به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «بررسی تصویرگری مذهبی کتاب‌های کودک و نوجوان» دیروز سه‌شنبه ۲۷ تیر با حضور دکتر محسن پرویز، نویسنده، کاظم طلایی، تصویرگر و سیدصادق موسوی، کارشناس کتاب کودک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در سالن اجتماعات انتشارات سروش برگزار شد. 

در ابتدای این نشست موسوی، با بیان رشد کمی و کیفی کتاب‌های کودک در سال‌های بعد از انقلاب، رشد آماری انتشار کتاب‌های دینی و ارادت نویسندگان این حوزه به معصومان، وجود مشکلاتی در زمینه تصویرگری را طبیعی دانست و یک جنبه از این مشکلات را ناشی از مسایل عرفی عنوان کرد.

این کارشناس کتاب وزارت ارشاد درباره مشکلات عرفی کتاب کودک گفت: اعتراض مخاطبان به رعایت نشدن شأن ممدوح در کتاب‌های کودک یکی از این مشکلات است. از سوی دیگر وقتی صورت معصومان به صورت نورانی و به عنوان روشی برای تقدس آن‌ها تصویر می‌شود بعضی‌ها این نکته را مطرح می‌کنند که بچه‌ها دلیل نورانی بودن این تصویر را نمی‌فهمند.

وی روش‌های مورد استفاده برای تصویرکردن صورت معصومان را این‌گونه برشمرد: تصویر کردن چهره فرضی معصومان به صورت نورانی، طراحی زاویه بدن و چهره به شکلی که صورت معصومان رو به مخاطب نباشد و در نهایت استفاده از ردایی که صورت این بزرگان را بپوشاند.

موسوی افزود: البته کتاب‌هایی هم وجود داشته‌اند که چهره معصومان را تصویرگری کرده‌اند ولی اعتراضاتی به این کتاب‌ها وجود داشته است.

این کارشناس کتاب کودک، شفاف نبودن دیدگاه‌های مذهبی، مسایل عرفی و کمبود مهارت تصویرگری چهره فرزانگان را از دلایل ناموفق بودن تصویرگری مذهبی در جامعه دانست و گفت: با این موانع ناشر، نویسنده و تصویرگر ترجیح می‌دهند از نور استفاده کنند تا کتاب زودتر منتشر شود.

در بخش بعدی این نشست، طلایی درباره تصویرگری مذهبی در کتاب‌های دینی مسحیت توضیح داد و گفت: در کتاب‌های مذهبی خارجی که من دیده‌ام تصویرگری‌های خوبی وجود داشته است. آن‌ها محدودیتی نداشته‌اند. گاه خیلی خوب کار کرده‌اند البته گاهی هم پا را فراتر گذاشته و توهین کرده‌اند یا کاریکاتور کشیده‌اند. ما باید با کمک تصویرگران و کارشناسان مختلف کتاب کودک قوانینی را تعیین کنیم که خیلی هم سفت و سخت نباشد.

این تصویرگر، تحقیقات علی‌محمد رفیعی را یکی از کامل‌ترین منابع پژوهشی درباره تصویرگری مذهبی دانست و اظهار کرد: آقای رفیعی در تحقیقات کاملشان که در کتاب ماه کودک نیز منتشر شده هیچ مستندی نیافت که دلیل بر منع تصویرگری از سوی شرع باشد. به همین دلیل من فکر می‌کنم که به راحتی می‌توان قوانینی تعیین کرد که بدون ایجاد محدودیت چارچوب‌‌های تصویرگری مذهبی را مشخص کند.

دکتر پرویز، سومین سخنران این نشست، بحث را با تعریف متن مذهبی آغاز کرد و گفت: در نگاه همه ما متن مذهبی به متنی گفته می‌شود که به نحوی با آموزه‌های مذهب پیوند بخورد و القاگر این آموزه‌ها باشد. چنین متنی دو نوع تقید عام و خاص را برای افراد ایجاد می‌کند. تقید عام ناشی از این است که نویسنده و تصویرگر کار مشترکی انجام نمی‌دهند و به همین دلیل متن  و تصویر مکمل یکدیگر نیستند. تقید خاص نیز به دلیل تقدس مفاهیم مذهبی ایجاد می‌شود. این مفاهیم نوعی تقدس دارند که در تصویرگری یا باید این هاله تقدس را حفظ کرد یا آن را کنار زد که هر دو مساله‌ساز می‌شود.
 
این نویسنده کتاب‌های کودک و نوجوان، از متولیان دولتی این حوزه خواست با انجام پژوهش‌های اساسی و جمع‌آوری تصویرگری‌های مذهبی انجام شده در داخل و خارج از ایران به حل این مشکلات کمک کنند.

پرویز افزود: البته ما در کلیت کتاب‌های مذهبی مشکل دیگری هم داریم که گاه می‌ترسیم آن را به زبان بیاوریم و آن این است که پشتوانه تحقیقات مذهبی در کتاب‌های دینی قوی نیست که این موضوع به دلایل بالا رفتن هزینه اقتصادی آثار و یا نبود همت و توان علمی به وجود می‌آید.

در بخش دوم این نشست موسوی درباره مسایل قانونی تصویرگری کتاب کودک در وزارت ارشاد اظهار کرد: در مصوبات شورای نظارت فقط بر حفظ شأن معصومان در تصاویر تاکید شده و تشخیص آن بر عهده کارشناس قرار گرفته است. درباره حفظ حجاب در تصاویر نیز داشتن پوشش در تصاویر داخل خانه برای زنان اجباری ندارد و در خارج از خانه باید مطابق قواعد اجتماعی عمل شود اما در این مورد هم ناشران با ملاحظاتی مانند این‌که شاید تصویر کردن یک زن بی‌حجاب در داخل خانه مصداق ترویج بی‌حجابی باشد، اصلا به سراغ چنین موضوعاتی نمی‌روند.

وی افزود: مسایلی مانند تصویر کردن فرشتگان هم مغایرتی با دین ما ندارد اما تصویر کردن آن‌ها به شکل دختربچه ممنوع است چون برگرفته از آموزه‌های مسیحی است که فرشتگان را دختران خدا می‌دانند. تصویرکردن حیواناتی مثل سگ و خوک هم باید مطابق آموزه‌های دینی باشد. به همین دلیل تصویر کردن سگ به عنوان حیوان خانگی و خوک به عنوان حیوانی در مزرعه ممنوع است.

طلایی در بخش دوم صحبت، درباره تکنیک‌های تصویرگری مذهبی گفت: اصلا نمی‌شود تکنیکی را به تصویرگران تجویز کرد. ما در تکنیک محدودیت نداریم.

نشست نشست «بررسی تصویرگری مذهبی کتاب‌های کودک و نوجوان»، روز سه‌شنبه ۲۷ تیرماه در سالن اجتماعات انتشارات سروش برپا شد. انتشارات سروش در نظر دارد در آینده برگزاری سلسله جلساتی را با موضوع تصویرگری مذهبی ادامه دهد.