به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) مراسم امضای تفاهم‌نامه همکاری میان مرکز آموزش و پژوهش بین‌المللی وزارت امور خارجه با سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با هدف بهره‌برداری مراکز تحقیقاتی و کتابخانه‌های کشور از گنجینه میراث مکتوب اسلام و ایران موجود در وزارت امور خارجه، عصر امروز( سوم مهر ماه) با حضور اسحاق صلاحی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مرتضی سرمدی قائم مقام وزارت امور خارجه و هادی سلیمان‌پور، رییس مرکز آموزش و پژوهش بین‌المللی وزارت امور خارجه در محل این وزارتخانه برگزار شد.

در این مراسم همچنین از دو مجموع نسخ خطی «در پارسی» و «هزارگان» که شامل 17 هزار نسخه خطی در یک میلیون و 400 هزار ورق (فریم) است، رونمایی شد که قدیمی‌‌ترین  این نسخه‌ها مربوط به قرن‌های سوم و چهارم هجری است.

سرمدی، قائم مقام وزیر امور خارجه در این مراسم عنوان کرد: نگاه بخشی و جزیره‌ای به تاریخ در طول حاکمیت‌های دولت‌های گذشته کم‌کم کنار گذاشته می‌شود و هرآنچه به درد ملت بخورد، سعی می‌شود عمومی شود و در دسترس همگان قرار بگیرد.

وی با بیان این‌که تلاش برای حفاظت و صیانت از تاریخ مکتوب کشور از دو دهه پیش در وزارت امور خارجه شروع شده عنوان کرد: به دلیل تحولات سیاسی که در اطراف کشور ایران رخ داد وزارت امور خارجه اقدامات زیادی را برای صیانت از میراث مکتوب انجام داد. به عنوان مثال  بعد از انقلاب اسلامی افغانستان اشغال شد و با اشغال این کشور دسترسی محققان و پژوهشگران به منابع موجود در این کشور به عنوان یکی از پایگاه‌های منطقه‌ای که پیرو بنیادهای فرهنگی و قومیتی ایران بود، سخت شد و با این اشغال؛ فرصتی برای پرداختن به موضوع هنر و ادب و بررسی پیوندهای عمیق فرهنگی میان دو کشور فراهم نشد.

وی با بیان این‌که کشور‌هایی مانند اتحادیه جماهیر شوروی آسیای مرکزی و قفقاز با شرایط خاصی روبرو شدند که دسترسی اندیشمندان کشور را به منابع  این مناطق را سخت کرد، اظهار کرد: اوایل دهه‌ 1990 میلادی با فروپاشی شوروی فرصتی فراهم شد تا بار دیگر بتوانیم از منابع و اسناد این مناطق و کشور‌‌ها از طریق ارتباط سیاسی، بهره‌مند شویم، زیرا همیشه این امکان وجود دارد که با تغییر سیاسی در کشورها میراث گذشته و مکتوب مورد انتقام و سو استفاده و نابودی قرار بگیرد.

قائم‌مقام وزیر امور خارجه عنوان کرد: از همان زمان حرکتی در وزارت امور خارجه انجام و تلاش شد با جلب اعتماد و تعامل با کشورهای دیگر، مسأله تصویربرداری از اسناد و نسخه‌های خطی کشور‌‌های دیگر شکل بگیرد و این میراث به همت دکتر صالحی و ادامه آن در دوران وزارت منوچهر متکی، امروز به تکامل رسیده است.

سرمدی با تاکید بر این‌که ما هنوز نگرانیم در جریان جنگ و افراطی‌گرایی در کشورهای مختلف آثار میراث مکتوب و مستند مورد حمله و تهاجم قرار بگیرد عنوان کرد: تصویربرداری و تهیه نسخه دیجیتال از اسناد و نسخه‌های خطی روشی برای نگهداری این میراث است تا اسناد و نسخه‌های خطی به دست آمده در وزارت امور خارجه محبوس نمانند و فقط در دسترس تعداد محدودی از محققان نباشند.

سرمدی با بیان این‌که با امضای تفاهم‌نامه میان وزارت امور خارجه و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، امکان دسترسی به این نسخه‌های دیجیتال خطی در شش مرکز استانی کشور از طریق کتابخانه ملی فراهم می‌شود اظهار کرد: این سازمان با تهیه یک نرم‌افزار تلاش می‌کند این اسناد و نسخه‌های خطی را در شش مرکز استان در کل کشور برای استفاده محققان و پژوهشگران فراهم کند.

وی با بیان اینکه ما باید هرچه بیشتر با اسناد و میراث فرهنگی کشور خود آشنا شویم عنوان کرد: به طور حتم این اسناد و میراث مکتوب شرایطی را فراهم می کند تا دیپلماسی فرهنگی تقویت شود.

وی با تاکید بر این که وارد شدن وزارت امور خارجه در حوزه صیانت از این آثار باعث می شود این وزارتخانه از حوزه دیپلماسی رسمی خارج شود گفت: دیپلماسی اقتصادی علمی و عمومی و فرهنگی حاصل حفظ میراث مشترک مستند و مکتوب است و وزارت امور خارجه تلاش می‌کند ارتباط اندیشمندان و فرهیختگان کشور‌های مختلف را از طریق سیاست خارجه فراهم کند. 

رییس سازمان و اسناد کتابخانه ملی ایران در این مراسم با طرح این پرسش که «میراث مشترک و مکتوب کشور چه نقشی در هویت ملی ما دارد؟» عنوان کرد: همانطور که هر فردی برای اثبات هویت خود نیاز به شناسنامه دارد سرزمین‌ها و کشورهای مختلف نیز از طریق میراث مشترک و مکتوب خود شناخته می‌شوند. 

اسحاق صلاحی با بیان این‌که ایران دارای تاریخ چندین هزار ساله است که از طریق میراث مستند و مکتوبش شناخته می‌شود اظهار کرد: افراد باید دین خود را نسبت به نسل‌های پیش ادا کنند و این ادای دین حاصل نمی‌شود مگر این‌که از میراث ارزشمند نسل‌های گذشته صیانت و پاسداری کنیم.

صلاحی با بیان این‌که اگر کشور کانادا به تاریخ 60 ساله خود افتخار می‌کند و اروپا از 260 سال تاریخ تمدن خود می‌گوید گفت: ملت ایران دارای پنج هزار سال سابقه تمدنی است و این میراث مستند و مکتوب است که کمک می‌کند این تمدن شناخته شود، در حالی که  تلاش برای احیای این سابقه تمدنی دینی و فرهنگی، کار آسانی نیست.

وی با بیان این‌که میراث مستند و مکتوب چگونه در تولید هویت و ثروت کشور‌ها نقش ایفا می‌کند، عنوان کرد: در ابتدا برای کشورها ابزار نظامی یک قدرت مهم بود و با گذشت زمان شاخص‌های اقتصادی مطرح شد اما امروز با شناخت شاخص‌های توسعه، شاخص‌ها فرهنگی و انسانی بیشتر مورد توجه است.

صلاحی اظهار کرد: امروز کشور ایران سرزمینی است که دارای ارزش‌های محتوایی با غنای فرهنگی و تمدنی چندین هزار ساله است و این میراث چند ویژگی مشخص دارد.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان این‌که این میراث حالت زایش دارند و در حال رشد هستند گفت: در طول دوران گذشته نتوانستیم از صفت زایشی بودن این میراث به درستی استفاده کنیم و بزرگترین جفا به تاریخ علم کشور در طول این سال‌ها صورت گرفته است زیرا دزدی علمی و محتوایی به راحتی از سوی ملت‌های دیگر بر ایران تحمیل شد.

صلاحی با اشاره به این‌که اکنون 340 هزار نسخه خطی شناسایی و فهرست‌نویسی شدند در حالی که همه آن‌ها نیز استاندارد نیستند، گفت: کدام کشور است که آثاری از ایران را نداشته باشد در حالی که ما امروز هیچ شناختی از منابع موجود در خارج از کشور نداریم.

وی با اشاره به این‌که فهرست نسخ خطی ایران یا فنخا در قالب 25 جلد چاپ شده است عنوان کرد: تا نمایشگاه کتاب بیست و هفتم، 40 جلد آن رونمایی خواهد شد.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به این‌که تدوین فهرستگان نسخ خطی خارج از کشور از سال 1393 کلید خواهد خورد گفت: اسکن دیجیتالی نسخ خطی، صیانت از محتوای این منابع و ترجمه این متون به زبان‌های زنده دنیا سه نهضتی است که باید در ایران پیگیری شود.

صلاحی با بیان این‌که وزارت امورخارجه به عنوان پرچم‌دار دیپلماسی خارجی در کشور که با مجامع بین‌المللی در ارتباط است گفت: وزارت امورخارجه در بخش خارجی، می‌تواند از طریق ارتباط با کشورهای دیگر درخواست دریافت فهرست و تصاویر دیجیتالی نسخه‌های خطی و اسناد موجود در  کشورهای دیگر را مطرح کند.

وی با بیان این‌که اکنون در این کشور چهار مرکز مسوول ساماندهی نسخ خطی هستند،عنوان کرد: در عرصه دیپلماسی نهادی آگاه‌تر از وزارت امورخارجه وجود ندارد و بهتر است سامان‌دهی نسخ خطی خارج از کشور در اختیار وزارت امورخارجه قرار بگیرد و در بخش داخلی هیچ مرکزی بهتر از سازمان اسناد و کتابخانه ملی نمی‌تواند به سامان‌دهی نسخ خطی بپردازد.

سلیمان‌پور، رییس مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه با بیان این‌که فراهم آوری این دو مجموع از زمان دکتر ولایتی و خرازی کلید خورد گفت: دو مجموعه نسخ خطی دیجیتالی «درپارسی» و «هزارگان» که امروز رونمایی شد و از طریق ظریف دستور همگانی و عمومی شدن آن صادر شد، بخشی از میراث مکتوب عالم اسلام و تشیع است که در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

وی با بیان این‌که این دو مجموعه به رهبر انقلاب اسلامی تقدیم شد گفت: این دو مجموعه بسیار مورد استقبال آیت آلله خامنه‌ای قرار گرفت و امیدواریم این دو مجموعه سرمایه معنوی در حوزه میراث مستند و مکتوب شود.

رییس مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه با بیان این‌که باید این مجموعه به محققان و پژوهشگران داخلی و خارجی معرفی شود گفت: غنای این مجموعه و افزایش تعداد نسخه‌‌های خطی دیجتیالی ایرانی که در کشور‌های دیگر موجود است و همچنین معرفی آن به محققان و پژوهشگران داخلی، از اهداف تولید و جمع‌آوری این نسخه‌های خطی بوده است.

سلیمان‌پور با بیان این‌که در نظر داریم هشت کتابخانه در کشور از طریق سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از تصاویر این نسخه‌های خطی دیجیتالی استفاده کنند گفت: کتابخانه‌های آستان قدیس رضوی، مرعشی نجفی، مرکزی دانشگاه تهران، حوزه علمیه قم، شهید چمران اهواز، کتابخانه‌های اصفهان، مرکزی تبریز و ملی فارس هشت کتابخانه‌ای هستند که قرار است از طریق نرم افزار تهیه شده در کتابخانه ملی، از این نسخه‌های دیجیتالی استفاده کنند.

وی افزود: این نسخه‌های خطی شامل یک میلیون و 400 هزار نسخه خطی اسکن شده تک نسخه‌ای یا تازه پیدا شده است که قدیمی‌ترین نسخه خطی کلیات سعدی است.