدیر کتابفروشی اهواز حضور داشتند.
نظر شما