خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در قم – احمد اولیایی: «لیالی قدر فارغ از شأن خاص خود، همزمان است با ایام ضربت خوردن و شهادت مولی‌الموحدین امیرالمومنین علیه‌السلام. تلاقی این دو مناسبت هر انسانی را با شدت بیشتر به فکر و تأمل پیرامون هردو مورد سوق می‌دهد. اما این بار به بهانه ایام شهادت حضرت علی علیه‌السلام قصد دارم درباره یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های حضرت یعنی عدالت صحبت کنیم. این صحبت ناظر به مقاله «عدالت فرهنگی از منظر امیرالمومنین علیه‌السلام» است که در کتاب «امام علی و عدالت اجتماعی» به چاپ رسیده است.
در روایتی از حضرت علی علیه‌السلام آمده است: وَ سُئِلَ (علیه‌السلام) أَیهُمَا أَفْضَلُ، الْعَدْلُ أَوِ الْجُودُ؟ فَقَالَ: الْعَدْلُ یضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا، وَ الْجُودُ یخْرِجُهَا مِنْ جِهَتِهَا؛ وَ الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ، وَ الْجُدودُ عَدارِ ٌ خَداٌٌّّ؛ فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا؛ «از آن حضرت پرسیدند که کدام یک از این دو برترند: عدالت یا بخشندگى؟ فرمود: عدالت؛ هرچیز را به جاى خود می‌نهد و بخشندگى آن را از جاى خود بیرون می‌نهد. عدالت، نگاهدارنده همگان است و بخشندگى، تنها کسى را دربر می‌گیرد که بخشش نصیب او شده. پس عدالت از بخشندگى شریف‌تر و برتر است. (نهج البلاغه، حکمت ۴۳۷)
همین روایت باعث به وجود آمدن همان تعریف مشهور عدالت یعنی «وضع الشیء فی موضعه» شده است. وضع هرچیز در جای خودش در مقابل تجاوز از حدود قرار دارد که معنای ظلم خواهد بود. به عبارت دیگر می توان چنین گفت که «وضع الشی فی موضعه» در دل «احقاق حق» جای دارد. یعنی هرجا حقوق به موقع و سرجای خودش اعطا شود، قطعا امور در جای خودش وضع شده و تجاوز از حدود و خروج از «مواضعها» اتفاق نیفتاده است. لذا آن تعریف مشهور «اعطاء کل ذی حق حقَّه» - که ظاهرا از روایت امام موسی کاظم علیه‌السلام (اصول کافی،، ج۱، ص۴۵۲) اخذ شده است - را می‌توان در تعریف امام علی علیه‌السلام از عدالت نیز استفاده کرد.
از طرف دیگر فهم فرهنگ از منظر امیرالمومنین علیه‌السلام کاری بس دشوار است. امیرالمومنین علیه‌السلام به دنبال اصلاح فرهنگ جاهلی بود، لذا به نظر می‌رسد از مسیر تعرف الاشیاء بأضدادها بتوان با شناخت فرهنگ جاهلی به چگونگی و چیستی فرهنگ مطلوب از منظر علی علیه‌السلام پی برد. هرجا حضرت امیر علیه‌السلام با فرهنگ جاهلیت مقابله کرده است، همان‌جا فرهنگ مطلوبی است که حضرت به دنبال گسترش و نهادینه سازی آمده است.
می‌توانیم عدالت فرهنگی در سیره امیرالمومنین علیه‌السلام را بر پایه مقدمات زیر تبیین کنیم؛ عدالت یعنی اعطاء «کل ذی حق حقه»؛ حقی که مردم بر گردن حضرت دارند اقامه سیره رسول خداست (رک: نهج البلاغه،خطبه ۱۶۹)؛ سیره و فرهنگ نبوی در مقابل فرهنگ جاهلی است، در نتیجه عدالت فرهنگی در سیره علی علیه‌السلام یعنی تقابل با فرهنگ جاهلیت از مسیر اعطای حقوق فرهنگی.»
شنبه ۳ اردیبهشت ۱۴۰۱ - ۰۹:۱۰
احمد اولیایی، عضو هسته عدالت پژوهی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، «عدالت فرهنگی» در سیره علی علیه‌السلام را به معنای تقابل با فرهنگ جاهلیت از مسیر اعطای حقوق فرهنگی تبیین می کند.
نظر شما