خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آنژیلا عطایی: «فروتن، به وقت اسطوره شدن» چهارمین مجموعه شعر فرزاد کریمی است که در سال 1400 از سوی نشر ثالث منتشر شده است. مجموعهای از شعرهای کوتاه و بلند که اغلب بدون نام بوده و زبانی سالم و ادیبانه دارند. شیوه استفاده از بینامتنیت اسطورهای در شعرها و پافشاری بر عدم تغییر در ساختار زبانی در شعر ویژگی‌هایی هستند که کمابیش در هر چهار مجموعه این شاعر تکرار شده‌ا‌ند. مطالعه و ممارست شاعر در کاربرد اسطوره‌ها قطعا بر پایه دانش و آگاهی او استوار شده است و البته بینامتنیت اسطورهای، علاوه بر شاعر به مخاطب شعر و دانش پیشین او نیز بستگی دارد.
چنین وضعیتی شاعر را در تعامل و دیالوگ مدام با مخاطبش قرار می‌دهد و بنابراین مسیر سخت‌تری پیش روی اوست زیرا همچنان که باید به درستی اسطوره‌ها را به کارگیرد نباید از آن شاعرانه فاصله بگیرد، چون با آنکه اسطوره‌ها خود محصول عقل غیرمتعارف و روانشناسی ملت‌ها هستند اما این خطر را دارند که استفاده از تمثیل آن‌ها در شعر با نوعی خردورزی همراه شود و البته اینجا بیخردی در مقابل خردورزی قرار نمی‌گیرد بلکه جنون نقطه مقابل آن است. آن شاعرانه جنونزدگی در شعر را با خود دارد.
فرزاد کریمی اسطوره‌ها را می‌شناسد و گویی دنیای شاعرانه خود را با انبوهی از اشباح و سایه‌های اساطیر لبریز کرده است. او به خوبی می‌داند ادبیات اسطوره‌ها را تداوم می‌دهد و در مقابل آن‌ها نیز ابزار قدرتمندی برای تکامل زبان، فرم و روایت در شعر هستند. به نظر می‌رسد که در این‌گونه شعری باید با جنون شاعرانه بیشتری روبه‌رو باشیم؛ زیرا در این شرایط و در میان این حجم از سایه‌ها، به قول بارت حتی خواننده نیز خود به یک متن متکثر تبدیل می‌شود که در میان انبوهی از نشانه‌ها و کدها گم شده است، در چنین شرایطی جنون شاعرانه دست مخاطب را خردورزانه می‌گیرد و او را با نبوغ خود همراه می‌کند. فرزاد کریمی ازظرفیت اسطوره‌ها به درستی برای انتقال مفاهیم بهره می‌برد؛ اما گاهی تیغ دو پهلوی خردورزی و جنون او را به دام می‌اندازد، از شعر فاصله می‌گیرد و به متنی ادیبانه و استادانه نزدیک می‌شود که برای انتقال مفاهیم نوشته شده است. در چنین شرایطی باوجود آنکه شعرها حتی ویژگی‌های یک شعر خوب را دارند؛ اما شاعر به دام استفاده از تمثیل و تشبیه مستقیم می‌افتد.
فوکو جنون را دستاورد تحولات تاریخی و متاثر از عوامل بیرونی می‌داند تا جایی که جنون به امری سیاسی تبدیل شده و خود به عنوان ابزار قدرتمندی در این زمینه به کار گرفته می‌شود. از طرفی هنرها برپایه نبوغ انسانی و اقتباس از امر بیرونی پدید می‌آیند که فی‌نفسه برای انسان امری غیر متعارف است و نوعی جنون تلقی می‌شود. به این ترتیب اسطوره‌سازی و اسطوره‌پردازی می‌تواند نوعی برداشت جنون‌زده از تحولات تاریخی و یک امر سیاسی باشد و حتی تا جایی پیش رفته که در مقابل خرد واقعی ایستاده و به نوعی خردباوری ابزاری در سیاست تبدیل می‌شود.
جنون شاعرانه و حتی کاربرد مفهوم جنون در شعر کلاسیک ایران نیز بسیار پررنگ است و در شعر شاعرانی چون حافظ و مولانا به کمال دیده می‌شود. این شوریدگی حتی دامنه جلب مخاطب را از خواص به عامه مردم می‌کشاند و موجبات ماندگاری و یکه‌تازی آن را فراهم می‌کند. در مجموعه شعر فرزاد کریمی نیز، هر جا اسطوره‌ها و جنون شاعرانه همراه هم و به صورت لازم و ملزوم یکدیگر به کار رفته‌ا‌ند با شعرهایی روبه‌رو هستیم که موفق‌ترند و البته در انتقال مفاهیم نیز بهتر عمل می‌کنند. «از کاشی‌کاری‌های گنبد هفت آینه...»، «یک دست جام باده و ...»، «شال بردارم از سرت...» و «سرازیر شود از هفت تیر...» از این دست شعرها هستند. این شعرها ترکیب زیبایی از آن شاعرانه، بینامتنیت اسطورهای و جسارت در جنونزدگی در متن هستند و به خوبی توانسته‌اند دغدغه‌های شاعر را درباره تاریخ، سیاست و هستی‌شناسی تاریخی انسان در رابطه با قدرت و مفهوم هستی بیان کنند.
دوشنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۰ - ۱۱:۴۱
آنژیلا عطایی، شاعر و منتقد ادبی در یادداشتی که در اختیار ایبنا قرار داده به تازه‌ترین اثر فرزاد کریمی به نام «فروتن، به وقت اسطوره شدن» پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
نظر شما