خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- ماهرخ ابراهیم‌پور: شاید کمتر کسی باشد که نداند منوچهر متکی، وزیر امور خارجه دولت دهم چگونه در میانه راه با چه شیوه نامتعارفی، در حالی که در ماموریت خارج از کشور به سر می‌برد از کار برکنار شد! اما کمتر کسی خبر دارد به همان سبک نامتعارف محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری دولت نهم و دهم یکی از مورخان حاذق و برجسته را که در بلاد کانادا در دیار تورنتو و در کنگره مستشرقان به نمایندگی از ایران به سر می‌برد در بهار 1387 در زمانی که محمدمهدی زاهدی، وزیری از دیار کرمان بر مسند وزارت علوم و آموزش عالی تکیه کرده بود، با صدور حکمی برکنار کرد؛ یکی از خدمتگزاران شریف و استاد دانشکده تاریخ دانشگاه تهران را که بیش از نیم قرن با این دانشگاه خو کرده بود. دکتر محمدابراهیم باستانی‌پاریزی، در یکی از صفحات خاطراتش بازنشستگی‌اش از دانشگاه تهران را روایت کرده است.

باستانی‌پاریزی؛ پژوهشگر بوستان تاریخ 
 
در مراسم پاسداشت زنده‌یاد باستانی‌پاریزی که پس از 7 ماه از هجرتش به دیار باقی، دوشنبه 7 مهرماه در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد، سالن لبریز از جمعیت بود و جایی برای نشستن نبود. جمعیت زیادی آمده‌ بودند تا قدردان برگ برگ تاریخی باشند که به اعتراف دوست و دشمن به روایت تاریخ ایران زمین برای مردم به شیرین‌ترین شکل ممکن پرداخته شده بود. تاریخی که مردم با شیوه نوشتن منحصر به فرد باستانی پاریزی می‌پسندیدند و این تاریخ مملو از اطلاعات انبوه نویسنده بود که با چاشنی عشق به وطن حکایت می‌شد. 

باستانی‌پاریزی بیهقی زمانه ماست

دکتر حسن شهرستانی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر با تشبیه تاریخ‌نگاری باستانی‌پاریزی به ابوالفضل بیهقی، مورخ نامی عنوان کرد: چرا کتاب تاریخ بیهقی در میان تاریخ‌های نوشته شده زمان خودش شهرت و دوام بیشتری یافته است؟ دلیل این دوام و شهرت کتاب مورخ نامی ابوالفضل بیهقی تنها به سبب اطلاعات گسترده نویسنده آن نیست بلکه بهره بردن مورخ از نثر ادبی آمیخته با طنزی است که خواننده را با خود همراه می‌کند. باستانی‌پاریزی در تاریخ‌نگاری عصر ما مصداق بیهقی با طنازی افزون‌ است. باستانی همان‌طور که بیهقی تاریخ را به اصطلاح امروز خطی نمی‌نویسد، هر جا که یک نکته اثرگذار تداعی می‌شود آن‌را ذکر می‌کند؛ والا تاریخ‌نگاری دوره غزنویان چه ربطی با انوشیروان و بوذرجمهر دارد که در برخی روایت‌های این تاریخ از آن استفاده شده است. این سیر در تاریخ و حاشیه‌نگاری تنها به ذوق و قلم بیهقی برمی‌گردد که خواننده را از دادن اطلاعات بیشتر درباره یک موضوع بی‌نصیب نمی‌گذارد.

وی در ادامه با بیان وجه تشابه تاریخ‌نگاری باستانی‌پاریزی با بیهقی بیان کرد: اما این گذر از تاریخ خطی و تداعی معنایی در تاریخ‌نگاری باستانی‌پاریزی همراه با ارائه اطلاعات و بیان خاطرات غوغا کرده است و گاهی در مکتب تاریخ‌نگاری وی حاشیه آن قدر اهمیت می‌یابد که از همین حاشیه‌ها می‌توان یک تاریخ محلی درباره کرمان نوشت. در عین این‌که تعصب باستانی‌پاریزی به روایت کرمان در هر نوشته‌ای بسیار ارزشمند است و گونه‌ای از تک‌نگاری محلی که نوعی غیرت و تعصب والا و شیرین را می‌رساند که در دم زدن و حکایت از سیرجان، پاریز و ماهان می‌تواند خود روایتگر یک تاریخ اجتماعی شیرین باشد. 

شهرستانی ادامه داد: صداقت و صمیمت در تاریخ‌نگاری و آثار باستانی‌پاریزی موج می‌زند مانند سادگی و خلوصی که در نگارش سطوری از خاطراتش که در سفر به مکه و در طواف هفتم خانه خدا به چشم می‌خورد. وی در زمان طواف هفتم کعبه از خدا مدد می‌طلبد تا به او توان نگارش کتاب‌های هفتگانه‌اش را عطا کند که به این آرزو و خواسته هم می‌رسد. 

باستانی از بزرگمردان علم و ادب ایران‌زمین

دکتر حسن زندیه، مدیر گروه تاریخ دانشکده تاریخ و ادبیات دانشگاه تهران پیام دکتر محمود نیلی احمدآبادی، سرپرست دانشگاه تهران را با این کلمات قرائت کرد و گفت: ایران عزیز همواره عرصه حضور شخصیت‌های علمی و فرهنگی بوده است که بر اعتبار، هویت، اصالت، تداوم و تکامل ملت‌ها و فرهنگ‌های متمدن جهان تاثیر به‌سزایی داشته‌ است و ملت بزرگ ایران با بیشینه فرهنگی درخشان و قدمتی به بلندای تاریخ، معرف مصادیق بارزی است که در صیانت از این امانت ارزشمند، شهرت جهانی داشته و بر خود وظیفه می‌دانند که اندیشه والای این چهره‌های تابناک را ارج نهند و مقام شامخ‌شان را پاس بدارند. 

وی در ادامه افزود: استاد فرهیخته و عالم توانا، روانشاد «دکتر محمدابراهیم باستانی» از زمره مردان بزرگ و توانمندی بود که علم و ادب ایران زمین به او مباهات داشته، ایشان را از مفاخر بی‌بدیل و جاودانه می‌داند که در روزگار معاصر با پرورش بوستان تاریخ این مرز و بوم، بر ماندگاری سپهر فرهنگ این مملکت کهن، همت گماشته‌اند. 

زندیه اظهار کرد: دانشگاه تهران به عنوان «نماد آموزش عالی کشور» بر خود می‌بالد که عرصه فعالیت‌های بزرگمردی چون باستانی‌پاریزی بوده و بی‌تردید پاسداشت مقام والای وی را وظیفه خود می‌داند. 

پیش‌بینی جمال‌زاده برای باستانی 

در ادامه مراسم دکتر احسان اشراقی، استاد دانشکده تاریخ دانشگاه تهران با قرائت شعری از سروده‌های باستانی گفت: در میان دو عدم این دو قدم راه چه بود/ که کشیدیم به این مرحله بس خالی‌ها
دلخوشی همچو سرابم پی خود برد ولیک/  حیف از آن کوشش طی کردن دشواری‌ها
 
وی با اشاره به دوستی دیرین با باستانی‌پاریزی عنوان کرد: من از سال 1324 با وی آشنا شدم. باستانی از کرمان و من از قزوین برای تحصیل در دانشسرای عالی به تهران آمده بودیم. پس از فراز و نشیب بسیار برای اقامت ما دو اتاق در مدرسه شیخ عبدالحسین داده شد که وضعیت یکی از اتاق‌ها چندان مناسب نبود. باستانی در نامه‌ای با اشعاری طنز از کیفیت این اتاق‌ها گله کرد و نامه را برای محمدعلی جمالزاده، نویسنده و داستانویس شهیر فرستاد. جمالزاده در پاسخ به نامه باستانی نوشت: «اکنون که جوانی و منزل نداری، نگران نباش اما با استعداد و قریحه‌ای که در وجودت هست آینده درخشانی در انتظارت است پس نگران نباش» و همین شعر و نامه‌نگاری موجب دوستی دیرینه میان این دو تن شد.
 
وی با برشمردن ویژگی‌های تاریخ‌نگاری باستانی‌پاریزی افزود: وی یکی از ارکان استوار ادب و تاریخ ایران زمین به شمار می‌رفت و مورخی جامع بود که با شیوه بدیع تاریخ‌نگاری‌اش موقعیت خاصی در میان مردم تاریخ‌خوان کسب کرد. به نظرم این حواشی آمیخته به شعر، اسطوره و داستان به شکل انبوه و مزامین دل‌انگیز و طنزهای عبرت‌آمیز باستانی‌پاریزی را نمی‌توان از متن کتاب‌هایش کنار گذاشت زیرا تاریخ‌نگاری وی با آراستن تاریخ با شعر، داستان، حماسه، جغرافیا و مزامین شیرین سبب جلب توجه مردم شده بود، آمیختگی که وی در نوشتن تاریخ با آن، مهارتی ویژه کسب کرده بود از ویژگی‌های ممتاز سبک نگارش وی در تاریخ شمرده می‌شد.