به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «بزرگداشت روز تهران» در ادامه برگزاری سلسله نشست‌های تهران‌شناسی و تهران‌پژوهی بعد از ظهر دیروز چهار‌شنبه (19 مهر‌ماه) به میزبانی اداره کل فرهنگ و ارشاد شهر تهران و با حضور احمد مسجد‌جامعی،‌ عضو شورای شهر تهران،‌ عبدالله ‌انوار، نسخه‌پژوه معاصر، دکتر غلامحسین تکمیل همایون،‌ تاریخ‌نگار ایرانی و استاد پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، مهندس رضا شیرازیان و علاقه‌مندان تهران‌‌پژوهی و تهران‌شناسی برگزار  شد
 
مسجدجامعی ضمن تبریک  14 مهرماه «روز تهران» و ابراز امیداوری برای تعیین هفته تهران، اشاره ای به قدمت تهران کرد و گفت: براساس، متمم قانون اساسی مشروطیت، 14 مهر در مجلس موسسان این شهر به‌عنوان پایتخت ایران اعلام شد. البته پیش از آن، تهران باعنوان «دارالخلافه ناصری» مشهور بود.  در بررسی علت وجودی تهران می‌توان در دو وجه صحبت کرد که چرا و چگونه تهران به‌عنوان شهر شکل گرفت، استمرار و پایتختی آن تداوم پیدا کرد. در گزارش‌های تاریخی درباره تهران و مردم این شهر روایت‌هایی آمده؛ به‌عنوان مثال مردم در زیرزمین‌ها زندگی می‌کردند؛ البته شاید گرمای هوا و یا فقر از دلایل این نوع سکونت بوده است علاوه بر این می‌توان به ناامنی  و خطر  سرقت اموال و چهار‌پایان نیز اشاره کرد.
 
عضو شورای شهر تهران بر لزوم بررسی منشأ گزارش‌های تاریخی شیوه زندگی مردم تهران تاکید کرد و  افزود: شاید روایت‌های مختلف در این باره متأثر از  برخی تعصبات قومی دینی و یا رقابت‌های محلی است. تهران هرچند روستا بوده، اما بعد از حمله مغول به ری که شهری بزرگ، آباد و با جمعیتی کثیر بود ساکنان آن در اطراف پراکنده و عده‌ای به شمال این شهر از‌جمله تهران هم  حرکت کردند و ساکن شدند شاید تمایل ساکنان تهران به علی‌ابن‌ابیطالب(ع)  یکی از دلایل حرکت مردم ری به تهران بوده است.
 
این فعال فرهنگی با اشاره به ظهور نخستین آئین‌های عزاداری در شهر ری در زمان آل‌بویه و آغاز عزاداری‌های دسته جمعی برای اهل بیت از این نقطه به دیگر شهر‌های  ایران ادامه داد: شهری مانند ری با اندیشمندانی مطرح و  کتابخانه‌های بزرگ و  به‌عنوان حوزه تمدنی و  نقطه اتصال شرق و غرب عالم، وقتی با حمله مغول آسیب دید گروه‌های زیادی از مردم این شهر در تهران ساکن شدند. تهران در خاستگاه و قدیمی‌ترین‌زارش‌های در امام‌زاده اسماعیل شکل گرفته، بنابراین حرکت مردم ری به این نقطه طبیعی است.
 
مسجدجامعی با اشاره به کتاب «تحفه سامی» گفت: در این کتاب که به قلم سام‌میرزا، برادر شاه اسماعیل نوشته شده بیش از 30 شاعر ساکن ری، تهران و طرشت معرفی شدند در حالی‌که در این دوران تهران هنوز قصبه بوده است. براساس منابع تاریخی، تهران از لحاظ فرهنگی در جایگاه مهمی قرار داشته است.
 
 وزیر سابق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، درباره دیگر دلایل لزوم توجه به تهران به‌عنوان حوزه فرهنگی توضیح داد: حضور گروه‌ها و  اقوام مختلف ازجمله عرب‌ها، ترک‌ها و همچنین ادیان گوناگون از دیگر ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد تهران به حساب می‌آید. یکی از دلایل شکل‌گیری تهران به‌عنوان مرکز تلاقی اندیشه‌ها و مدنیت، جایگاه و موقعیت تهران مربوط می‌شود. تهران در مقطعی دار‌المرز و ری نقطه‌ تلاقی شرق و غرب عالم بوده است. مسیرهای مختلف موجب می‌شد تا از قزوین،  همدان، زنجان، ساوه و بغداد در ارتباط باشند و تهران شرایطی را داشته که گروه‌های مختلف برای سکونت این منطقه را  انتخاب کنند. درباره سایر پایتخت‌های ایران این ویژگی‌ها وجود ندارد.

مسجد جامعی با اشاره گزارش‌های تاریخی درباره ساکنین تهران گفت:  براساس جدولی مربوط به دو سه سال قبل از رضا‌شاه، درباره ترکیب جمعیتی تهران آمده و به ساکنان عثمانی و حتی مرو اشاره شده است و همچنین از اهالی اروپایی و آمریکایی‌ در تهران خبر می‌دهد. تهران از نظر حوزه ارتباطی، موقعیت ویژه‌ای داشته و به نظر می‌رسد که جایگاه متفاوت فرهنگی تهران مورد غفلت قرار گرفته است.  
 
پیش از سخنرانی مسجد جامعی، عبدالله انوار با ابراز خرسندی از توجه دانشگاهیان و پژوهشگران به موضوع تهران‌شناسی از علاقه خود به تهران گفت: همراه دکتر کریمان، مسئول پیشین بخش نسخ خطی کتابخانه ملی، درباره تهران پژوهش می‌کردیم. در همه کتاب‌های قدیم اسمی در باره تهران پیدا نکردیم و به ناچار از روی اسامی افراد به اسم تهران رسیدیم. دورانی که ری منطقه‌ای آباد بود، تهران دهکده بود.

این نسخه‌پژوه معاصر بر حفظ آثار از‌جمله خانه‌‌های قدیمی تهران تاکید کرد.
 
غلامحسین تکمیل همایون،‌ تاریخ‌نگار ایرانی نیز در این نشست نیز درباره منابع مختلف حوزه تهرانشناسی و تهران پژوهشی اشاره کرد و از انتشار 600 کتاب شامل 100 کتاب مصور درباره تهران خبر داد و از پژوهشگران درخواست کرد تا برای تقویت مرکز تهران پژوهی در اداره کل ارشاد تهران به متولیان کمک کنند.

این  نویسنده همچنین از پژوهشگران خواست تا درباره موضوعات جزئی‌تر تهران به پژوهش بپردازند.