نشست «بياضه؛ روستايي كهن بر كنار كوير»، عصر امروز دوشنبه 22 ارديبهشت درسراي اصلي اهل قلم برگزار شد. در اين نشست كه به بررسي كتاب «بياضه» تاليف و تحقيق منصوره سپهري، منتشر شده توسط موسسه انتشارات اميركبير اختصاص داشت، محمدحسن گنجي با اشاره به مشكلات جهان جديد با توجه به ازدياد جمعيت گفت: در نتيجه اين مسائل، تعادل بين انسان و محيط از بين رفته است./
وي ادامه داد: افرادي چون آل احمد و غلامحسين ساعدي نيز با توجه به دستآوردهاي دكتر صديقي در موسسه مطالعات اجتماعي، به اين حوزه علاقهمند شدند كه از نتايج كار آنها، ميتوان به كتاب «اهل هوا» به قلم غلامحسين ساعدي اشاره كرد.
منصوره سپهري نويسنده كتاب «بياضه» نيز در توضيحاتي كوتاه يادآور شد: بياضه يكي از دهها روستاي حاشيه كوير مركزي ايران است كه در منطقه «خور و بيابانك» واقع شده.
وي خاطرنشان كرد: نام اصلي اين روستا، چنانچه از سفرنامه ناصرخسرو برميآيد، «پياده» بوده است. ناصرخسرو در سال 444 قمري از اين روستا گذشته و يك صفحه از سفرنامه خود را به شرح ديدارش از آن اختصاص داده است.
سپهري بخشهاي مختلف كتاب «بياضه» را اين چنين معرفي كرد: پس از مقدمه استاد محمدحسن گنجي و سپس مقدمه نويسنده، مباحث اصلي چون جغرافياي طبيعي، جغرافياي تاريخي، ويژگيهاي جمعيتي، جغرافياي اقتصادي، كشاورزي، آبياري، چهره روستا و ويژگيهاي فرهنگي آن و در نهايت، بزرگان و شاعران بياضه ارايه شدهاند.
محمدحسن گنجي، چهره ماندگار كشور در حوزه دانش جغرافي نيز كه مقدمهاي بر اين اثر نگاشته است، با بيان نكاتي درباره مشكلات جهان معاصر به لحاظ ازدياد جمعيت، مهاجرت به شهرها، افزايش مصرف و خالي شدن روستاها از سكنه، اظهار داشت: در گذشته منظور ما از محيط زيست، چيزي بود كه طبيعت براي ما فراهم آورده بود.
وي ادامه داد: ولي در تعريف هاي جديد، گفته ميشود كه محيط زيست مجموع عواملي اند كه در ايجاد و رشد موجود زنده اثر ميگذارند و اين، شامل همه محيط اجتماعي، فرهنگي و هويتي بشر ميشود. ولي متاسفانه در روزگار ما، تعادل بين انسان و محيط از ميان رفته است.
گنجي تاكيد كرد: 200 سال پيش، جمعيت جهان به زحمت به 1 ميليارد نفر ميرسيد، در حالي كه امروز، به 5/6 ميليارد بالغ ميشود. اين بدان معناست كه امروز به ازاي هر يك نفر، 6 نفر از مواهب طبيعت بهرهمند ميشوند. پيشرفت تكنولوژيك هم نتوانسته همپاي ازدياد جمعيت، امكانات محيطي را افزايش دهد.
وي افزود: البته اگر چه اين نسبت در كشورهاي پيشرفته رو به بهبود است، ولي در ديگر نقاط جهان، چون كشور ما، شرايط وخيمتر ميشود. براي مثال، در همان زماني كه جمعيت انگلستان از 47 ميليون نفر به 40 ميليون كاهش يافته، جمعيت ايران از 16 ميليون به 70 ميليون بالغ شده است.
گنجي در پايان سخنان خود گفت: كتاب :«بياضه» تاليف خانم سپهري، تفاوت مهمي با ديگر آثاري كه در اين حوزه منتشر ميشوند دارد و آن، اين است كه يك پاياننامه دانشگاهي است و پاياننامههاي دانشگاهي معمولا آثاري درخور توجه از كار درميآيند.
در ادامه اين نشست، جواد صفينژاد، از برجستهترين استادان حوزه شناخت سيستمهاي زراعي و آبياري سنتي، به بيان مطالبي درباره منطقه خور و بيابانك و روستاي بياضه پرداخت و يادآور شد: روستاهاي اين منطقه در قرون تاريخي حيات داشتهاند. شيوههاي كهن آبياري در "جندق و خور"، روش محاسبه شيب زمين براي حفر قنات در روستاي "فرخي"، سنجش زمان در آبياريهاي سنتي پيچيده در "خور" و كنترل فنجانهاي آبياري توسط "شاهتاس داران"، از ويژگيهاي اين منطقه اند.
وي با بيان اين كه روستاييان اين منطقه، نصفالنهار مركزي روستا را از خود روستا عبور ميدادهاند، افزود: اين نخستين بار است كه اثري مستقل درباره روستاهاي اين منطقه به شكل مونوگرافي منتشر ميشود. درباره تقسيم آب، مدار گردش آب در بياضه 21 شبانهروز يك بار است. يعني در هر 21 شبانهروز، يك بار نوبت به هر فرد ميرسد.
صفينژاد با اشاره به اين كه گروهي 21 نفره از ميرآبها، تقسيم آب را در اين منطقه بر عهده دارند، خاطرنشان كرد: اين گروه زير نظر يك ميرآب بزرگ، كه به كار آنها نظارت دارد، فعاليت ميكنند. همچنين از نظر گردشگري، جا دارد كه مسوولان به جذابيتهاي توريستي "سابات"ها و "پاياب"هاي اين منطقه توجه داشته باشند.
علي بلوكباشي، مردمشناس نيز با بيان نكاتي درباره تكنگاري يا مونوگرافي گفت: انتشار اين تكنگاري، مژدهاي است به مردم بياضه كه سرانجام، تاريخ شفاهي خود را به شكلي مكتوب ميبينند.
وي ادامه داد: تكنگاري يا كوچك است يا بزرگ. ما تا كنون در ايران تكنگاري بزرگ نداشتهايم؛ ولي آثاري كه در موسسه مطالعات علوم اجتماعي منتشر ميشد، نمونههايي خوب از تكنگاري كوچك است.
بلوكباشي با تاكيد بر اين كه فرد "تكنگار"، بايد نگاهي فراگير داشته باشد، خاطرنشان كرد: او بايد تمام الگوهاي رفتاري و ذهني يك جامعه را در ارتباط با هم ببيند، تحليل و در نهايت، نتيجهگيري كند.
وي در ادامه سخنان خود، با ياد از زحمات زياد منصوره سپهري در دوران دانشجويي به منظور به پايان رساندن اين تحقيق، به بيان انتقاداتي درباره فصلبندي اين اثر و جابهجا شدن مطالب در زيرعنوانها پرداخت و گفت: همچنين اگرچه كتاب «بياضه» به لحاظ تحقيقات جغرافيايي و تاريخي، اثر مطلوبي به شمار ميآيد، ولي متاسفانه به دليل كمتوجهي استاد راهنما به مباحث مردمشناختي و جامعهشناختي، از اين دو نظر دچار كمبود است.
نظر شما