محقق: فروزانفر ديگري نخواهيد ديد

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، محقق در اين مراسم با بيان اين كه فروزانفر موفق شد به رشته زبان و ادبيات فارسي اهميت و هويتي را كه فاقد آن بود، اعطا كند، افزود: در دوره قاجار زبان و ادبيات فارسي محلي از اعراب نداشت. فروزانفر با تشويق و تدريس، عظمت اين رشته را به آن بازگرداند.

محقق ادامه داد: فروزانفر چنان اهميتي به رشته زبان و ادبيات فارسي داد كه در دانشگاه تهران، بسياري از دانشجويان رشته پزشكي چون بهاءالدين خرمشاهي از رشته خود انصراف دادند و به دانشكده ادبيات و رشته زبان و ادبيات فارسي جذب شدند.

رييس انجمن آثار و مفاخر فرهنگي با اشاره به اين كه تعداد زيادي از متخصصان غيرايراني زبان و ادبيات فارسي براي ديدار فروزانفر به ايران مي‌آمدند، خاطرنشان كرد: براي نمونه مستشرقيني چون هنري كربن و توشيهيكو ايزوتسو سر درس فروزانفر حاضر مي‌شدند و استفاده مي‌كردند.

وي تاكيد كرد: او با حافظه قوي و علم‌دوستي توانست در درون خود، قرن‌ها فرهنگ ايراني را جمع كند كه مجموعه‌ و تركيبي بود از قرآن، حديث، فلسفه، عرفان، كلام، ادبيات عرب و ادبيات فارسي.

محقق در ادامه به برخي تاليفات فروزانفر پرداخت و يادآور شد: «سخن و سخنوران»

در معرفي شاعران فارسي زبان از قديم‌ترين ايام، نخستين اثري بود كه در آن روشي جديد و علمي در نوشتن تاريخ ادبيات به كار برده شده بود. بر خلاف تذكره‌هاي قديم كه در آنها بيشتر تعارفات غيردقيق مورد توجه بود، فروزانفر در «سخن و سخنوران» با روشي خاص به واقعيت زندگي شاعران متوجه بوده است.

وي اضافه كرد: هنوز هم «سخن و سخنوران» از مراجع مهم در شناخت شاعران زبان فارسي در دوره‌هاي مختلف، و يكي از مهم‌ترين مزاياي اين كتاب، به پيش كشيدن مسئله ادبيات تطبيقي است.

محقق به شاگردي فروزانفر نزد اديب نيشابوري در مشهد اشاره كرد و افزود: او ادبيات عرب را از اديب آموخت و در نتيجه، تسلط بسيار بر ادب عرب داشت. او توانست با استفاده از اين تسلط، براي نخستين بار بحث ادبيات تطبيقي و مقايسه‌اي را در ايران مطرح كند، بدين ترتيب كه تطابق‌هاي مضموني بين شاعران زبان فارسي و شاعران عرب زبان را، در آن به خوبي عنوان كرد. فروزانفر گشاينده باب ادبيات مقايسه‌اي در ايران است.

وي فروزانفر را استادي ذوفنون خواند كه در رشته‌هاي مختلف، توانسته است تا حد كمال تعالي يابد، و خاطرنشان كرد: حسن طنز فروزانفر تا امروز نيز زبانزد است. او شيريني فكاهه را با تلخي جد همراه مي‌ساخت.

محقق در بخش ديگري از سخنان خود، به ورود فروزانفر به حوزه عرفان اسلامي پرداخت و آثار او را در اين حوزه واجد اهميت بسيار خواند و افزود: تصحيح رساله قشيريه، ديوان شمس، شرح حال‌ وي بر مولانا و عطار، و بسياري آثار ديگر، همه آثاري تحليلي بود كه جان دوباره‌اي به پژوهش‌هاي عرفاني

ايران داد. به طوري كه فقدان او در اين روزگار، به راستي ضايعه‌اي بزرگ براي زبان و ادب فارسي است.

وي تصريح كرد: با توجه به كاهش پيوسته سطح علم در دانشكده‌هاي ادبيات كه نتيجه نظام نوين آموزشي و سيستم واحدي است، مي‌توان مطمئن بود كه استادي چون فروزانفر، ديگر به وجود نخواهد آمد. اما جاي شكرگزاري باقي است كه شاگردان مبرز بسياري از ايشان به جاي مانده‌اند كه هر يك توانسته‌اند تا حدي، راه آن استاد بزرگ را ادامه دهند. شاگرداني چون غلامحسين يوسفي، سليم نيساري، دكتر مرتضوي، مظاهر مصفا، شفيعي كدكني، مهدوي دامغاني، سيدجعفر شهيدي و بسياري ديگر.

در ادامه اين مراسم، سليم نيساري مسن‌ترين شاگرد استاد فروزانفر، به بيان خاطراتي از دوران تحصيل خود نزد اين استاد پرداخت كه با تشويق حضار همراه شد.

محمد دبيرسياقي عضو هيئت علمي موسسه لغت‌نامه دهخدا نيز با بيان اينكه از سال 1319 تا 1322 در مقطع ليسانس و پس از سال 1323 تا 1324 در مقطع دكتري شاگرد فروزانفر بوده است، بيان داشت: يادداشت‌برداري فروزانفر درباره 18 بيت اول مثنوي سرشار از ذوق و شوق است. من تغييرات تاريخ ادبيات ايران را در حين تحصيل تند‌نويسي، و بعدها پاكنويس كردم و 60 سال تمام آنها را نگهداري كردم تا سرانجام توفيق طبع آن دست داد.

وي اضافه كرد: از نكات مهم اين است كه مسئولان آموزش و پرورش وقت خاصه دكتر حكمت، عظمت علمي مرحوم فروزانفر را دريافته‌ بودند؛ به گونه‌اي كه نه تنها در كار تاليف و تدريس از ايشان استفاده مي‌كردند، بلكه در سركشي به مدارس كشور نيز ايشان را همراه خود مي‌بردند و سخنراني‌هاي ايشان در سنندج

راجع به غزالي، در قزوين راجع به مستوفي، در همدان راجع به باباطاهر و در شيراز راجع به سعدي و حافظ به يادماندني است.

دبيرسياقي به حافظه و تسلط بر الفاظ در شعر و شاعري فروزانفر اشاره و تصريح كرد: تشخيص سره از ناسره، مضامين بكر و كلمات تراش خورده تار و پود سروده‌هاي او را تشكيل مي‌دهد. استاد داراي دو دختر بود كه يكي در كودكي به دليل حصبه مرد كه در نتيجه استاد سخت تحت تاثير قرار گرفتند و چكامه‌اي سرودند كه با چكامه خاقاني در سوگ فرزندش همسنگ است.

مظاهر مصفا استاد بازنشسته دانشگاه تهران نيز در سخنان خود گفت: من سال‌هاي متمادي مغضوب استاد بودم و سالهايي كه ايشان پيوند گسسته را پيوسته كردند، من نه به نشانه قهر، بلكه به نشانه شرم خدمتشان حاضر نشدم.

مصفا در ادامه به بيان خاطراتي از قطع رابطه خود با فروزانفر پرداخت و پس از آن مثنوي بلندي را كه در مدح فروزانفر سال‌ها پيش سروده و در مقدمه ديوان وي به طبع رسيده است، براي حاضران قرائت كرد.

علي‌اشرف صادقي عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي نيز كه سه سال در دانشكده ادبيات شاگرد فروزانفر بوده است، گفت: فروزانفر سال اول درس نمي‌داد و با اينكه من سال اول دانشگاه بودم، هميشه در همه كلاس‌هاي او حاضر مي‌شدم. حتي بعد از ليسانس هم تا پيش از سفرم به خارج از كشور، به كلاس‌هايش مي‌رفتم. تمامي يادداشت‌هاي آن كلاس‌ها را هنوز دارم كه ان‌شاءالله روزي موفق شوم برخي از آنها را چاپ كنم، به خصوص يادداشت‌هايي درباره خاقاني. مرحوم فروزانفر معتقد بود مشكلات شعر خاقاني را بايد از طريق خود خاقاني حل كرد.

وي با بيان اينكه فروزانفر به عده‌اي از اهل علم

كه مورد قبولش بودند احترام زيادي مي‌گذاشت، ادامه داد: اولين نفر كه مورد احترام فروزانفر بود علامه قزويني است. بعد محمد‌تقي بهار را مورد احترام قرار مي‌داد و هميشه مي‌گفت كه بهار از نظر شعر، شاعر بزرگي است؛ ولي آثارش را با احتياط بخوانيد.

صادقي به مقايسه دو استاد خود جلال‌الدين همايي و بديع‌الزمان فروزانفر پرداخت و عنوان كرد: همايي تمام تحصيلات قديمه را انجام داده بود و فروزانفر از اين لحاظ به پاي همايي نمي‌رسيد، ولي هوش فوق‌العاده‌ وي اين نقص را جبران مي‌كرد.

عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي خاطرنشان كرد: يكي از ويژگي‌هاي ساختاري ذهن فروزانفر اين بود كه وقتي درباره چيزي علم نداشت به اهلش ارجاع مي‌داد، به همين دليل مطالب زيادي را از مجتبي مينوي نقل مي‌كرد و شاگردانش را در زمينه ادبيات عرب، به دكتر بهمنيار ارجاع مي‌داد و همينطور خودش درباره تضاد‌هاي مولوي به گولپينارلي رجوع مي‌كرد.

صادقي تاكيد كرد: فروزانفر به سبك جديد تدريس نمي‌كرد و ما نبايد توقع داشته باشيم كه او به شيوه استادان فرنگ رفته درس مي‌داد. به يكباره شروع مي‌كرد ابيات زيادي را از حفظ خواندن كه به هر حال وقت كلاس را مي‌گرفت و بيشتر مي‌خواست قدرت حافظه‌اش را نشان دهد.

در پايان اين مراسم، احمد جلالي رئيس كتابخانه مجلس شوراي اسلامي، نوش‌آفرين انصاري و مهدي محقق به روي سن آمدند و لوح تقدير فرهاد رهبر سرپرست دانشگاه تهران را به مهوش نويم برادرزاده مرحوم فروزانفر اهدا كردند.