نقش موثر کلمات بر کاربردی‌تر شدن کتابخانه‌ها
سیدمهدی طاهری، در این نشست با پرداختن به نقش و جایگاه کلمات به خروجی این کلمات و تاثیر آن بر کاربردی‌تر شدن کتابخانه‌ها پرداخت. وی با پرداختن به مبحث طراحی و بازنمون اطلاعات و دانش و ارتباط آن با میراث فرهنگی گفت: رشد و تحولات فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی باعث ایجاد شکل جدیدی از محیط و رسانه اطلاعاتی شده است.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه با اشاره به هرم دانش افزود: پایه تمام مباحث علمی، هرم دانش است که وظیفه اصلی این هرم، نشان دادن سطوح مختلف شناخت است. هر واژه مفهومی را در ذهن تداعی می‌کند که به این مفاهیم «داده» میگوییم. داده‌ها پس از اینکه اطلاعاتی بین آن‌ها رد و بدل شد، در ذهن فرد تبدیل به دانش می‌شود و در صورت استفاده در شرایطی خاص به عنوان «خرد» از آن نام می‌بریم.
طاهری با این مقدمه، به مسأله طراحی و بازنمون اطلاعات و دانش پرداخت و گفت: در حوزه دانش، گاهی برای درک بهتر مفهوم، از گرافیک استفاده می‌کنیم. اطلاعات در قالب ابزارهای گرافیکی موجب درک بهتر کاربر می‌شوند.
بازنمون اطلاعات با استدلال به دانش همراه است
وی ادامه داد: طراحی اطلاعات شاخه‌ای از مصورسازی اطلاعات است که از ابزارهای گرافیکی مختلفی استفاده می‌کند. در این رابطه تحقیقات بسیاری انجام گرفته که به‌عنوان نمونه در یکی از این تحقیقات، روابط در شبکه اینترنت به‌صورت مصور ارائه شده است.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: بازنمون اطلاعات با استدلال به دانش همراه است. این بازنمون در علم اطلاعات و ارتباطات کاربرد دارد و معمولا بر پایه فناوری اطلاعات است، در حالی‌که ابزارها و محیط مربوط به مبحث بازنمون اطلاعات در حوزه هوش مصنوعی طراحی و اجرا می‌شود.
طاهری افزود: مبنای اصلی برای بازنمون دانش، کشف روابط بین داده‌هاست. هر مفهوم، در هر محیطی معانی مختلفی دارد و معانی از ارتباط بین مفاهیم به‌وجود می‌آید.
هستی‌شناسی ابزاری برای ارتباط بین منابع آرشیوی
وی در ادامه درباره مفهوم و اهمیت هستی‌شناسی گفت: هستی‌شناسی مهمترین ابزار دانش است. زمانی دانش تولید می‌شود که بین منابع آرشیوی ارتباط برقرار شود. به عنوان نمونه کتابخانه و موزه ملی ملک، محیط مناسبی برای برقراری ارتباط میان اشیا و آرشیو است.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به روش صحت‌شناختی کاربر ادامه داد: روش صحت‌شناختی کاربر، نوعی از بازنمون دانش است که در آن فرآیند یادگیری انسان، بر مبنای شناخت و درک قرار دارد. در این شیوه از بازنمون دانش، دسته‌بندی عناصر به‌صورت موضوعی است و ارتباط اشیا با صفت موضوعی برقرار می‌شود.
طاهری درباره نقش هستی‌شناسی نیز عنوان کرد: اهمیت هستی‌شناسی را می‌توان در دو دسته تعریف کرد؛ نخست رویکرد کشف روابط بین موجودیت‌ها و دوم تلاش برای کشف روابط بین آن‌ها.
وی در پایان با اشاره به تاریخچه هستی‌شناسی افزود: کشور آمریکا برای بازنمون دانش در حوزه رایانه، از سال 1984 شاخه‌ای به نام هوش مصنوعی را به‌وجود آورد و در یک تعریف کلی می‌توان گفت که هستی‌شناسی ابزار سهم‌بندی، اشتراک و بازنمایی دانش است.
نقش ایرانداک در پروژه‌های هستی‌شناسی
ملوک‌السادات بهشتی، دیگر سخنران این نشست علمی با اشاره به پروژه ایرانداک در زمینه هستی‌شناسی و تصحیح اصطلاح‌نامه به تعریف اصطلاح‌شناسی پرداخت. وی با تأکید بر این نکته که اصطلاح‌شناسی، علمی میان‌رشته‌ای است گفت: علم اصطلاح‌شناسی سه حوزه زبان‌شناسی، علوم اطلاعات مهندسی و علوم شناختی را شامل می‌شود که در واقع ابزار شناخت و سیستم نظام‌دهنده اطلاعات در ذهن انسان است.
وی با اشاره به پروژه‌های ایرانداک در این حوزه گفت: در 20 سال گذشته روی اصطلاح‌نامه‌ها کار کرده‌ایم و آن‌را تبدیل به هستی‌شناسی یا به‌عبارتی دیگر، هستان‌شناسی نکرده‌ایم.
لزوم تولید اصطلاح‌نامه علوم اسلامی
بهشتی تصریح کرد: در جهان واقع، روابط معنایی اصطلاح‌نامه به هستان‌شناسی ختم می‌شود، زیرا هستان‌شناسی روابط دقیق‌تری را در معنا بیان می‌کند. در این زمینه به پروژه‌های مختلفی همچون اصطلاح‌نامه علوم زیستی که در سال 1384 توسط دکتر اسماعیل اکبری به هستان‌شناسی تصویری تبدیل شد و نیز پروژه اصطلاح‌نامه شیمی در سال 1383 توسط مهندس تقی رجبی می‌توان اشاره کرد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، در پایان با توصیه به استفاده بیشتر از اصطلاح‌نامه‌ها در سیستم آموزشی ایران، بر تولید اصطلاح‌نامه علوم اسلامی در کشور تاکید کرد.
دومین نشست «بازنمون و طراحی اطلاعات و دانش در کتابخانه و موزه ملی ملک» شامگاه چهارشنبه (10 دی‌ماه) در محل مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد.
نظر شما